ئەردۆ داعشی سەرۆکی تورکیا و خاوەن پارتی داد و گەشەپێدانی بەحیساب ئیسلامی میانڕەو،(کەلەبنەڕەتیشیدا ئیسلامی سیاسی میانڕەو تائەو چرکەیە مانا دەبەخشێت کە دەسەڵاتەکەی هێشتا پێی نەگرتوە و بەباشی ناتوانێت لەسەر پێی خۆی بوەستێت،بەڵام کاتێک پێی گرت ئیتر خۆبەخۆ هانگاو هەڵدەگرێت بەرەو توند ڕەوی وەک داعش و خۆسەپاندنی بەسەر کۆی چواردەورەکەیدا) وا خوێندنەوەی بۆدەکرا کە دەبێتە پارتێکی جێ ئومێد بۆناوچەکە. بەڵام ئەو دەوڵەتە تورکیەی ئێستا لەژێر دەسەڵاتی ئەردۆ داعشدایە ڕۆژ بەڕۆژ وبێ گوێدانە هیچ پرەنسیپێکی ئەخلاقی و سیاسی دەستی بەپشتی داعشەوە گرتوە و بەهەمو شێوازێک کۆمەکی پێ دەکات.

کێشمەکێشە سیاسیەکانی نێو سوریا هێندەی دێت ناوچەکە بەرەو جەنگێکی دوور مەودا دەبات و، دەوڵەتانی ناوچەکە هەریەکەو دابەش بوون لەنێو خواست و بەرژەوەندی دەوڵەتانی زلهێز،بەتایبەتیش دەوڵەتی ئەمریکاو و دەوڵەتی ڕوسیادا. جەنگێکی ماڵوێرانکەر کە بەڕێخراوە گڕەکەی هیچ کونجێک نامێنێتەوە بەری نەکەوێت لەناوچەکەدا.

خستنە خوارەوەی فڕۆکە جەنگیەکەی ڕوسیا لەلایەن فڕۆکەی جەنگی دەوڵەتەکەی ئەردۆ داعشەوە لە 24/11/2015 دا،پەیامێکی ڕون بوو بۆ دەوڵەتی ڕوسیا کە ئایندەی ناوچەکە بەخواستی تۆ نابێت. ئەو پەیامەش ناڕاستەوخۆ پەیامی دەوڵەتی ئەمریکایە لەڕێی ئەردۆ داعشەوە جێبەجێ کرا. بەڵام پرسیار ئەوەیە؛ئاخۆ قاچی ئەردۆ داعش خزێنراوەتە نێو تەڵەکەوە؟ ئاخۆ گەر کاری خستنە خوارەوەی فڕۆکە جەنگیەکە بەپاڵپشتی ناڕاستەوخۆی ئەمریکاو ناتۆ نەبوایە،دەوڵەتەکەی ئەردۆ داعش دەیوێرا ئەو کاری خۆ کوژیە بکات؟ من دەتوانم بەیەقینەوە بڵێم؛تورکیا بۆخۆی ئەو هێزە نیە بتوانێت سەرکێشیەکی وابکات،چونکە دەوڵەتی ڕوسیا دووەم زلهێزی جیهانە دوای دەوڵەتی ئەمریکا لەجیهاندا. ئەم کارەی دەوڵەتە ملهوڕیەکەی ئەردۆ داعش لە ساتێکدایە هەل بۆ هەڵکەوتن بوو بۆی،چونکە جەنگ دژی دەوڵەتی تورکیا لەلایەن دەوڵەتی ڕوسیاوە،ڕاستەوخۆ دەبێتە جەنگێکی نێونەتەوەیی لەنێو زلهێزاندا و ئەوکات ئاگری جەنگەکە بەزوویی ناکوژێتەوە. لێرەدا هەل قۆستنەوەکە بەدیار دەکەوێت،لەڕووی میدیاو و لەنێو خودی دەوڵەتی تورکیادا هێندەی دیکە دەستی ئەردۆ داعش زاڵ دەبێت و لەلایەکی ترەوە هێندەی تر پەلاماری ئەو چەتانەی دەوڵەتی ئەردۆ داعش زیاتر دەبێت بۆ سەرخەڵکی کورد زمان لەباکور و گەر بۆی بچێتە سەر دابین کردنی ناوچەی بەناو ئارام دەبێت لەنێو خاکی سوریادا.

دیسان دەبێت بپرسین؛ تۆ بڵێی دەوڵەتی ڕوسیا لەپێناو سەفەقەیەکی سیاسی و ئابوریدا ئەو چاوشکاندنەی خۆی قبوڵ بکات کە لەڕووی سیاسیەوە زۆر دەبێت بۆی؟

دیسان لێکدانەوەکان زۆرن و جۆراو جۆرن،بەڵام پێ ناچێت ئەم جارە دەوڵەتی ڕوسیا بەئاسانی مل بدات بۆ خواستی ئەمریکاو هاوپەیمانەکانی ئەمریکا لەناوچەکەدا،ململانێی ئەم ساتەوەختە ململانێی یا بردنەوە یا خۆکوشتن دەبێت بەنیسبەت بەرژەوەندیەکانی ڕوسیا لە سوریای دوای کۆتایهاتنی بەشار ئەسەد. ئەم جەنگە ماڵ وێرانکاریەی لە ـ2011 وە دەستی پێ کردوە لەسوریادا، کوژاندنەوەی ئاگرەکەی بەدابەش کردنەوەی ناوچەکە کۆتای دێت لەنێو بەرژەوەندیەکانی زلهێزاندا.

ڕوخانی ڕژێمی بەعس لە عێراقدا و هێنانی چەندین پارتی بەکرێگیراوی تری ناوچەکە بۆ سەر ژیانی خەڵکی سیڤیلی عێراق،نەک نەیان توانی ئەو ڕابردوە قێزەونەی دەسەڵاتی بەعس بەکۆتا بگەیەنن،بەڵکو سەد جار لەو ڕابردوە،ژیانی کۆمەڵگایان بەرەو هەڵدێر برد،پێگەی داعش لەنێو چەند پارێزگایەکی سونی نشیندا،بۆ کارە دڕندانە تائیفی و مەزهەب گەراکانی پارته شیعیەکان دەگەڕێتەوە،بۆیە دەوڵەتانی چواردەوری سونە گەر لەگەڵ دەوڵەتی ئەمریکاو ئیسرائیلدا داعشیان بەرهەمهێناو، هەرچی توند ڕەوی ئیسلامی سیاسی سونی هەیە ناردیان بەرەو عێراق و سوریا.

داعش ئامرازێکی زۆر باشە بەدەست وڵاتانی چواردەو و ئەمریکاوە تالەو ڕێگایەوە دەست وەردنە نێو دابەش کردنەوەیەکی نوێ لەسەر پێگەی مەزهەبی و قەومی. ئەو دابەش کردنە هیچ کات لەبەرژەوەندی خەڵکی سێڤیلی ناوچەکە تەواو نابێت،هێندەی ئاگری جەنگ و ململانێی کوێرانە درێژە پێ دەدات.

دەوڵەتی ڕوسیا لەم دەست تێوەردانە ڕاستەوخۆیەی ئەم جارەی ناکشێتەوە لە سوریادا تا مسۆگەری ڕووی ئابوری خۆی نەکات بۆ درێژ ماوە. وەک ئابوری ناسان باسی لێوەدەکەن ڕوسیا خاوەن بەرهەمێکی زۆری غازی سروشتیەو زۆرێک لەوڵاتانی جیهانیش پێویستیان پێیەتی،لەبەرانبەردا بەرەی ئەمریکایش لەڕێی وڵاتانی کەنداو وە عێراقەوە دەخوازێت بەرژەوەندیە ئابوری و سیاسیەکانی خۆی چەسپاو تر بکات و کار لەسەر دابەزاندنی نرخی نەوت و غاز بکەن تا زەرەر بەپێگەی ڕوسیا بدەن. جەنگەکان، هەمیشە لەپێناو پاراستنی بەرژەوەندیە ئابوری و سیاسیەکاندا بوە،نەک لەپێناو چەسپاندنی ئارامی و لەنێو بردنی پێگەی تیرۆر و ناداد پەروەری کومەڵایەتی. چونکە هەڵگیرسێنەرانی جەنگ دەوڵەتدارانی سەرمایەدارین. سیستەمی سەرمایەداری بۆخۆی لەسەر ناداد پەروەری کۆمەڵایەتی پێگەی خۆی قایم کردوە و جەنگیش بەشێکی دانەبڕاوی نێو ئەم سیستەمە قازانج پەرستەیە.

پرسیارێکی تر ئەوەیە؛ئایا پەیەدەو ئەو ئەنجومەنەی لەڕۆژئاوای کوردستاندا بونیان هەیە دەتوانن پارێزگاری لە بەهای شۆڕشەکەیان بکەن و خۆیان بپارێزن لەنێو گەمەی زلهێزان لە سوریادا؟ چونکە تەنها پەیەدە و پێکاکایە تا ئێستا هەرچیان بەرهەمهێناوە بەڕەنجی سیاسی خۆیان بوە نەک لەڕێی خواستی دەوڵەتانی ناوچەکە و زلهێزانی جیهانەوە. ئەو پێگە مەزنە مەعنەویەی شۆڕشی ڕۆژئاوای کوردستان و پێکاکا مەزنایەتیەکەیان لەوێدایە کەنەکەونە نێو تەڵەکانەوە،ئەو تەڵانەی لەلایەن دەوڵەتانی چەتەی چواردەورەوە بۆیان دادەنرێت،چونکە هەر ئەوەندەی کەوتنە نێو تەڵەکەوە،دواتر بەهای شۆڕشەکەیان بەرەو نشێوبوون دەچێت و ئەوکات دەبێت بچنە ژێر باری بەرژەوەندی زلهێزانەوە،ئیتر ئەمریکای بێت یان ڕوسیای. 

دەوڵەتە چەتەکەی ئەردۆ داعش پێی لەنێو تەڵەکەدایە،زوو یان درەنگ پیایدا دەتەقێتەوە و دواچارەنووسی خۆی وەچنگ دەکەوێت. ئەو تەڵەیەی کە ئەمریکا بۆی داناوە و لەڕێی ڕوسیاوە پێیدا دەتەقێنرێتەوە.