دیمۆكراسى قەتیس ناكرێتەوە تەنها بۆ دەنگدان و هەڵبژاردن !

Thursday, 12/09/2013, 12:00

دیمۆكراسى پرۆسەیەكى سیاسیە ئینسان لە نێو كەشێكى لەو چەشنەدا دەتوانێت خاوەن عەقڵ و ئیرادەو ووزە و تواناى خۆى بێت . دواجار ئینسان كە بوو بە خاوەن عەقڵ و ئیرادەى خۆى دەبێتە مرۆڤێكى ئازاد و سەربەست ، تەنها مرۆڤى ئازادو سەربەستیش دەتوانێت عەقڵى خۆى بخاتە گەڕو داهێنان و ستاتیكا و فۆرمى نوێ لە هەموو بوارە جیا جیاكانى ژیاندا بەرجەستە بكات . هەروەها لەنێو سیستەمێكى سیاسى دیمۆكراسیدا دەتوانرێت ژینگەیەك فراهەم بكرێت ، كۆى چین و توێژەكانى كۆمەڵگا بە بێ لە بەر چاو گردنى جێوازى بیرو بۆچوونى سیاسى و ڕەگەزو ئەتنى و ئایین و بێ ئایینى و هەر بیر كردنەوەیەكى تر ، بە شێوەیەكى ئاشتیانە و دوور لە هەر پەشێوى و ناكۆكیەكى كۆمەڵایەتى پێكەوە بژێن و سەر قاڵ بن بە كارو گوزەرانى خۆیانەوە . مێژووى سیاسى جیهان و ئەزموونى سیستەمە دیمۆكراسیەكانى دنیا ، وێنایەكى جوان و پۆزەتیڤى خستۆتە سەر خەرمانەى پێشكەوتنەكانى شارستانیەت و ژیارى مرۆڤایەتى . تەنانەت ئەو ووڵاتانەى سیستەمەكانیان دیمۆكراسیە توانیویانە پێشكەوتنێكى زانستى و ئابوورى و كۆمەڵایەتى و پیشەسازى و ڕۆشنبیرى بەرچاوو سەر سووڕ هێنەر بهێننە كایەوە بۆ وڵاتەكانیان . بەڵام دەبێت ئەو ڕاستیەشمان بیر نەچیًت تەنها سندوقەكانى دەنگدان و هەڵبژاردن مەرجى سەرەكى نییە بۆ بە ڕێخستنى سیستەمێكى دیمۆكراسى كە ماف و ئازادیەكانى هاونیشتمانیان بپارێزێت ، هەندێك جار پێدەچێت ڕەوتێكى سیاسى لە ڕێى دەنگدان و هەڵبژاردنەوە بێنە سەر كورسى دەسەڵات و پرۆسەى دیمۆكراسى بگویزنەوە بۆ سیستەمێكى سەرتاپاگیر و دكتاتۆرى زۆرایەتى بسەپێنن و ڕێز لە كەمایەتى سیاسى نەگرن و ژیانى هاوڵاتیان بكەنە دۆزەخ . نموونە زۆرن لە مێژووى سیاسى جیهاندا ((نازیزم و دكتاتۆریەتى هتلەر)) یەكێكە لەو نموونانە . دەسەڵات ئەو كاتە دەتوانێت سیستەمێكى دیمۆكراسى بچەسپێنێت ڕێز لە ئیرادەو بیروبۆچوونەكانى ئەو لایەنە سیاسیانە بگرن كەوا لە هەڵبژاردندا دەنگى پێویستیان نەهێناوەو نەبوونەتە جێى متمانەى جەماوەرى دەنگ دەر . ئەو دەسەڵاتە دوو حزبەى كە زیاتر لە بیست ساڵە حوكمى ئەم وڵاتە دەكەن بە ناوى دیمۆكراسیەوە ئەمەندە خروقاتى سیاسین كردووە و ئەمەندە ستەمكاریان ئەنجامداوە ، كە هەندێك جار بوونەتە جێى ڕەخنەى هەندێك ڕێكخراوى ئەنتەرناسیۆنالیستى ئینسان دۆستى وەكو ((هیومان ڕایس ۆۆچ)) ، لە گەڵ ئەوانەشدا نا دادوەریەكى لە ڕادەبەریان بە ڕێخستووە لە نێوان چین و توێژەكانى كۆمەڵگا و جێوازیەكى چینایەتى و پلە بەندیان لە ژیان و گوزەرانى خەلك دا دروست كردووە ، خۆیان و بنەماڵەكانیان و خزم و كەس و كارو هاوڕێكانیان وەكو ئۆرپا دژین و خەڵكیش وەكو وڵاتە هەژارەكانى ئەفریقا ، تەنانەت لایەنگران و پیاوانى حزب و ئەندامانى خۆیان وەكو هاوڵاتى پلە یەك و هاونیشتمانیانیش وەكو هاولاتى پلە دوو و سێ مامەڵەیان لە گەڵ كردوون ، جگە لەوانەش بە شێوەیەكى ناپەسەند دەسەڵاتیان كردۆتە ئامێرێكى تایبەتى چەند بنەماڵەیەك و گەندەڵیەكى بەر فرەوانیان لە هەدەردان و بە تاڵان بردنى بودجەى وڵات ئەنجامداوە ، بودجەیەكى یەكجار زۆر بۆ كەرتە خزمەت گوزاریەكانى وەكو ((پەروەردەو ، تەندروستى و ، كشت و كاڵ و ، ئاوو كارەباو ، نیشتەجێبوون ....هتد)) تەرخان كراوە ، بەڵام وەكو پێویست نەتوانراوە سوود بە هاونیشتمانان بگەیەنێت ، ئەویش لە بەر ئەوەى ئەو پڕە پارانەیان بە تاڵان بردووەو بۆ مەبەستى تایبەتى خۆیان بە كار هێنراوە . هەروەها تیرۆرى ڕۆژنامە نووسان و چاو سوور كردنەوەو تۆقاندن و غەفەقان و ڕاكێشانى ڕۆژنامە نووسان بۆ بەردەم دادگایەك كە دروست كراو و كۆنترۆڵ كراوى دەستى خۆیانە و تەنها لە بەر ئەوەى كردەوە قێزەوەنەكانى ئەوانیان ئاشكرا كردووە ،هەروەها تەقە كردن لە خۆپیشاندەران و لە خاك و خوێن هەڵكێشانى گەنجانى دڵ پڕ لە هیوا و ، دەیان و سەدان كارى سیاسى ناپەسەند و ناجۆر كە لە ژماردن نایەت و هەر هەموومان پێى ئاشناین و چەندین ساڵە دەست و پەنجەمانى لە گەڵدا نەرم دەكەین ، ئەو فەزا سیاسیەى كە هەردوو حزبى فەرمانڕەوا سەپاندویانە لە مەوداى كارى سیاسیاندا ، بە هیچ شێوەیەك لە گەڵ كولتورو لۆژیكى دیمۆكراسى ناگونجێت و فۆرمێكە لە سیستەمى سیاسى ((دكتاتۆرى دوو حیزبى)) . وەكو چۆن ئەو عەقڵە خێڵەكیەى شاخیان گواستەوە بۆ نێو بە ڕێوە بردن و دەوڵەتدارى كۆمەڵگاى كوردستان ، كە ئەو كات ژیانى شارستانیەت و مەدەنى هاونیشتمانیان نامۆ بوو بەو مەخلوقە ناوێزەو نا سازگارەى حزب و چاندنى ڕۆحى یەكتر بوغزاندن و یەكتر كوشتن و ڕاوە دوونانى یەكتر ، بە هەمان چەشن گەمەى سیاسى دیمۆكراسى لە لاى كارەكتەرەكانى نێو ئەم مەخلوقە حزبیە، دەهێنرێتە خوارەوە بۆ ئاستێك تەنها گوزارشت لە واتاو((دەستەواژەیەك)) دەكات كە هەموو بەهاكانى دیمۆكراسى لێ دادەماڵرێت كە بریتیە لە پابەند بوون لە دەستاو دەست كردنى دەسەڵات و قبوڵ كردنى ((لۆژیكى نەبردنەوە)) ، بەو مانایەى بەو جۆرە لە دیمۆكراسى گەیشتوون كەتەنها هاوڵاتیان بچنە پاى سندوقەكانى دەنگدان و سەر لە نوێ ڕەوایەتى یاسایى ببخشنەوە بە دەسەڵاتى ((دكتاتۆرى دوو حزبى)) كە خۆیان بە ((پارتى سەركردە)) دەقەبڵێنن ، دەسەڵاتێك لەو مەودایەى كە حوكمڕانیان كردووە پڕاو پڕ بووە لە ستەمكارى . لە هەمان كاتدا هەموو فێڵ و تەڵەكە بازى و تەزویر كارى و خروقاتێكى نا یاسایى بە كار دەهێندرێت بۆ مانەوەیان لە دەسەڵات ، وەكو ئەوەى لە هەڵبژاردنەكانى پێشوودا كردیان ، هاو شێوەى دەسەڵاتە تۆتالیتارەكان كە هەڵبژاردنێكى ڕواڵەتى دەكەن بۆ پیشاندانى سیناریۆو مەشهەدێك بە ناو دیمۆكراسیەوە بۆ بەر چاوى جیهان . تەنانەت لەم بانگەشەى هەڵبژاردنەدا نەریتێكى نا پەسەند و خێڵەكی شەڕە پەڕۆیان گواستۆتەوە بۆ نێو كۆمەڵگاى كوردستان ، هێدى هێدى بە ئاراستەى توندو تیژى دەڕوات و ڕۆحى ڕق و كینە لە بەرامبەر یەكتر لە نێو هاونیشتمانیان دەچێنن ، جێگەى داخە حزبە ئۆپۆزسیۆنەكانیش لەم هەڵبژاردنەدا هەمان كولتورو لۆژیك پیادە دەكەن و فتوكوپى مۆراڵى سیاسى هەردوو حزبى دەسەڵات دەكەن و ، شوێن پێى كارە نەشیاوەكانى ئەوەان لە شەڕە پەڕۆدا بە ڕێوە دەبەن ، هەروەها بوونەتە بەشێك لەو ناعەقڵانیەتە كە وێنایەكى قێزەونى هەیە . جگە لە هەدەردانى پارەیەكى یەكجار زۆر دیمەن و ڕوخسارى شارەكانیان شێواندووە ، بە شەو و ڕۆژ خەڵكیان بێزار كردووە ، كارەساتى گەورەش ئەوەیە ژینگەیان پیس كردووە . ئەم هەڵبژاردنە دەرفەتێكى لە بارە ، فەرسەتێكى گەورەیە پێویستە خەڵكى كوردستان بە هۆشیاریەوە بەشداریەكى كارا بكەن لە هەڵبژاردنەكان و ((دادگایەكى جەماوەرى)) بە ڕێبخەن بۆ دادگایى كردنى هەردوو حزبى خاوەن دەسەڵات ، ئەو دادگاى كردنەش بریتیە لە دەنگ پێنەدانیان . لەو سۆنگەوە هەردوو حزبى دەسەڵاتدار چەمكى دیمۆكراسى قەتیس دەكەنەوە تەنها بۆ هەڵبژاردن و دەنگدان ، پابەند نیین بە ناوەڕۆك و بەها سەرەكیەكانى دیمۆكراسى كە بریتیە لە دەستاو دەست كردنى دەسەڵات و دەیان چەمكى تر ،ئەمڕۆ ئەو ڕۆژەیە بیانخەینە ژێر پرسیارەوەو دەمامكەكانیان تووڕ هەڵدەین و ڕوخسارى ڕاستەقینەیان ئاشكرا بكەین ، سەر لە نوێ بەهاو واتاو ڕێز بگەڕێنینەوە بۆ ناوەڕۆكى پرۆسەى دیمۆكراسى لە كوردستان و ، لۆژیكى ڕادەست كردن و گواستنەوەى دەسەڵات بكەینە میتۆدێكى سیاسى سیسماتیك و بەردەوام .