بەرگریکردن لە ئازادی چەند تێزێک دەربارەی سکاڵاکەی مەلاکان لە هاوڵاتی بەشی دووەم و کۆتایی

Sunday, 12/12/2010, 12:00

یەکێک لە گرفتە قووڵ و راستەقینەکانی جیهانی ئیسلامی داخستنی دەرگای گفتوگۆ و توێژینەوەیە لە ئیسلام، بوارنەدانە بە وەرگرتنی ئیسلام و کەلتووری ئیسلامی وەک کیڵگەیەک بۆ توێژینەوەی زانستی، بەڵکو گومانگردنە لە هەر هەوڵێک کە بیەوێت ئیسلام وەک بابەتی توێژینەوە وەربگرێت و کەرەستە و موفرەداتی زانستی بۆ خوێندنەوە بەکاربهێنێت، تەمشاکردنێکی نێگەتیڤانەیە بۆ هەر ئەنجامێکی نوێی خوێندنەوە و قسەکردن لەسەر ئایین و ناوبردنی بە سوکایەتی کردن و دەرچوون لە ئایین، ئەمەش لە راستیدا تراژیدیایەکی دروستکردوە هەم بۆ جیهانی ئیسلامی و هەم بۆ هۆشیاری مرۆڤی مسوڵمان، کە بواری ئەوەی نەهێشتۆتەوە بنچینەیەکی زانستی بۆ هۆشیاری مرۆڤی مسوڵمان بینابکرێت و لەسەر بنەمای زانستی و بابەتی تەفسیری واقع و ئایین و مرۆڤ بکات.
رۆشنبیریی کوردی یەکێکە لە رۆشنبیرییە هەرە کەمتەرخەمەکان لەم بوارەدا و جگە لە هەوڵی ژمارەیەکی کەم لە رۆشنبیر نەبێت ئاوڕێکی ئەوتۆ لە گفتوگۆی زانستی دەربارەی ئایین نەداوەتەوە، دەبێت ئاماژە بەوە بکەم بەداخەوە قسەکردنی ژمارەیەک قەڵەمبدەستی بە ناو عەلمانیش لە بارەی ئیسلامەوە ناچێتە چوارچێوەی کاری زانستییەوە و کارەکانیان بە بڕیاری پێشوەخت و ئایدۆلۆژییەوە ئەنجامدراوە و هەندێکجار سیمای سەنگەرگرتن و دژایەتی پێوە دیار بوە و دەستەواژەی نەشیاویان بەکارهاتوە، ئەو جۆرە کارکردنە نەک بەشێک نەبوە لەکاری زانستی بۆ خوێندنەوەی ئیسلام، بەڵکو بوە بە بار بەسەر هەوڵە زانستییەکانەوە و گرفتی زۆری بۆ دروستکردوون، ئەگەر ئەمە گرفتێکی رۆشنبیری کوردی بێت لەمەڕ قسەکردن لەسەر ئیسلام ئەوا گرفتێکی دیکەمان ئەوەیە کە رۆشنبیریە جدییەکانیشمان ئاوڕی پێویستیان لە خوێندنەوەی ئایین نەداوەتەوە، بگرە رۆشنبیری وامان هەیە کە نزیکەی دوو دەیە دەنوسێت و کار ئەکات تا ئێستاش تاکە یەکجاریش دیدی خۆی بۆ پرسێکی گرنگ و هەستیاری وەک ئایین نەخستۆتە روو، تا ئێستاش دید و تەفسیری بۆ ئایین جیاواز نییە لەو مرۆڤانەی عەوامانە ئیسلامیان قەبوڵکردوەو تەبەنی ئەکەن.
ئەم هەوڵەی رۆژنامەی هاوڵاتی بۆ کردنەوەی تەوەرەیەکی گفتوگۆکردن لەبارەی ئیسلامەوە هەنگاوێکی گرنگە بە ئاڕاستەی خوڵقاندنی گفتوگۆی زانستی و بابەتی لە بارەی ئیسلامەوە، بەڵام بەداخەوە دیسانەوە ژمارەیەک لە ناوەند و دەزگای ئایینی کردنەوەی ئەم تەوەرە و بابەتەکانیان بە سوکایەتی و هێرش بۆسەر ئیسلام لە قەڵەمدا،بێ ئەوەی پێمان بڵێن سوکایەتی چییە؟ ئایا دید و خوێندنەوەی جیاواز بۆ چەمکە بنەرەتییەکانی ئیسلام سوکایەتییە؟ ئایا نوێکردنەوەی هۆشیاری مرۆڤ بەرانبەر جەوهەر و سروشتی ئایین و میتۆدی مامەڵەکردن لەگەڵ دەقی ئایینیدا سوکایەتییە؟
هەر مێژووی ئیسلام خۆی بەرهەمهێنەری دەیان تێگەیشتنی جیاوازە بۆ هەموو پرەنسیپە بنچیینەییەکانی ئایین، لە سەرەتاکانی سەرهەڵدانی ئیسلامەوە زنجیرەیەک تێگەیشتنی جیاواز بەرهەمهاتوە و خودی دەقی ئایینی خراوەتە نێو چوارچێوەی جەدەلە عەقلانی و مەعریفییەکانەوە، عەقلڕَ و پرسیاری عەقلانیانەی مرۆڤ کاراییەکی گەورەی بەسەر هۆشیاری مرۆڤی مسوڵمانەوە هەبوە و ئەم پرۆسەیەش لە مێژوی ئیسلامدا تا سەدەی چوارەمی کۆچی خایاندوە، لە مێژووی ئیسلامدا ئیبن روشد بە دوا سەنگەری موقاوەمەتی فەلسەفە و عەقلانییەت دادەنرێت و، لە دوای ئیبن روشد و تەکفیری غەزالی بۆ فەلسەفە ئیدی مەشخەڵی عەقلانییەت و فەلسەفە خامۆش ئەبێت و بیری سەلەفی جیهانی ئیسلامی داگیرئەکات، ئەگەر باس لە مێژووی پرشنگدار بکرێت لە شارستانییەتی ئیسلامیدا ئەوا بێگومان ئەو مێژوەیە کە عەقلانییەت و پرسیاری مرۆڤ ئامادەبوون ، کە ئیسلام وەک بابەتێکی گرنگ گفتوگۆی عەقلانی و زانستی لە بارەیەوە ئەنجامدراوە و ئەمەش سەرەنجام فرە تێگەیشتنێکی بەردەوامی خولقاندوە، بۆتە هۆی دروستکردنی هەمە رەنگیی و دەوڵەمەندییەکی گەورە لە مێژووی ئیسلامیدا، جەدەلی عەقلانی و زانستی لە بارەی ئیسلامەوە شارستانییەتی ئیسلامی دەوڵەمەند کردوە، بگرە خودی ئەم وزە عەقلانییەی مرۆڤی مسوڵمان شارستانییەتی ئیسلامی بینا کردوە ،ئەوەشی شارستانییەتی ئیسلامی روخاند ئەو جبە درێژە بیرکورتانەبوون بە ناوی پاراستنی ئایین و پیرۆزییەکانییەوە دەرگای هەموو گفتوگۆیەکی زانستی و عەقلانییان لە بارەی ئایینەوە داخست و سەرەنجام جیهانی ئیسلامییان غەرقی ئەو پاشکەوتوییە فیکری و سیاسی و رۆشنبییری و ئابوورییە و کۆمەڵایەتییە کرد کە ئێستا پێوەی دەناڵێنێت و گیرۆدەیە، ئێستای جیهانی ئیسلامی وەک هاشم ساڵح دەڵێت تاریکترە لە تاریکترین لەحزەکانی سەدەکانی ناوەڕاستی ئەوروپا.
لە مێژووی ئیسلامیدا تێگەیشتنی زۆر جیاواز و فرە بۆ چەمکە بنەرەِتییەکانی ئیسلام بەرهەمهاتوە و بە سوکایەتیش لە قەڵەمنەدراوە، بۆ نموونە چەمکی خودا، زاتی خودا یەکێکە بەڵام تێگەیشتنی مرۆڤ لە خودا هەزار، هەزاران تێگەیشتنی جیاواز بۆ زاتی خودا بەرهەمهاتووە ، ئەو تێگەیشتنەی لای ئیبن عەرەبی هەیە دەربارەی خودا لەگەڵ ئەوە تێگەیشتنەی لای ئەبو حەسەنی ئەشعەری هەیە بەس زاتی خودایان یەکێکە، ئەو تێگەیشتەی لای سۆفییەکی گەورەی وەک مەنسوری حەللاج هەیە لەگەڵ ئەوەی لای شافعی هەیە جیاوازییان ئاسمان و رێسمانە، لای حەللاج تێکەڵییەکی بێ سنوور لە نێوان مرۆڤ و خوداد بەدیهاتوە حەللاج باوەڕی تێکەڵبوونی خود و خودا هەیە، ئەو بێ پەروا ئەڵێت((مزجت روحک فی روحی.. کما تخرج الخمرە بالماو و الزالال... فڕژا مسک شی مسنی.. فاژا انت انا فی کل حال)) هەروەها دەڵێت:((انا من اهوى و من اهوى انا....نحن رحان حللنا بدنا.... فاژا ابێرتنی ابێرته... و اژا ابێرته ابێرتنا))((ر.ا. نیکلسون، الێوفیە فی الاسلام،ترجمە و علق نورالدین شریبە، الناشر الخاجنی،مێر، السنە 1951، ێ 102)) من ئەوکەسەم ئارەزووی دەکەم، ئەو کەسەی ئارەزووی دەکەم منم،ئێمە دووگیان بووین چوینە ناو یەک لاشە، ئەگەر من ببیینی ئەوت بینیوە، ئەگەر ئەو ببیینی ئێمەت بینیوە ئەمەش لە رێبازگەی حەللاجدا بە حلول ناسراوە، عارف و خوداناسی گەورە جەلادەددینی رۆمی لەمەڕ خودا دەڵێت ((اللە ساقینا، و الله خمرنا...اللە یعلم ای حب حبنا)) (نیکلسون، الێوفیە فی الاسلام، ێ 102))
ئایا ئەم تێزە حەلاج سوکایەتییە بە زاتی خودا و شکاندنی سنوورەکانە؟ ئایا کەس جورئەتی ئەوە ئەکات بڵێت حەزرەتی جەلادەددینی رۆمی بێ رێزی بەرانبەر زاتی خودا کردوە کاتێک دەڵێت(اللە ساقینا اللە خمرنا) ، بەپێی پێشنیارەکەی زانایانی ئایینی بێت دەبێت مەنسوری حەللاج مەحکەمە بکەین و سزای بدەین، دەبێت جەلادەددینی رۆمی بهێنینە بەردەم داگا و پێی بڵیین تۆ ئەبێت سزا بدرێیت، پێی بڵێین تۆ وتەی پێچەوانەی فەرموودەکانی پێغەمبەرت بڵاوکردۆتەوە و ئادابی گشتیت پێشێلکردوە، ئەمە لە کاتێکدا جەلادەددین سوفیی و عارف و عاشق و خوداناسێکی گەورەی مێژووی ئیسلامە و بوونی ئەو شانازییە بۆ هەموو کەلتووری ئیسلامی و ئەو بەتەنها خۆی قوتابخانەی عەشق و ئەوینداری حەقیقەتە، حەلاجیش کەسێکە نەک دۆستەکانی بەڵکو دوژمنەکانیشی خۆیان لە باسی گەورەیی و فەزیلەتی حەلاج نەدزیوەتەوە و باسیان لە گەورەیی و پایەی ئیمانداری ئەو کردوە، زۆربەی زانا حەنبەلییەکان لە گەورەیی و ئیمانداری حەللاج دواون، تەنانەت قازی گەورەی شافیعیەکان لەبەغدا ئیبن سورەیج دانی بەوەدا ناوە کە حەللاج خواناسێکی گەورەیە و پایەیەکی ئیمانی بەرزی هەیە.
، ئەم تەوژمە بەردەوام ببو ، سێ سەد ساڵ دوای شەهیدکردنی حەللاج، ئیبن عەرەبی دێت و خەونی پاوانخوازی حەقیقەت و رەوایەتی بۆ ئاینێکی دیاریکراو کۆتایی پێدێنێت، لای ئیبن عەرەبی جەوهەری ئایینەکان گرنگە کە عەشقە، عەشق یەک شتە و عاشقان جۆراوجۆر و فرەن ،عەشق یەکە و ئەو ریگایانەی عاشق ئەیگرێتە بەر هەزارانن، ئیبن عەرەبی دەڵێت: لقد ێار قلبی قابلا کل ێورە.. فمرعى لغزلان و دیر لرهبان..و بیت لاوپان و کعبە گواف...والواح توراە و مێحف قران.. اژین بدین الحب ، انی توجهت.. رکائبه ، فالحب دینی و ایمانی ... انا اسوە البشر هند و اختها... و قیس و لیلى، پم می غیلان)) دڵی ئیبن عەرەبی وەرگری هەموو وێنەیەکە، لەوەڕگای ئاسکان و دێری روهبانە، لە یەکاتدا هەوارگەیە بۆ مەعبەدی بتخانە و کەعبەی تەوافکەران، بۆ تابلۆکانی تەورات و لاپەرەکانی قورئان، تەنها خۆشەویستی ئایین و باوەڕی ئیبن عەرەبییە، ئەمە بەرجەستەکردنی تەواو پلۆرالیزم و رێژەیبوونی حەقیقەتە، تەماشکردنی خۆشەویستییە وەک بنچینەی راستەقینەی ئایین، هەموو ئایینەکانیش تەنانەت بت پەرستیش خۆشەویستی نێوان پەرستراو و پەرستشە، عەشقە، بەر لە ئیبن عەرەبیش حەلاجیش باسی یەکێتی ئایینەکانی کردوە ، زیاتر لەمە حەللاج جیاوازی نابینێت لە نێوان کوفر و ئیماندا لەو ئاستەدا کە هەردوکیان، بەرهەمی ویستی خودان، حەللاج دەڵێت ((ئەوەی جیاوازی بکات لە نێوان کوفر و ئیماندا ئەوە کوفری کردوە))(بروانە ، الحلاج، الگواسین(مناجیات) الامد للگباعە،1992،بغداد،ێ102)حەلاج لای وایە کوفر و ئیمان هەردوکیان دوو دیاردەن بەرهەمی ویست و ئیرادەی خودان لە گەردووندا، بوونی کوفر وەک بوونی ئیمان بەرهەمی ویست و ئیرادەی خودایە، بۆیە ئەو کەسەی دژایەتی کوفر بکات دژایەتی ویستی خودای کردوە
ئەمە جگە لە تیۆری یەکێتی بوون(وحدە الوجود) لای هەر یەک لە ئیبن عەرەبی و حەلاج، رانانی هەندێک لە تیۆر و تێزەکانی هەر یەک لە حەلاج و ئیبن عەرەبی کاتی زۆری دەوێت و بواری ئەم نوسینە نییە، بەڵام لێرەدا دەپرسین ئایا ئیبن عەرەبی سوکایەتی کردوە و بابەتی دژ بە ئایینی بڵاوکردۆتەوە کاتێک دەڵێت دڵی من هەوارگەی مەعبەدی بتخانە و لاپەرەکانی تەوراتە؟ یان کاتێک باس لە تیۆری یەکێتی بوون ئەکات؟ ئەگەر بۆ چرکەیەک بە پێی پێشنیارەکەی مەلاکانبکەین دیسانەوە دەبێت مەحکەمەی ئیبن عەرەبی بکەین و داوای پێنج سەد ملیۆن دیناری لێ بکەین ، دەبێت بە ئیبن عەرەبی بڵێین تۆ سنوورت بەزاندوەو ئادابی گشتیت پێشێل کردوە، ئەمە شتێک بە تەواوی وەک گوتاری خەلیفە خۆسەپێن و مەلا بەرژەوەندخوازەکانی خەلافەتی عەباسی وایە، ئەمەش نەک هەر مەترسیدارە بەڵکو زۆر کۆمیدی دەکەوێتەوە، لە مێژووی ئیسلامدا ئیبن عەرەبی خۆرێکی ئاوا نەبوە و هەمیشە جوانی و رووناکی بە هەموو لایەک دەبەخشێت،ئیبن عەرەبی قوتابخانەی گەورەی عەقڵ و عیرفانە و خۆرئاوا پێش جیهانی ئیسلامی سوودی لێوەرگرتوە
ئەمڕۆ دوای تێپەربوونی چەندین سەدە بەسەر مێژوە سەرتاییەکانی ئیسلامدا بە روونی ئەوە دەبینین کە چ جەدەلێکی گەورەی فیکری و عەقلانی لە بارەی ئیسلامەوە بەرێوە چوەو پیاوە عەقلانی و مرۆڤدۆست و ئازادیخوازەکان چ رەنجێکیان کێشاوە، سەدان نموونە و بەڵگەی جیاوازی گەورەمان لە بەردەستدایە، کە خودی بیرمەندو پیاوەگەرەکانی مێژووی ئیسلام بەرهەمهیان هێناوە، لە مێژووە سەرەتاییەکانی ئیسلامدا گفتوگۆ دەربارەی هەموو مەسەلە بنچینەییەکانی ئیسلام کراوە، گفتوگۆ دەبارەی خودا و پەیوەندی بە مرۆڤەوە، پەیوەندی نێوان ئیرادەی خواو ئیرادەی مرۆڤ، دادپەروەری ئیلاهی ،سیفاتەکانی خوا ، عەقڵ و نبوەت ، ئەقڵ و وەحی، خالق و مەخلوق، حەقیقەتی ئیلاهی لە نێوان ئیسلام و ئایینەکانی دیکەدا ، هەموو ئەمانە بابەتی سەرەکی گفتوگۆ و بیرکردنەوە بوون ،بەراستی کارەساتە سەدان ساڵ لەمەو پێش و لەسەرەتای مێژوە زێرینییەکانی ئیسلامدا ئەم گفتوگۆیانەئەنجامدرابێت ئەمڕۆ بە سوکایەتی بە موقەدەس لە قەڵەم بدرێت داوای سزادان بکرێت، دەبێت هەموومان ئەو راستییە بزانین لەحزەی زیندوو لە مێژوی ئیسلامدا بێگومان ئەو لەحزەیە بووە کە دەرگای گفتوگۆ دەربارەی هەموو چەمکە بنەڕەتییەکانی ئایین کراوە بووە، بێ سڵەمینەوە گوزارشت و تێگەیشتنی جیاواز بۆ بابەت و مەسەلەکان خراوەتە روو، بەڵام کاتێک لەسەدەی چوارەمی کۆچییەوە بەناوی سوکایەتیکردن بە ئیسلام و کافر بوونەوە ئەم گفتوگۆیانە کۆتایی پێهێنرا و هەموو دەنگێکی جیاواز تەکفیر کرا، غەزالی لەسەر دوو بنەما فەلسەفەی تەکفیر کرد(ئەو دووبنەمایەش یەکەمیان ئەوەیە فەیلەسوفەکان دەڵێن گەردوون ئەزەلییە و دوەمیشیان فەیلەسوفەکان دەڵێن خودا گشت ئەزانێت نەک بەش) لەم تەکفیرەی غەزالییەوە فەلسەفە لە جیهانی ئیسلامیدا کەوت و هەڵنەسایەوە، ئیدی جیهانی ئیسلامی پێویست بوو سەدان ساڵ تاریکی ببڕێت و خۆی بۆ مێژوویەکی تاریک و خوێناوی و پر لە سەرکوتکردن ئامادە بکات ،مێژوویەک کە ئەوەی پێ بڵێی ئازادی قسەکردن و تەفسیر کردن تیایدا نەبوو ، مێژوویەک کە زوڵم و جەهل و توندوتیژی بەسەریدا زاڵ بوو، دەرگای عەقلانییەت و ئازادی قفڵدرا، کتێبەکەی بیرمەندی ناسراوی موعتەزیلە قازی عەبدولجەبار لەسەر تەئویلی قورئان لە ساڵی 951 زاینی و بە بڕیاری خەلیفەی عەباسی قەدەغە کرا، ئەم قەدەغەکردنە هەزار ساڵی رەبەقی خایاند، رێک دوای هەزار ساڵ ئەو کتێبە لە ساڵی 1951 زاینی سەری دەرهێناو لە یەمەن چاپکرا، ئەو تاریکیییە تا ئێستاش درێژەی هەیە، تا ئیستاش دەنگێک لە نێو ئەو تاریکییەوە پێمان دەڵیت ئازادی قسەکردن و تێگەشتنی جیاواز لەبارەی ئایینەوە قەدەغەیە، سوکایەتیکردنە، پێویستە سزای شەرعی و یاسایی بدرێن، ئەم دەنگە خولقێنەری دەیان کارەساتی گەورە بووە لەمێژووی ئیسلامدا، لەسەروو هەمووشیانەوە بێ مانا و بێ ناوەرۆککردنی ئازادی، چەندێک ئەو دەنگە چالاک بێت هێندە ئازادی پاشەکشە دەکات ، هەموو ئەو کارەسات و گرفتە گەورانەی کە لە سەرانسەری مێژووی ئیسلامیدا کەڵەکە بوون و بوون بە سەرچاوەی یەکەم بۆ پاشکەوتوییەکی ژیاری هەمەلایەنە لە بنەڕەتەوە لە سەرکوتکردن و نەمانی ئازادییەوە سەرچاوە ئەگرن، لەدوای سەدەی چوارەمی کۆچی و شکستی باڵی عەقلانی و فەلسەفی و عیرفانی مێژوی ئیسلامەوە ئیدی ئازادی قسەکردن و گفتوگۆ دەربارەی ئایین حەرامکراو تاک رەهەندی لە بیرکردنەوەی ئاییندا کۆی پانتایی بیرکردنەوەی مرۆڤی مسوڵمانی دەربارەی ئایین داگیرکرد، بەمەش دنیایەکی دوگما بەرهەمهات، دنیایەک بەردەوام بانگەشە بۆ دیاریکردنی سنورەکانی ئازادی ئەکات نەک فراوانکردنی ئازادی، بانگەشە بۆ حەقیقەتی رەها دەکات نەک هەقیقەتی رێژەیی، بانگەشە بۆ مۆدێلی ستانداری ئایینی ئەکات نەک فرە مۆدێلی، قسەلەسەر پابەندبوون ئەکات نەک یاخی بوون، داوای نەقلانییەت نەک عەقلانییەت، خەون بەکۆمەڵگایەکی یەکڕەنگ و یەک دینەوە ئەبینێت نەک کۆمەڵگایەکی فرە رەنگ و فرە دیین، هەموو ئەمانەش جیهانی ئیسلامییان گەیاندە دۆخێک کە لە لوتگەی پاشکەوتووییەکی هەمەلایەنەدا بژی، ئەمڕۆ دوای تێپەربوونی چەندین سەدە و چەندین ئەزموونی مەترسیدار کەچی هەمان خەون و هەمان تێز و هەمان ئەزموون بەشێوەیەکی کارا خۆیمان نیشان ئەدات، ئەیەوێت بەناوی سوکایەتیکردنەوە دەرگای گفتوگۆی ئازادانەو کراوە دابخات ، دەیەوێت سەرەتایەک بکاتەوە کە ئیدی مرۆڤی ئێمە نەتوانێت تەعبیر لە خۆی و هزرو بیرکردنەوەی خۆی بکات، دەبێت ئەو راستییە بزانین کەسێک لانیکەمی خەونی زانستی و بەرهەمهێنانی مەعریفەی هەبێت وشەی سوک و بریندارکەر بەرانبەر هیچ مرۆڤێک بەکارناهێنێت چ جای بەرانبەر بە خودا و پیرۆزییەکانی ئایین، چونکە لە بنەڕەتدا هێرش و تانەوتەشەر و سوکایەتی بەشێک لە پێداویستییەکانی کاری زانستی و بەرهەمهێنانی مەعریفە پێکناهێنێت، بەڵام سزادان و قەدەغەکردنی گفتوگۆ و داوای داخستنی رۆژنامە بەناوی بەرگریکردن لە پیرۆزییەکان و سوکایەتیکردن و بە ناوی تێکدانی ئادابی گشتییەوە، رۆڵێکی خراپ ئەگێڕێت بۆ ئازادی، بۆ ئازادی گفتوگۆکردن و بەرهەمهێنانی دید و تێگەشتنی جیاواز دەربارەی هزری ئایینی و چەمک و بابەتە سەرەکییەکانی ئایین و یەک مۆدێلی دیاریکراو دەربارەی ئایین ئەسەپێنێت
ئەم هەوڵەی بەرێزانی مەلاکان هەنگاوێکە بە ئاڕاستەیەکی خراپدا، سەرەتایەکە بۆ بەریەککەوتنی مەلا و رۆشنبیر، باشترە مەلاکانئاوڕ لەو کەلتوورە عەقلانی و مرۆڤدۆستییەی مێژووی ئیسلام بداتەوە کە بە رەنج و فیداکاری پیاوەگەورەکانی مێژووی ئیسلام بەرهەمهاتوە و گیانی ئازادیخوازی و لێبوردەیی و فرەیی ئایینی پەرەپێبدا و بڵاوبکاتەوە نەک داوای داخستنی رۆژنامەکان و سزادانی نوسەران بکات، باشترە لەسەر رێڕەوی حەزرەتی مەولانا خالیدی نەقشبەندی و مەلای گەورەی کۆیە و مامۆستا عەلادین سوجادی بن و خەمی بەدیهێنانی دادپەروەری کۆمەڵایەتی و پێشکەوتنی زانست و گەشەپێدانی کەلتوور و رۆشنبیری نەتەوەدا بن نەک خوازیاری دووبارەکردنەوەی رۆڵی مەرجەعە ئایینییە عەرەبییەکان بن کە کۆمەڵگاکانی خۆیانیان توشی دەیان قەیران و گرفتی بێ چارەسەر کردوە، لە جیاتی کەڵکەڵەی پێشکەوتن و زانستخوازی هۆشیاری مرۆڤی عەرەبییان بە بابەتگەلی وەک (میکی ماوس) و
(شیردانی گەورە) و شتی بێ ماناوە سەرقاڵکردوە.
[email protected]