هەڵبژاڕدنەکانی تورکیا وا نزیک دەبێتەوە لە کاتی خۆی و ئەردۆغانی سەرۆکی ئاک پارتیش ڕووی دەمی لە خەڵکی باکورە و دژایەتی هادەپە دەکات.دیارە لە تورکیادا ئەحزابی دیکەی تورکی هەیە، کە پێک دێن لە ئەحزابی عەلمانی و ئەحزابی شۆفێنیستی قەومی.ئەو پارتانەش لەنێو خەڵکی تورکیادا هێزی خۆیان هەیە و خاوەن وەزنی خۆیانن لە بەرانبەر پارتەکەی ئەردۆغاندا.

لە تورکیادا، بەدەر لەو پەروەردە شۆڤێنیە زاڵەی بوونی هەیە، خەڵکی تورکیا بەگشتی پەیوەست نیە بە مەدی ئیسلامگەراوە، بەڵکو بەشێکی زۆری پەیوەستە بەمەدێکی مەدەنیەوە و لەگەڵ سیاسەتی ئاک پارتیدا نایەنەوە.لێرەدا بۆیە ڕووی دەمی ئەردۆغان لە خەڵکی باکورە و دژی پارتی هادەپەیە، چونکە ئاستی هۆشیاری زۆرینەی خەڵکی کورد زمان هێشتا لەژێر کاریگەریە دواکەوتوییەکانی ئاینی ئیسلامدایە، ئەویش نەک لە ئیختیاری خۆیدا بوبێت، بەپێچەوانەوە، دەرئەنجامی ئەو مێژوە درێژە لە چەوساندنەوەی لەلایەن پارتە زاڵەکانی تورکیا لە مێژووی ئەو دەوڵەتەدا.دەوڵەتی تورکیا وەک گشت دەوڵەتە چەوسێنەرەکانی ناوچەکە، پێکهاتەیەکە لەنێو ململانێ و کێشمە کێشە چینایەتیەکاندا، واتە خودی دەوڵەت، نەدەوڵەتی ڕیفاهیە بۆ گشت خەڵکی تورک زمان و نە بەشێکیشە لەو پرەنسیپەی کە گشت پێکهاتەکان بە چاوی هاوڵاتی یەکسان ببینێت. بەپێچەوانەوە، دەوڵەتی تورکیا، چینی دەسەڵاتداری سەرمایەداری و بەرەی عەسکەرتار و ئایدۆلۆژیای ڕەگەز پەرستی شۆفێنیزمی قومی بەڕێوەی دەبات.

جیاوازیەکی زۆر تایبەتی خەڵکی تورک زمان لەچاو میلەتانی دیکەی ناوچەکە، کە خەڵکی کورد زمان خراونەتە نێو چوارچێوە سیاسی و ئیداریەکانیانەوە، لەوێدایە؛دیارە ئەم تێگەیشتنە گشت ناگرێتەوە، بەڵام خودی ئەو پەروەردە شۆفێنیستیە حاڵەتێکی وای نەخشاندوە لەنێو دید و زهنی ئەو زۆرینەدا کە مرۆڤی کورد زمان، بەمرۆڤێک نەبینێت و کاتێک گوێداری من کوردم دەبن، پرچیان وەک سیخی سوچەڕ کرژ دەبێت. پەروەردەیەکی بەو جۆرەش و ڕۆچونی بۆ نێو ژیرایەتی زۆرینە، هەمیشە بەقازانجی ئەو چینە باڵا دەستەی کە حاکمە دەشکێتەوە، بۆ چینی خوارەوەش مایەی زەرەر مەندی ژیرایەتی دەگرێتەوە، چونکە وای لێ دەکات، کە بێئاگا بێت لەلایەک لە مێژووی ئەو خەڵکە کورد زمانە، و لەلایەکی دیکە بێدەربەستە بەرانبەر بەسیاسەتی شۆفێنانەی دەوڵەتەکەی کە بەچ ئەندازەیەک ئەو خەڵکە یان میللەتە کورد زمانە دەچەوسێنێتەوە و گوند و زێدەکەی وێران دەکات. نمونەیەکی سادە لەسەر ئەو پەروەردە شۆفێنیستیە؛زۆرێکی ئەو خەڵکە تورک زمانەی لە وڵاتانی ئەوروپادا دەژین، هێشتا لەنێو ئەو بیر کردنەوە تەسک بینە شۆفێنیستیەدا ماونەتەوە بەرانبەر بەتاکی کورد و هیچ کاریگەریەکی ئەو ڕۆشەنبیریەی ئەوروپایان وەرنەگرتوە لەوەی لەخۆی بپرسێت، ئاخۆ گەر لەم وڵاتەشدا، ڕەگەز پەرستی و بیری تەسکی شۆفێنیستی لە کاردا بوایە، جێگای منی بێگانەی تێدا دەبویەوە؟ نەبونی بیرکردنەوەیەکی وا لای زۆرینەی تاکی تورک زمان، بوە بەو هەژمونە ڕەگەزپەرستیەی کە بۆ دەوڵەتدارانی تورکیە، ئیتر بەرەی مەهەپە بێت یان جەهەپە یان بەرەی ئاک پارتی ئیسلام، هەروەک یەک وایە و بەقازانجی دەوڵەتە چەوسێنەرەکەیان دەشکێتەوە.

خەبات و شۆڕشی بەرەی پێکاکا، کە پێدەچێت پارتی هادەپیش نزیک بێت لەو بەرەی پێکاکایە، خەبات و شۆڕشەکەی بۆسڕینەوەی ئەو مەدە چەواشەکاریەیە، کە چەندین سەدەیە کار ی لەسەر دەکرێت لەسەردەمی ئیمپراتۆریەتی عوسمانیەکانەوە تا ئێستای ئەردۆغانی زوڕیەتی عوسمان پاشا. کەلتورێک کە بونی نەتەوەیەک دان پێدا نانێت و کۆمەڵگایان وا فێر کردوە کەئەوانە تورکی چیایین. دیارە هێشتا ئەو مەدە گێل کەرانەیە بونی هەیە، بۆیە خەباتی ئازادیخوازانەی هادەپ بۆ سەرولێژ کردنی مەدی ڕاسیزمی وشۆفێنیزمی قەومیە، نەک وا ببینرێت کە ئەم پارتەش کار لەسەر توندتر کردنەوەی ڕاسیزمی قەومی دەکات. بۆکەسێک مانیفێستۆی شارستانی دیموکراتیانەی خوێندبێتەوە باش حاڵی دەبێت لە سیاسەت و خەباتی ئازادیخوازانەی پێکاکا و بەرە فراوانەکەی.لە حاڵەتێکی وادا، کە خەڵکی کورد زمان کاتێک دادەبڕێنرێت لەکۆی مەدە پێشکەوتن خوازیەکان و دادەبڕدێن لە ژیانێکی هاوچەرخانە، ئالێرەدایە کە گەشەی پەروەردەی لاواز دەبێت و زهنیەتی ئیسلام بوون هێشتا کاریگەری زۆری دەمێنێتەوە بەسەریەوە، بۆ ئەردۆغانیش ئەو بیست ملیۆنە لە خەڵک ژمارەیەکی کەم نیە.

ئەو خەڵکە کورد زمانە، بەشێکی زۆری دەرئەنجامی شۆفێنیزمی پارتە حاکمەکانی پێشوو کە بەردەوام نەفی خەڵکی کورد زمانیان کردوە، ئامادە نین دەنگ بەو پارتانە بدەن. و دوای هاتنی ئاک پارتی بۆنێو کورسی دەسەڵات و فەرز کردنی هەیمەنەی قەومی و ئایدۆلۆژی ئیسلامیەکەی بەسەر خەڵکی تورکیادا، کە بەشێکی زۆر هێشتا ڕەوای بوون نادەن بە ئاک پارتی. بەڵام خەڵکی کورد زمان، دەتوانین بڵێین لەدەرئەنجامی ئیسلام بونی پارتەکەی ئەردۆغاندا و لە دژی پارتەکانی پێشوو، دەچن دەنگی خۆیان بە ئاک پارتی دەدەن.دیارە لە بنەڕەتدا، لە ڕوی ناسیۆنالیستیەوە خوێندنەوە بۆ پارتەکان بکرێت، ئاک پارتیش هێندەی ئەوانی تر شۆڤێنیە.

ئاخر ئەوە نەبونی هۆشیاری سیاسیە لای زۆرێک لەخەڵکی باکور، کە ئەردۆغانیەکان دێن و لەڕێی شوناسی ئیسلام بونیانەوە دەیانخەنە ژێر هەیمەنەی خۆیان و کۆی پڕوپاگەندەی هەڵبژاردنەکانیشیان تا ئەو ساتە بڕ دەکات، کە سەرکەوتنە پەرلەمانی و سەرۆکایەتیەکەیان تەواو دەبێت، دواتر، وەعدە و فەتوای ژیانێکی باش بۆ هەموان هەڵدەگرن تا هەڵبژاردنێکی دیکە.

ئاک پارتی، بێجگە لە ئیسلامی و نەتەوە پەرستیەکەی، هەمان سات پارتێکی بۆرژوازی و سەر بە سیستەمی هارودڕندەی چەوسێنەری سەرمایەداریە. 

پارتی هادەپ؛کە پارتێکی دیموکراسی و سەربەڕەوتی دابین کردنی شارستانی مۆدێرنەی دیموکراسیەتە، بێجگە لە شوناسە کورد بونیەکەی، دەتوانین بڵێین، لەنێو زهنیەتی ئەو پارتەدا و لە بواری کرداریشیەوە، کار دەکات لەسەر سڕینەوەی شۆفێنیزمی قەومی و دینی و ئەتنی لەنێو زهنیەتی هاوڵاتیانی تورکیادا. کە هەڵسوڕانێکی واش لای بەرەی شۆفێنیزمی قەومی و ئیسلامی، بەجێگا ڕەزایان نابینرێت، بۆیە پارتەکەی ئەردۆغان هێندەی دەمی هەڕەشە و تەوهینی بۆ هادەپەیە، بەو ئەندازەیە ڕووی دەمی ڵە پارتە شوفێنی و قەومیە تورکەکان نیە.

سیستەمی سەرمایەداری جیهانیش بە ئەندازەیەکی تەواو خواستی ئەوەیان نیە کە گەلانی ژێر دەستە ژیانێکی مۆدێرن و دوور لە زهنیەتی ڕقی شۆفنێیزمیان لەناودا نەمێنێت، چونکە لە کرانەوەی کۆمەڵگا ژێر دەستەکاندا و ژیانێکی پێکەوەی دیموکراتیانەی خۆسەریدا، ئاستی هۆشیاریە سیاسی و ئاستی ئیدراکی خۆناسین دەچێتە قۆناغێکەوە کە چیتر زهنیەتی شۆفێنیستی و قەومی جێگای تێدا نابێتەوە.لێرەدا، ئەوەی زەرەر مەند دەبێت، چینی چەوسێنەری شۆفێنیسمی قەومی و دینی و بۆرژوازیەتە. و بەپێچەوانەوە، لە سەرکەوتنی هادەپدا، تەنها ڕووی شوناسی کورد بوون ناچێتە پێشەوە، بەڵکو ڕوی شارستانیەتی مەدەنیانەی دیموکراسیەت هەنگاو دەنێت بەرەو هەڵکشان بۆنێو زهنیەتی گشتی کۆمەڵگا.

هاتوهاوارەکانی ئەردۆغانیەکان دژی پێکاکا و تەوهینی گێرەشێوێنی بەدژی، دەرئەنجامی ئەو پەروەردە شۆڕشگێڕێتیە مەزنەیە کە پێکاکا لەنێو خەڵکە کورد زمان و خەڵکە ئازادیخوازە جیوازەانی نێو تورکیادا بونیاتی ناوە و ئاستی هۆشیاری سیاسی لەنێو بەشێکی باشی کۆمەڵگادا بردۆتە قۆناغێکەوە، کە کۆی گشت بەرەی بۆرژوا قەومی دینی، بەترسێک بیبینێت بۆسەر ئایندەی سیاسی دەسەڵاتەکانیان.من وای دەبینم گەر پارتی هادەپ، وەک پارتە بۆرژوا قەومی و بەکرێگیراوەکانی سەر بە زهنیەتی بۆرژوازیەت بۆایە، ئەوکات بەرەی ئەردۆغانیەکان خۆیان دەهاتن کۆمەکیان پێ دەکردن و لەژێر ناوی دیموکراسی و پێکەوە ژیانیدا، پاگەندەی زیاتریان بۆ خۆیان دەکرد. لەنەبونی ئاوا پارتێکە، کە هەدەپە بەدوژمنی خەڵکی کورد زمانیش دەزانێت پارتەکەی ئەردۆغانی ئیسلام.

ئەوی ئامادەیە، بەرگری لە سیکولاریزم و ئازادی و یەکسانی و ژیانی شارستانیانەی مۆدێرنەی دیموکراسیانە بکات، ئەرکی دەبێت بەهەرچ نرخێک بوە پشتگیری لەسەرکەوتنی هادەپ بکات، بەپێچەوانەوە، گشت بەرەی شۆفێنیزمی قەومی و دینی و بۆرژوازی دێن و بەرگری لەئاک پارتی دەکەن، ئیتر دەبێت کارێکی نامۆ نەبێت کە پارتە ئیسلامی و پارتە بۆرژوا قەومیە کوردیەکانی باشوریش پشتگیری لە سەرکەوتنی ئاک پارتی بکەن، چونکە ئەوە ئاک پارتیە، لەلایەک پشتگیری لە بارزانی دەکات و لەلایەکی تریش پشتگیری لە داعش و ئیخوانیەکان دەکات.چونکە لە بنەڕەتدا ئەوان سەر بەچینێکی چەوسێنەری بۆرژوازین. ئالێرەدایە ڕەوایەتی فڕێدانی زهنیەتی ناسیۆنالیزمیانە و زهنیەتی دین گەرایی. بەرەی ئازادیخوازەکان؛تەنها لەدەرەوەی ئەو زهنیەتە تەسک بینانەوە؛دەتوانن سەرکەوتن بەدەست بخەن و جیهانبنی باو تێک بشکێنن.

سەرکەوتوو بێت هادەپە.