٣ی١٠ی٢٠٢١ چین بە ٧٧ فڕۆکەوە ئاسمانی تایوانی بەزاند، ئەمڕۆش٨ ی ئۆکۆبەری ٢٠٢١ چین داوای لە ئەمەریکا کە هێزەکانی لە تایوان بکشێنێتەوە، کە خەریکی مەشقپێکردنی سوپای تایوانن، ئەمەش لەکاتێکدایە کە ئەمەریکا دانی بەوەدا ناوە کە تایوان بەشێکە لە چین، کەچی ژێر بەژێر هاوکاری تایوان دەکات، بەچەک هەموو شیوازەکانی بەرگری، نزیکەی٧٠ ساڵیشە ئەمەریکا لەسەر هەمان شێوە،پشگیری یەکپارچەی چین دەکات بە تایوانیشەوە، بەڵام لەژێرەوە کارێکی دیکە دەکات.

ئەمانە هەمووی دیاردەیەکی و سەرەتایەکی نوێ نیە، کەچین بێ پەروا ئەڵێ دێمو "تایوان" دەگەڕێمەوە بۆ ووڵاتی دایک، ئەگەریش زۆرە کە چین بەم زوانە کۆتایی بە کێشەکان بهێنێت، واتا دەسەڵاتی خۆی بسەپێنێت بەسەر تایواندا. 

ڕیشەی کێشەکە زۆر کۆنترە و ڕیشەیەکی قوڵی هەیە، هەر نوێترینیان ڕوبوڕووبوونەوەی نەوەکانی خێزانی"تشینگ" کە زنجیرە دەسەلاتدارەکانی ئیمپراتۆری چین بوون، دوا قۆناغیان بە حزبی نیشتیمانی چینی بە سەرپەرشتی "کۆمیاتیج" ناودارە، ئەم ڕێخراوە وەک ووتمان کە پاشماوە زنجیرە ئیمپراتۆریەکانی چین بوون، لە ملا ملانێدابوون هەمیشە بۆ پاوەنخوازی دەسەلات و خۆیان بە ڕێبەری ڕاستەقینەی چینەکان پێناسە کردووە، هەرچەند سەدان جار ووڵاتیان توشی سەگەردانی و وێرانەکرد، ڕاپۆرتێکی(نەتەوەیەکگرتوەکانی ئەڵێ لەسەدا١٠ تووشی توخمە هۆشبەرەکان "نەرکۆتیکا"بوون)، هەر کۆڵیان نەدا، تا دوا شەڕی نێوخۆی کەلە ساڵی ١٩٤٦ تا ساڵێ ١٩٤٩، کەبە ڕاونانی سەرکردەکانی بەرەی نەوەی ئیمپراتۆر کۆتای پێهات بەرەو تایوان و لەوێ "تایپێ" یان کردە پایتەختی خۆیان، هەروەها تایپێیان بە پایتەختی هەموو چین دانا، خۆشیان بە نوێنەری هەموو چینەیەکان دانا، لەم پرۆسەشدا ناتۆ و جیهانی سەرمایەداری پشگیری تایپێیان کرد و تایوانیان بە نوێنەری هەموو چین دانا، یەکێتی سۆڤێت و هاوپەیمانەکانی پەکینیان بە نوێنەری ڕاستەقینەی چینیەکان دانا، هەروەها لەبەر ئەوەی کاریگەری ناتۆ یان جیهانی سەرمایەداری بەهێزتربوو، هەربۆیە دانیانا کە تایوانیان وەک نوێنەری لێژنەی ئاسایشی جیهان ئەندام بێت، لەنەتەوە یەکگرتووەکان، ئەمەش وایکرد کە تایوان لە خەیاڵدابوو، کە هەموو چین بگەڕێنێتەوە سەر تایپێی تایوان، بەڵام کە زانیان ئەو تیکە زۆر گەورەیەو بۆیان قووت نادرێت، بۆیە وازیان لە بیرۆکە هێناو، ئێستا تەنها بەوە ڕازیبوون کە ببنە ووڵاتێکی ئازاد جیاواز لە چین، چینیش بۆ هەمیشە یەکگرتنەوەی تایوانی لەگەڵ چینداکاری هەرە لە پێشینەیان بووەو هەرگیز دەستبەرداری نەبوون، هەربۆیە لە ساڵی ١٩٢٠ هەتا دوا دیداری ئەمەریکا و چین بریتیەبووە لەوەی کە ئەمەریکا دانبێت کە تایوان بەشێکی دانەبڕاوی چینە، هەتا ساڵی ١٩٧٠ کە ئەمەریکا بەفەرمی دانی بەوەدا نا کە تایوان بەشێکە لە چین، ئەمەش وایکرد، کە کورسیەکە لە نوێنەری لیژنەی ئاسایش جیهان لە نەتەوە یەکگرتوەکان لە تایوان بستێننەوە، ڕادەستی چینی بکەن، واتا بەفەرمی چین بووە خاوەن ڤیتۆ، هەروەها ئەمەریکا هاوکاریەکانی بە شێوەیەکی بەرچاو بۆ تایوان کەمکردەوە، بەڵام ئەمەریکا ساڵی ١٩٧٩ لەکۆمەڵێک پەیمانی ژێوان بوویەوە بەوەی کە کێشەکە بە هەڵواسراوی بهێڵێتەوە بەو بیانوانەی کە کێشيکە ئاڵۆزتر نەبێت، هەرچەند بە پەیمان و بڕیار بڕیاریانداوە کە تایوان بەشێکە لە چین، کەچی هاوکاری سەربازی تایوان دەکات، واتا ئاڵۆزکردنی کێشەکە، ئەمەش هەمان ئەو کێشەیە کە ٧٠ ساڵ تەمەنەیەتی.

ئێستا لە هەموو ئەگەرەکاندا، سەراپای ڕۆژئاوا یەکدەنگن کە چین تایوان دەگەڕێنێتەوە سەر چین و چینیش ناو بەناو هەڕەشە دەکات، بەکردەوەش وەک بینیمان ٣ی١٠ی٢٠٢١ بە ٧٧ فڕۆکەی پێشکەووتووە ئاسمانی تایوانی بەزاند، دەرئەنجامی کاردانەوەکان، ئەگەر زۆر لاوازە کە ئەمەریکا کاردانەوەی هەبێت، لە ئەگەر پەلاماری چین و بۆسەر تایوان، چونکە ١٩٧٠ ئەمریکاو ناتۆ لەبەرزترین ئاستی بەهێزیاندابوون، چینیش لە لاوازترین قۆناغیدا بوو، بەڵام ئێستا چین لەئاستی هەرە بە‌هێزی سەربازی و ئابوریدایە، کەواتە دیاردەکان ئەڵێن کە نەخێر ئەمەریکاو بەناتۆشەوە خۆیان تێوەناگلێنن، ئەگەر ئەمەریکاو ناتۆش بێدەنگبوون، ئەوا مەرگی سەرمایەداری ڕادەگەیەنن، چوونکە جیۆپۆڵەتی تایوان بە ئاستێکە کە وەک ئەڵین کە بەریتانیا "کەناڵی سویدیس" لەدەستدا، دەستبەجێ ئەو پیمپراتۆرەی لە خۆری لێ ئاوا نەدەبوو، پێگەی هێزی سەربازی خۆی لەدەستدا، ئەوەش بەهۆی پشگیری یەکێتی سۆڤێت لە میسر، هەروەها هەر کە ئەمەریکا و ناتۆ بێدەنگبن ، ئەوا چین دەبێتە کاپیتانی دەریا، ئەوکاتە چین دەتوانێت نەک کۆریا و یابان، بەڵکوو تەواوی ئەمریکاو ناتۆ دەربکات نەک تەنها کەنار دەریاکانی چین بەڵکوو دەسەڵاتی دەسەپێنێت بەسەر تەواوی "ئۆقیانووسی ئارام"دا، پسپۆڕانی لەم بارەوە ئەڵین کە چین تا ٢٠٢٧ بەبێ کێشە تایوان دەگەڕێنێتەوە سەرچین، بەڵام چین هەوڵدەدات و پیشانیشی داوە کە بەبێ کێشە پەرپاکردنی شەڕ تایوان بگەڕێنێتەوە سەرچین. 

ڕوویەکی دیکەی کێشە ئاڵۆزکراوەکان، هەتا کۆتای ٨٠ کانیش کۆمەڵگایەکی  تایوانی کۆمەڵگایەکی جوتیاری کەم دەرامەت و هەژاربوون، هەمیشەش ڕێگربوون لە بەرەوپێش چوونی کۆمەڵگاو بواری پیشەسازی و ئاوەدانی، هەر کە "یابان" بەبێ مەرج "تایوان" ڕادەست کرد، ئەوکاتەی کە یابان ئاڵای سپی خۆبەدەستەوەدانی بەرزکردەوە، هێزە ئیمپریالیستەکان، ڕێگەیان نەدا، دیسان کە تایوان بگڕێتەوە بۆ باوەشی ووڵاتی دایك چین، بۆیە لەو قۆناغەدا هەتا سەردەمێکی نزیکیش تایوان کۆمەڵگایەکئ هەژار دەرماتی تاکە کسی ١٧٥ دۆلاربوو، بۆیە بەڕیوەبەرانی تایوان بیریان لە بەروپێشچوونی تەلنەلۆجیا کردەوە، هەربۆیە کۆمەڵێک قووتابی ڕەوانەی ئەمریکا دەکات تا لەوێ فێرکاری ببینن، ئەوەبوو یەکێک لەو قووتابیانە، "مۆریس چانگ" پاش تەواوکردنی خوێندن کاریکرد لەگەڵ کۆمپانیای "ئای،تی،ئاڕ،ئای"، پاشتر هاوکاری "کۆمپانیای سلڤانیا" پاشانیش لەگەڵ کۆمپانیای"تکساس ئیسترومێنیت" ماوەی ٢٥ ساڵی کرد، تا سەرۆک وەزیرانی تایوان" سان یۆنگ سوان" توانی چانگ قانع بکات، کە بگەڕێتەوە تایوان ساڵی ١٩٨٥ و کۆمپانیای زەبەلاحی وەک " تی، ئێس، ئێم،سی"  دابمەزرێنێت، کۆمپانیای تی، ئێس ،ئێم،سی بووە پێشەوای تەکنەلۆجیای جیهانی، بە سەرمایەکی ٢٠٠ ملێۆن دۆلاری کە نیوەی لە حکۆمەتی تایوانیەوە و نیوەکەی تریشی لە کۆمپانیای "فیلیپسی" هۆلەندیەوە بۆ دابینکرا، لە دروستکردنی "جیپس"، ئێستا ئەڵین جیهان بەبێ جیپسەکانی کۆمپانیای تی،ئێس، ئێم،سی، هیچ کارێکیان بۆ ئەنجام نادرێت، هەر لە ئێستاوە ئەڵێن ئەگەر چین دەستبگرێت بەسەر تایواندا ئەوا جیهان پەکی دەکەوێت تەنانەت ئەڵێن کە "ئێف ٣٥" کەی ئەمەریکاش بەبێ جیپسەکانی مۆریس چانگ هیچ کارەیە، بەڵام ئەمەشیان ڕاست نیە، چوونکە پێش ئەوەی کە مۆریس چانگ بگەڕێتەوە بۆ تایوان، گەشتی ئاسمانی و پێشکەووترین فڕۆکە تەنانەت ژێر دەریایش کاری خۆیان کردووە و پەکیان نەکەووتووە، ئێستا ئەوە دەیبینن لە هەواڵەکاندا، چین و ڕوسیا هیچ پەیوەندیەکیان بە کۆمپانیەکەی مۆریس چانگەوە نەبووە، کەچی ئەگەر چەکەکانی ڕوسیاو چین پێشکەووتر و کاریگەر تر نەبن، ئەوا هیچی وایان کەمتر نیە لە چەکەکانی ئەمەریکاو تایوان، خۆ ئەگەر بەو شێوەیە بێت کەباسی دەکەن، دەبوایە تایوان هێزی بەرگری وای دروست بکردایە کە هەرگیز چین نەیوێرایە کە جارێکی دیکە باسی تایوانی بکردایە! دەکرێت کە " چیپسەکانی تایوان پێشکەوتوبێت، بەڵام ڕاست نیە کەبەبێ جیپسەکانی تایوان تەکەنەلۆجیا پەکی بکەوێت. لەلایەکی دیکەشەوە، کە " جی٥" مۆبایلی چینی بەکارەسات ببینن، و بە ئامێرکی سیخوڕی ناودەن، ئەوەشیان دروست نیە، چوونکە وەک هەموومان ئاگادارین کە بنکەی "جی٥" یان لە بەریتانیا سووتاند، پڕوپاگەدەیەکی زۆریشیان دژ بە جی٥ کرد، کەچی هەرخۆشیان ژیوان بوونەوە، هەرخوودی بەریتانیا یەکێک بوو لەو ووڵاتانەی کە سەرسەختانە دژایەتی جی ٥ دەکرد، بەڵام هەرخۆشیان ژێوان بوونەوە، کەواتە ئەوەی هەیەو نیە، جگە لە پڕوپاگەندەیەکی بازرگانی هێجی دیکە نیە، نیە.     

بۆیە نەک هەر ئەوەش بەڵکوو گرنگی زیاتری پێدرا کە خاوەی "ڤیتۆ" بێت، چینیش هیچکارە، چوونکە تایوان "جیپۆڵەتیک"یکەی بڕیاردەری دەوازە هەرە گرنگەکەی جیهانە، ئەو دەروازە بڕبڕەی پشتی ئابووری جیهانیە، دەمێکیشە گووتوویانە ئەو دەسەڵاتەی بەرپرسی "دەریای شین" یان "دەریای چین" ئەوا دەبێتە بەڕیوەبەری ئابووری جیهان، هەروەها دەمێکیشە گووتراوە هەر وولاتێک ڕێبەرایەتی "تایوان" بگرێتە دەست، ئەوا بێگوومان دەبێتە ڕابەری جیهانیش،

 من أكتوبر عام 1911 ضد حكم أسرة تشينغ للبلاد

وبداية من عام 1928 كانت الجمهورية الصينية جمهورية أحادية الحزب تحت حكم الكومياتنج (الحزب الوطني الصيني). وفي الفترة الممتدة بين عامي 1950 و1960 اتخذ الكوميتانج العديد من القرارات التي كان من شأنها تخفيف حدة التوتر بالبلاد حيث قاموا بإصدار قرارات بإعادة هيكلة الأجهزة المختلفة للدولة وقرار الإصلاح الزراعي وتحديد الملكية الفردية للأراضي. عقب هذه القرارات فترة من الازدهار والنمو الاقتصادي المتسارع أصبحت فيها جمهورية الصين واحدة من النمور الآسيوية الأربعة بالرغم من التهديد المتنامي بالحرب وعدم الشعور بالطمأنينة والخطر القائم من قبل جمهورية الصين الشعبية. وفي الفترة الممتدة بين عاميّ 1980 و1990 تحولت الدولة سلمياً نحو الديمقراطية وتم إجراء أول انتخابات رئاسية بالبلاد عام 1996. وفي الانتخابات الرئاسية عام 2000 فاز تشن شوي بيان برئاسة البلاد وكان أول رئيس يحكم البلاد من خارج الحزب الوطني الصيني (الكوميتانج) منذ عام 1949. ولكن الكوميتانج عادوا للفوز في الانتخابات الرئاسية عام 2008، كما عززوا موقعهم بالانتخابات التشريعية بحصولهم على عدد أكبر من المقاعد بمجلس اليوان التشريعي.