تورکیا رەگـەزپـەرسترین و تیـرۆریسـترین دەوڵـەتە لـە هەمـوو جـیهـانـدا. لە دەسـەڵاتی عوسمانییە داگیرکەر و خوێنڕێژ و تاڵانکەر و کاولکەرەکانەوە، لە ئەتاتورکی ناڕەسەنی گـۆڕبەگـۆڕەوە، تا دەگـاتە ئەردۆگـانی دیکتاتـۆری سیکـۆپاتی. تاسەر ئێسقـان دژایـەتی ئێمـەی کوردیـان کـردووە و دەکـەن، کوردسـتانی نیشـتمانمانیـان داگـیرکـردوون چـەنـد جارێک کاولیان کردووە. تا ئێستا چەندین کۆمەڵکوژیـان لە گەلی کوردمان کردوون. تا ئەمڕۆش ئەم تاوانـە رەگەزپەرستی و قـێزەوەنـانەیان رانەگرتـوون، رۆژ لە دوای رۆژ تـاوانی گەورەتـر و قـێزەوەنـتر لە دژی گەلی کوردمان، مـۆدێـرتـرین چـەکی کوشـندەی قەدەغـەکراوی نێودەوڵـەتی لە کوشتنی خـەڵکی سـڤـیلی کورد بەکـاردەهـێـنن. خـاوەنی ئایدۆلۆژیایەکی بۆگەنن و هەڵگری ڤـایرۆسی رەگـەزپـەرستین. لە تورک زیـاتر هـیچی نەتەوەیەکی تـریان نـاوێت و بە شایـەنی ژیـانی نازانـن . رەگەزپەرستی بووە بە گروپی خوێنیان. نەوەکانیشیان هـەر بەم ئایدۆلـۆژیـا رەگەزپەرستییە گۆش و پەروەردە دەکەن. هەر لە منداڵییەوە فـێریان دەکـەن، کە ببن بە دوژمنی کورد و رقـیان لە کـورد ببێتەوە. رقیان لە هەر کەسێکە کە بە کوردی قسە بکا، بە کوردی گۆرانی بڵێ، بە کوردی فیکە بکا، یا بە کوردیش پێبکەنێ، ناوهێنانی کورد و کوردستان بە جوداخوازی و بە تاوان و بە ناپـکی گەورە دەزانن. کورد کوشتن گەر منداڵی ناو لانکیش بێ بە لایەنەوە رەوایە.

لە ئەمڕۆدا ئەردۆگانی رەگەزپەرست و دڕندە و خوێنڕێژ کە دڕندەترین دیکتاتۆرە، زۆر بێویژدانە و بەزەیی بە منداڵانی کۆرپەی کوردی ناو لانکیشدا نایەتەوە و بە پەکەکەیان دەزانێ. دەستە قێزەوەنەکانی بە خوێنی بێتاوانانی کورد سوورن. پارتەکەی پارتی ناداد و ناگەشەکـردن، لەگـەڵ بزووتنـەوەی نەتـەوەپـەرست و رەگـەزپەرستی گـورەگە بـۆرە تۆرانییە مافـییەکان کە جرجە قـێزەوەنەکە (دەولەت باهـچەلی) سەرۆکیانە. هاوپەیمان و هـاوپیلانن، لە دژایەتیکـردنی گەلی کوردمان، مـەرجی سـەرەکی هـاوپەیمانی و پێکەوە کارکردنیانە. بە هەمـوو رێـگـا و شـێـوازێـک، بە کۆمـەڵکـوژی و گـرتـن و کـوشـتن و راگواستنەوە و وێرانکردنی کوردستانە، دەیانەوێت ناسنامەی نەتەوەیی کورد بسڕنەوە. تا ئەمڕۆش دان بە بوونی (٢٥) ملیۆن کورد لە باکووری کوردستان و زیاتر لە (٥٠) ملیـۆن کورد لە هەمـوو کوردستاندا نانێـن. لە دەوڵەتی ئیمپریالیزمی عـوسمانییەوە، تا ئەمڕۆ نزیکەی یەک ملیـۆن سەربـاز و جـاشی بەکرێگـیراوی تورکیا، بە قـورسترین و کوشندەترین چەکی مۆدێرزمی زەمینی و ئاسمانی بە گـژی شۆڕشگـێڕانی کورد دەچـن. کەچی چەنـد جـارێک ئەردۆگـانی گیلەپیـاو و سەد روو، دەڵـێت: لە تـورکیـادا کێشەیەک نییە، بـە نـاوی کێشـەی کوردەوە. دەک شەرمەزار و رووڕەش بیت.

تورکیا تووشی کوردفـۆبیـا بـووە، دار و و دەوەن بـەرد و دیـوار و تەنانەت سێبەرەکانی خۆشیان لێبوونە بە کورد و رقـیان لێیانە. ئەوەش درۆیـەکی شاخـداری چەواشەکـارییە، گوایە کورد مەترسییەکی گەورەیە بۆ سەر ئاسایشی نەتەوەیی تورکیا. ئەمە بۆختانێکی هەڵبەستراوەی دوور لە راستییە، پاسـاوێکە بۆ دژایەتیکـردن و کوشتـنی کورد لە هـەر شـوێنێکی کوردستانـدا بێت. بوخـتانـێکی بـێ بنەمـایە بـۆ پـەردەپـۆشکـردنی تـاوانە قێزەوەنەکانیان، کە بەرانبەر بە کـورد کردوویـانە و دەیکـەن. تا ئێسـتا کـورد پەلاماری خـاکی هـیچ وڵاتێـکی نەداوە. بە چەکـێکی ساکـارەوە لە خاکی کوردستانـی نیشتمانیدا، لە دژی هـێڕشەکانی داگیرکەران، تەنیا بەرگری لە مانەوەی خۆی و لە خاکی کوردستان کردووە و دەکات. ئەمەش مافـێکی رەوای هەر گەلـێکی ستەملێکـرا و ماف زەوتکـرا و نیشـتمان داگـیرکـراوە.

ئەردۆگانی قورخکردووی دەسەڵات و بڕیارەکانی تورکیا، نەک هـەر کورد، بەڵکو هەر تـورکێش لەگەڵیدا نەبێت، بە تیرۆریست و بە لایەنگـری پەکەکە یا لایەنگری فەتحوڵڵا گویلەنی دەزانێت، دەیگـرن و ئیتر بێ سەروشـوێنی دەکەن و دەبێت هـەواڵی رابـردوو.

پێویستە جـۆ بایـدنی سەرۆکی ئەمریکـاش ئاگـای لەخـۆی بێت. چونکە لەگـەڵ تـاوانە قـێزەوەنەکانی ئەردۆگـاندا نییە. پێـتان سەیـر نەبێت کە تورکیا، رەسـەنی بایـدنیان بـۆ کورد گەڕانـدۆتەوە. لە کاتێکـدا کە ئـەوان دان بە بـوونی گـەلی کـورد دا نانـێن؟!

سیاسەتمەدار تورکی (ئۆرهان میر ئۆغـڵو) کە ئەندام پەرلەمانێکی پێشووی پەرلەمانی تورکیا بـوو، سەر بە پـارتی نـاداد و نـاگەشەکـردنی دەسەڵاتــدا، لە لاپـەڕەی توێتـەری خـۆیدا نووسیوێتی و دەڵێت:"هـەنـدێک وا دەڵـێن کە ناوی راستی جـۆ بایـدن "جـیمۆی بەهـادین ئاغا" یە، بەڕەسەن کوردە و لە خێزانێکی کوردی سەر بە هـۆزی "بیرۆکی" کـوردییە. خـێزانەکەیان لە (یـریڤـان)ی پایتەخـتی (ئەرمینـیا)وە، کۆچـیان بۆ ولایـەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا کردووە" مەبـەستی تورکیا لە رەسەنی جـۆ بایـدن کە کـوردە. روونە کە چییە؟ دەیانەوێت لە ئێستاوە جۆ بایـدن بەوە تاوانبار بکەن، کە پشتی کـورد دەگـرێت. ئەمەش بەلای سوڵتان ئەردۆگانی خوێنڕێـژی سەرۆکی ئیخوانـولشەیاتینەوە تاوان و ناپاکییە. چونکە هەرکەسێک نەک پشتگیری بەڵکو ناوی کورد و کوردستانیش بهێنێت بە لای ئەرۆگانەوە تیرۆریست و ناپاکە. گەر دەستیان پێی بگات تیرۆری دەکەن.

جۆ بایـدن لە وتارێکیدا، لە کـاتی بانگەشەکـردنی هەڵـبژاردنەکـان بۆ پـۆستی سەرۆک کۆماری ئەمریکا، هـێڕشی کردە سەر ئەردۆگـان و بەڵـێنی ئەوەی دا، کە پشتگـیری لە ئۆپـۆسزیـۆنی تورکیا دەکـات بۆ رووخانـدنی ئەردۆگان. شایـەنی باسیشە کە جۆ بایـدن پەیوەندییەکی باشی لەگەڵ بەشێک لە سیاسەتمەدارانی کوردا هەیە. خـاوەنی بیـرۆکەی دابەشکـردنی عـێراقە بـۆ سێ هـەرێـمی فـیدرالی.

باڵیـۆزی پێشـووی ئەمـریکا (جـێمـس جـێڤـری) لە تـورکیا، وتی:"گـەشـبین نیـم بە پەیـوەندییەکانی نێـوان واشنتۆن و ئەنکـەرا"

ئەمەو دانـانی (بـریـت ماکگـورک) بە رێکخـەری کاروبـاری ئەمریـکا لە رۆژهـەڵاتی ناوەڕاست و ئەفریقا، لە لایەن جۆ بایدنەوە، بوو بە دڕکـێکی تر لە جەستەی تورکیا.

بریت ماکگورک لە کاتی ئۆباما و ترامپدا کاربەدەستێک بـاڵای ئەمریکابـوو. بـەڵام لە ساڵی (٢٠١٨) دا دەست لە کارکێشانەوەی راگەیاند، لەسەر ئەو بڕیارەی کە ترامپ دای بە کشانەوەی سوپای ئەمریکا لە سوریا و هەڵکردنی گڵۆپی سەوز بۆ تورکیا بۆ ئەوەی رۆژئاوای کوردستان داگیربکات. بریت دژی داگیرکردنی رۆژئاوای کوردستانە.

بێگومان جۆ بایـدن، ئاگای لەهەمـوو ئەو تاوانانە هـەیە کە تا ئێستا تورکیا لە کوردی کـردوون. بایـدن کەسێکی ئازادی و دیموکراتیخـوازە و بـڕوای بە مافەکانی مـرۆڤ و سەروەریی یاسا هـەیە. دوور نیـیە کە داکـۆکی لە ئـازادی و مافـەکـانی کـورد بکات. لەوانەشە کە تورکیا ناچاربکات، کە گفتوگۆی ئاشتی لە نێوان تورکیا و کورد دا دەست پێبکاتەوە و شەڕ لە دژی کورد رابگـیرێت.

لە یەکەمین راگەیانـدنی بەڕێوەبـەرێتی سەرۆکی تـازەی ئەمریکا جـۆ بایـدن، دەربـارەی تورکیا، داوای ئـازادکـردنی سیاسەتمـەدار و خۆپـاڵـێوی پێشووی کـورد بـۆ سـەرۆکی کۆماری تورکیا سەلاحەدین دێمیرتاش" و چالاکوانی مەدەنی"عـوسمان کافالا"یان کرد.

ئەردۆگانی دیکتاتۆر، کە لەلیبیادا شکستیهێنا، دەیەوێت هـێڕشێکی بەربڵاو بکاتە سەر رۆژئاوا و باشووری کوردستان بە بیانووی بوونی پەکەکە. وەزیری بەرگری تورکیا " خەلـوسی ئاکار" بە ئاشکـرا وتی کە لەگـەڵ حکـومەتی عـێراق و دەسەڵاتی باکـووری عـێراقـدا ـ بە لاشێوە کفـربوو کە ناوی کوردستان بهێنێت ـ لەسەر پەلاماردانی پەکەکە رێکەوتووین. ئەردۆگـانی خوێنڕێـژ وتی ئێمە لە ناکاوێکـدا هـێڕش دەکـەین.

هەر پارت و لایەنێکی کوردی هـاوپەیمانی لەگەڵ تورکیا و عـێراقـدا و ئێرانـدا، لە دژی پەکـەکـە و شۆڕشگـێڕانی رۆژهـەڵاتی کوردستان و شەڕڤـانانی رۆژئـاوای کوردسـتان بکات، لەپێناوی مانەوەیان لە دەسەڵاتـدا و قـورخکـردنی دەسەڵات لە بنەمـاڵەکانیانـدا، سیخوڕی نۆکەری بۆ تورکیا و عـێراق و ئێران بکەن و دەربـارەی هـێز و بارەگاکان و شوێنەکانی پەکـەکـە و شەرڤـانـان و پێشمەرگەکـانی رۆژهـەڵاتی کوردستان زانیـاری و نهـێـنی بە تـورکیا و عـێراق و ئێـرانی داگـیرکەرانی کوردستان بـدەن، ئەوانـە جـاش و خـۆفـرۆشن، ناپاک و تاوانبـارن. مۆرکی ناپاکی بە خۆیانەوە دەنێن و شایانی ئەوە نین کە لە کوردستانـدا بژیـن. ئەوەی تنۆکێک رەوشت و ئابڕووی هەبێت هـاوکاری دوژمن ناکات لە دژی برایانی کوردی. کوردستان بە باکـوور و باشوورییەوە، بە رۆژهـەڵات و رۆژئـاوایەوە، نیشـتمانی پیـرۆزی هەمـوو کوردیـکی دڵسـۆز و کوردستان پـەروەرە. بوونی پەکەکە و شۆڕشگێڕانی رۆژهەڵات لە باشووری کوردستاندا، ناشەرعی نیـیە و نیشتـمانی خۆیـانە.

سوپا و جاشە بەکرێگیراوە ئیسلامییەکان و داعشەکانی تورکیـای رەگـەزپەرست، دوای ئـەوەی کە لە لیبیادا شکستیهـێنا و نەیانتـوانی پێگە و بنکەیەکی ئیخـوانولشەیـاتین لە لیبیادا بکەنەوە و دەست بەسەر سامـانی لیبیادا بگـرن.

ئەردۆگان بۆ مەبـەستی سیاسی و بۆ دووبـارە هەڵبژاردنەوەی بۆ سەرۆکی داهاتـووی تورکیا، پیـلانی هـێڕشکـردنە سـەر رۆژئـاوا و باشـووری کوردسـتانی داڕشـتووە، بە هاوپەیمانی لەگەڵ عـێراق و پـارتیـدا، نیـازی گڵاویـان وایە کە لە بەهـاری داهـاتـوودا هێڕش بکەنە سەر کورستان و بەشێکی تری لێداگیربکەن. هـاتنی وەزیـری بەرگـری تورکـیا " خەلوسی ئاکار" کە دەستەکـانی بە کوشتنی خوێنی سڤـیلی کورد سوورە، بۆ بەغـدا و بۆ هەولێر، بۆ جێبەجێکردنی پیلانە چەپەڵەکەیان هات. کە بەرەیەکی شەڕی سێقۆڵی لە دژی پەکەکە دروستبکەن و پەلاماری شەنگار و قەندیل و دیرۆکی رۆژئاوای کوردستان بـدەن. هەفـتەیەک بەر لە ئێستا، ئەردۆگانی گیلەپیـاو، رایگەیانـد و وتی ئیمە لە ناکاویکدا هـێڕش دەکەینە سەر پەکـەکە. گەر وا تێـبگـات کە بە زەبری هێز دەتوانێت کورد ملکەچ بکات، زۆر نەزان و گەمژەیە و باجێکی زۆری ئەم رقە رەشە و گەمژەیی و کەرایەتییەی دەداتـەوە.

هەرگیز بەرپـرسان و وەزیـرانی تورکیا و ئێـران بۆ کـاری بـاش روویـان لە کوردسـتان نەکـردوون و ناکەن، تەنیا بۆ پیلانگـێڕی لە دژی کورد روویـان لە کوردستان کردوون. دەبوایە خەڵکی شاری هەولێر بە تایبەتی و شارەکانی تری باشووری کوردستان لە دژی سەردانی خەلوسی ئاکار بۆ شاری هەولـێر، خۆپێشانـدانێکی ناڕەزایی گەورەیان لە رێی فرۆکەخـانەی هەولـێر و بارەگای حکومەتی باشـووری کوردستانـدا سازیـان بکردایە و سەرکۆنەی تاوانەکانی تورکیایان لە دژی کورد بکردایە. بە داخەوە لە ترسی ئاسایش و میتی تورکیا، کە بە پانی و درێژی هەولـیردا تەراتـین دەکـەن، نەیانـوێـرا خۆپێـشانـدان بکەن، دەسەڵاتدارانی دەسەڵاتی کوردی دەسـت بە سیـنگەوە پـێشوازییـان لە خەلوسی خوێنـڕێـژ کرد و بەڵـێنیان پێیدا کە هاوکـاری سوپـای تورکیای داگیرکەری کوردستان لە دژی برایـانی کوردیـان دەکـەن. ئامـادەن کە ببن بە کـڵاوسـووری پێش لەشکریـان.

ناپلیۆن دەڵێت:" نەمتوانی ئیسپانیا بگرم، چونکە جاشیان نەبوو" بە داخەوە کە جاش و نۆکەر و خۆفـرۆش و ناپـک و نیشـتمان فـرۆش لەناو کورد دا، رەگهەڵکـێش نەکـراون. ئەگیـنا نەدەگەیشتن بەم تانگانـەیـەوە و بە رۆژە چارەنـووس نادیـارە. لەگەڵ ئەوەشـدا گەشبینم کە رۆڵە دڵسۆزەکانی گەلەکەمان، دەست لە خەبات و قورباندان و بەرگریکردن لە کوردستان هەڵناگرن و درێژە بە خەباتی سیاسی و رۆشنبیری و دیپلۆماسی چەکداری دەدەن، زووبێت یا درەنگ داگیرکەرانی کوردستان ناچـاردەکەین کە چـۆکیان دادەدەن و دان بە مافـە ڕەواکانی گەلەکەمانـدا بنێن. هـیچ مافێکیش ون نابێت، گەر خاوەن ماف دوای بکەوێت.

رەزا شـوان

٢٦/ یانـوار/ ٢.٢١