رۆشنبیر لە تۆڕی شۆڕش و پرسیاری رۆشنبیریدا

Tuesday, 28/06/2011, 12:00

پەیوەندی (شۆڕش و رۆشنبیر) نهێنیەكی دوانی بەر جەستە دەكات وەك هەنگ و كورە، ئایا رۆشنبیر چی شوناس و رۆڵ و كاریگەری و بەرهەمهێنانێكی لەسەر شۆڕش هەیە؟ چۆن عەقلانیەتی سیاسی و رۆشنبیری جیا بكەینەوە؟ كامەیە ستراتیژ و پەیام و ئەركەكانیان؟ئاڕاستە و پەیوەندی و پانتاییەكانی كاركردن؟
پەیوەندی نیوان رۆشنبیر و سیاسی لە هەمو كاتێكدا ئایدۆلۆژیە، و زیاتر دورخستنەوەی روشنبیرە لەو پێگە ئەندامێتیەی خۆی، كە هەڵگری بیری پارێزگاریە لە بون و شوناس و پەیوەندیەكی زیندوە بە ژینگە و رای گشتی و هێزی رەمزی و شێوەكانی شوناس و مێژو دەسەلات و سەربەستی و ماف و پەیوەندی و ئەوانی تر. لای (ئیدوارد سەعید) گڕی هیچ شۆڕشێكی سەرەكی لە مێژوی نوێدا بەبێ رۆشنبیر داناگیرسێت، بگرە بە دایك و باوكی شۆڕشەكانی دەزانێت.. زۆر لە تیئورزانان رۆشنبیر بە چینێكی نوێ دەزانن، چینێك كە توانای گۆڕانی ریشەیی هەیە، لە هەمو بوارەكانەوە لە فەزای داهێنان و گۆڕاندا كۆ دەبنەوە، ئەوكاتە بەرهەمهێنان لە پانتاییە بەتاڵەكاندا دەكەن و پەنجەرەی نوێ دەكەنەوە. ئەمەش لای (غرامشی) ریشەی گرت، شۆڕشیش مانای گۆڕان، لابردنی سیستەمی باو و هێنانە كایەی سیستەمی نوێ، مانای كردنەوەی دەرگا و پەنجەرەی تازە، كە لەوەو بەر نەبینرابێت، گۆڕینی زمان لە جوینەوەوە بۆ داهێنان، ئەمەش كاری رۆشنبیرانە كە لە هەمو بوارێكەوە كار بۆ خستنە سەر و داهێنانی نوێ دەكەن، بۆیەش شۆڕش لەو هۆشیاریەوە دروست دەبێت كە رۆشنبیران بەرپای دەكەن، لە رێی میدیا و بواری رۆشنبیری گشتی (پزیشك، مامۆستا، پیاوانی ئاینی، پیشەییەكان، رۆژنامەنوس، نوسەران، رێكخراوە جەماوەریەكان توێژەكان، تاد....
بەم پێیەش هەر دەستەیەكی رۆشنبیری كاری خۆی دەكات، ئەمەش مانای شۆڕش، كە رەگ و ریشاڵی بە مەعریفە ئاو دەدرێت، كە ئەویش بەرهەمهێنانی دەستەی رۆشنبیرانە، ئەمەش ئەركی رۆشنبیر گراندەكات لەو ئەركەی خۆیەوە بۆ هۆشیاری نەتەوایەتی، ئایا چۆن گۆڕانكاریەكان دەكات؟ كامەیە ئاراستە و خاڵەكانی وەرچەرخان؟ مانا و واتا و دەستەواژەكانی چین؟ ئەو پەنجەرە و دەرگایانەی كە دەیانكاتەوە چی رۆشناییەك دەبەخشن؟ چونكە ئەو لە زەریایەكدایە دەزانێت كەشتی تەنیا پرسیار و گومانە بۆیە ناچارین پرسیار بكەین، هەتا بە تۆڕی سەرە داوی پرسیارەكانمانەوە خاڵە ئاسۆییەكان بدۆزینەوە، بێگومان ئەم كارەش كە كار كردنە لە ناو فیكردا دەبێتە مایەی روبەڕو بونەوەی دژە لێكچونەكان، هەمو ئەوانەی ناچنە ناو تۆڕی بیركردنەوەی بیركەرەوەوە، كە كار كردنە بۆ بەرهەمهێنانی مەعریفە

بۆیەش بەردەوام دەبێت لە پرسیارەوە دەست پێبكەین؟ ئەو پرسیارانەی كە دەمانخەنە ناو بیرو تێڕامان و گومانی سەرسوڕهێنەرەوە، ئەمانەش بەردەوام جێگەی تێڕامان و دو دڵی و كەوتنە خوارەوەیە، لە ناو گەردەلولی گۆڕانكاریەكاندا گێژمان دەدات، لەسەر ئاستی دەخستنی پرسیار و رەنگدانەوەی، ئەوانی تر دەخاتە بەر پرۆسەی ئەگەرەكان، لەم نێوەندەشدا سەرسوڕمان و گومان و دو دڵی و رارایی فەزای روانین دەگرێتەوە، كەسی پرسیاركەریش مەترسی لە چۆنیەتی بەرجەستەكردن و كردنەوەی پرسیارەكانی هەیە بە تایبەتی لەو كاتانەدا كە تەواو مەترسیدار دەبێت، ئەو بارودۆخانەی بەرە و خوێناوێكی سەرتاسەری دەچن، ئەوەیش لەو پرسیارانەوە دەست پێدەكات كە چارەسەری بارو دۆخ چۆن دەكرێت، ئەوە كاری كێیە؟ كام چین و توێژ ئەو شۆڕشە دەكەن؟ كامەیە جیاوازی چینایەتی و كۆمەڵایەتی و سیاسی و ئاڵو گۆڕ و خستنە سەر؟ یاخود بپرسین دەربارەی شۆڕش و پۆلینكاری لە نێوان شۆڕشی نەتەوەیی و چینایەتی؟ یاخود كام ململانێ و دژە فیكر و روانینێكە جیاوازیەكان دەردەخات؟ ئەم جیاوازیانە لە چی چاوگەیەكی ئەم سەردەمەوە هەڵدەقوڵێن؟ لە قۆناغ و ئاستی دەرخستنی جیاكاری فیكر و مەعریفەیە. ئەمڕۆ باری سیاسی كوردی شۆڕش و مانگرتن و دژە وەستانە، وە هەوڵدانی هۆشی ئەوانی ترە بۆ شۆرش و نزیك بونەوە لە جوڵاندنی جەماوەری. ئەمەش بە رابەرایەتی دەستە و گروپە جۆراو جۆرەكان. پرسیار و جیاكاریەكەیش ئەوەیە، لێرەدا دەكەوینە ناو تۆڕی سەرسوڕهێنەرەوە، ئایا چۆن بیر بكەینەوە؟ كام شۆڕشە بكەین؟ چی تیورێكی جێگرەوەمان هەیە؟ ئەو كەسانەی كە رابەرایەتی شۆڕش و راپەڕین دەكەن كێن، ئایا ئەوانەن كە دەتوانن هۆشیاری شۆڕش بنوسنەوە و لە بەردەم ناونیشانەكانی شۆڕشدا بوەستن بۆ هەستكردن بەو روانین و جیهانبینی و پێدراو و ئەركانەی كە هەڵی گرتوە؟ یان ئەوانەن كە هەر لە رابردودا رۆڵیان هەبوە و گێڕەرەوەی روداوی شۆڕشن كە جەستەی شۆڕش دەنوسنەوە، پرسیارەكانى مەعریفە بەناو پانتاییەكانى ئەو هێڵانەدا دەگەڕێتەوە كە ئێمەیان كەڕ و لاڵ كردووە.
شۆڕش ماناى چیە؟ جگە لە گۆڕانكارى جێگرتنەوەى مەعریفە باوەكان؟ لەو شتانەى كە تیۆرى مەعریفیان لە بواری فیكر و ئازادی و سەربەستی و كۆمەڵایەتی شارستانیدا لەو كۆمەڵگایەدا نیە.
دیكارت كە گوتى: من بیر دەكەمەوە كەواتە من هەم، دایەلۆگێكى كردەوە بۆ فیكر، بۆ ڕوانینە جیاوازەكان كە بو بەتۆڕێكى بێ كۆتایى لە مێژووى فەلسەفەدا. ئەمە شۆڕش بو، لە مێژوی فیكر و روانیندا، تێكشكاندنی سیستە باوەكانی خوێن رشتنە لە شۆڕشدا..ئەمەش ئەو گرنگی و جیاوازیەمان نیشاندەدات كە كەسی بەرهەمهێن بەبێ ئەوەی بەشداری شۆڕش بكات بە بیری ئاوس و پڕ شۆڕش دەكات،
ئێمە سەرەتا بزانین لەگروگاڵى مەعریفەدا چۆن زمان بكەینەوە؟ ئەم دایەلۆگەمان گرنگە، ئایا راپەڕین لە پاشخانێكی فیكری بە هێزەوەیە كە زەمینەیەكی فیكری هەیە كە هەرگیز كپی ناكاتەوە و وزە بەخشیەتی، یان قۆستنەوەی هەل و هاندانی خۆبەخۆیی؟ ئەمە پرسیارێكی گرنگە كە شۆڕش مانای پڕ بونەوەی بە تاڵاییەكان و گۆڕینی با و و لە كەڵك كەوتوەكانە، ئەمەش كاری كێیە؟ كە وزە لە دینامیكیەتی هێزێكی مەعریفی گۆڕانكەرەوە وەردەگرێت، كە لە پانتاییەكاندا خوێندنەوەی بۆ بەهاكان كردوە؟ بۆ دارشتنی سیستەم و جیهانبینیەكی نوێیە كە لەوە و بەر نەبینراوە، گۆڕینی ئەم سیستەمانەش بە كەسانی بیرمەند دەكرێت كە هیچ كێشەیەكی نیە بۆ خودی خۆی، كێشەی دۆگمایی و دژە لێكچون و روانینی نیە كێشەی لەگەڵ فیكری خۆیدایە و بە فیكرەكەی ئێمە و ئەوان دەگۆڕێت، لەم كاتەشدا نوسینەكانی زۆرینە ملكەچ دەكات كە پەیڕەوی بكەن، چونكە ئەو بەرژەوەندیەكانی گەل بە مەعریفە پێشدەخات، بۆیە هۆشیاری گۆڕانكاری زۆر گرنگە كە لایەنی چاك و خراپی هەیە، ئەگەر لە كەنارەكانی فیكری بەرهەمهێنەوە سەرچاوە نەگرێت بێگومان دەبێتە مایەی كارەسات، ئەوەی گرنگە بارو دۆخی ئیًستای كوردە، هەڵسەنگاندنی ئێستای ئەو شێوازەیە كە دەبێت ئایندە بڕیاری لە سەر بدات، چی ناو نانێكی بۆ بكرێت؟ یاخود دەبێتە چی خاڵێكی وەرچەرخاندن چاك یان خراپ؟ چونكە ئێمە لە ڕوی زانست و فەلسەفەوە پێویستیمان بەو پرسیارانە هەیە كە كەڕو لاڵمان دەكەن، چیان هەیە لە زانستەكان و فەلسەفە؟ ئەی كەواتە چۆن بیر بكەینەوە؟ چی بكەین؟ چۆن دەست پێبكەین؟ یان دەبێت خوێندنەوەیەك بكەین؟ خۆ توانامان نیە هیچ زانستێك دابمەزرێنین كە هەمویان هەن، كە واتە دەبێت چۆن پانتایە مەعریفیەكانمان پڕ بكەینەوە؟ ئەمە پرسیارێكە ڕۆشنبیرى كوردى لەئاستیدا ئیفلیجە، تەنیا وتراوەكان دەڵێنەوە، چونكە ناتوانن لەو وتراوانە كار لەهێلێكى مەعریفەدا بكەن چۆن (عەلى حەرب) لەسەر كلتورى عەرەب دەیكات. پرسیارێكى جەوهەرى ئەوەیە ئایا كۆمەڵگەیەك بەبێ زانست و فەلسەفە یاخود بەبێ پۆلین كردنى ئەو پانتاییانە بۆ ناو كلتورى خۆى لەچ خاڵێكەوە دەست پێدەكات؟ئەی كەواتە كامەیە خاڵ و هێڵی جیاواز و، لە كوێوە خستنە سەر و پێدراوەكان دەردەكەون ؟ كەواتە مانای گۆڕانكاری و جیاوازیەكان چیە؟ لێرەیشەوە دەتوانین بەراوردكاری بكەین، لەلای بیریارانی جیهان، بە تایبەت (دوبریە و غرامشی).
غرامشی بە تەنیا ئامانجی ئەوە نەبو كە بزوتنەوەیەكی كۆمەڵایەتی دابڕێژێت بۆ ئیتالیا، بەڵكو دیسانەوە بونیەیەكی رۆشنبیری تەواوی بۆ دروست بكات، كە پەیوەند بێت بەوەی كە پەیوەندی بەم بزوتنەوەیەوە هەیە. دیسانەوە بو بە پرۆژەیەك بۆ رۆشنبیری، لێرەشدا هەوڵی ئەوەی داوە كە توانای ئەوانە پۆلین بكات كە ئەركی فیكری لە كۆمەڵگادا دەگەیەنن، كە یەكەمیان بە رۆشنبیری تەقلیدی ناو دەبرێن، وەك مامۆستا و پیاوانی ئاینی و بەڕێوەبەرەكان و كە لە نەوەیەكەوە بۆ یەكێكی تر یەك ئیدا دەگەیەنن، دوەمیشیان رۆشنبیرانی ئەندامیە عچوی كە بە شێوەیەكی راستەوخۆ پەیوەندن بە چینەكان یان دەزگا بازرگانیەكان، بەم چەشنەیش ئەم دەستەیە جیاوازن لەو دەستانەی تر كە بەردەوام ئەو شتانە ئەڵێنەوە، كە پێشتر ووتویانە لێرەشدا دەستەیەكى تر لە ڕۆشنبیران دێنە كایەوە دیسان ووتراوەكان ئەڵێنەوە بەبێ ئەوەى بتوانن گۆڕانێك دروست بكەن. غرامشی رۆشنبیری ئەندامی بەو كەسە دەزانێت كە لە هەر پانتاییەكدا كار بكات كە پەیوەندی بە بەرهەمهێنانی مەعریفە یان بڵاو كردنەوەیەوە هەبێت، ئەركى ڕۆشنبیر لێرەدا جیاوازى لەگەڵ هەموو دەستە ڕۆشنبیریەكانى تردا دروست دەكات بە داهێنان و خستنە سەر و دۆزینەوەى ئەو دەرگا و پەنجەرانەى كە لەوەو بەر نەبینراون، ئەم ستراتیژەش لە شۆڕشى ڕزگارى نەتەوەدا جیاوازە لەوەى لە شۆڕشەكانى تردا دەكرێت، ئەوەش دەستە ڕۆشنبیرەكان ئەو هێڵە ئاسۆییانە دەكێشن.
ئەوەی كە جێگەی مشتو مڕ و سەرسوڕمانی گەورەیە وشەی رۆشنبیر بۆتە ئیمپریالیەتی هەمو كێشەكان، بەبێ پۆڵینكردن، كە رۆشنبیر چیە و كێیە، جیاوازیەكان چین. رۆشنبیر دەسەڵاتدارێتی بۆ خوێنەرێكی بەر فراوان دەكات، لای ئیدوارد سەعید خەڵكی هەمو رۆشنبیرن، بەڵام هەمویان ئەو توانایەیان نیە، كە ئەركی رۆشنبیر لە ناو كۆمەڵگەدا بگەیەنن. بڕوانە(ێور المپقف) ل21.
بۆیە پرسیارەكانى ئێمە لە ونبونى فیكر و پۆلین نەكردنی رۆشنبیرەوە دەست پێدەكات ،گەڕانە بەدواى ئەو هەڵكۆڵینانەى، كە پێویستە بكرێن، بۆیە خوێندنەوەكانى ئێمە جیاوازن، لەبەر ئەوەی هەموو شتێكمان لەگڕوگاڵەوەیە، دەبێت بۆ چەمكى شۆڕشى ڕاستەقینە گەڕانێكى قوڵ بكەین، بۆ گەڕان بە دواى شوناسێكا كە بەرەو شوناسمان ببات ، ئەمەش ئەوەمان پێدەڵێت لەكوێوەوە دەست پێبكەین؟ واتە خاڵی سەرەتا؟ ئەمەش دایەلۆگێكی فراوانی دەوێت، ئیتر كار لەوەدا نیە كە تەنیا باسی گەندەڵی بكەین؟ بەڵكو پێویستە پرسیار لەسەر جیگرتنەوەی شۆڕش و تیئوری و پرنسیپی شۆڕش و باس لە چۆنێتی و ئاكامەكانی بكەین؟ ئایا كۆمەڵگە لە چی ئاستێكدایە؟ كامەیە بەرهەمە گەشەكردوەكانی؟ چۆن گۆڕنكاری و بەرە و پێشچونی بۆ دەكرێت؟ كامەیە ئاست و خۆدۆزینەوەی تاك لە فەزای روانینی ئێستایدا، كۆمەڵگە لە چی پێگەیەكی ناوخۆیی و جیهانیدا خۆی دەدۆزێتەوە؟... بەراوردی سیستەمی دەسەڵات لەگەڵ رابردو، ئەمەش جیاكاری دەوێت لەوەی تەنیا لە دیكتاتۆری و دیموكراسیەوە بگوێزێتەوە بۆ گۆڕانی ریشەیی لە یاسادا، ئەوەی ئێستا لەو رابردوە جیا دەكاتەوە گۆڕینی نوسراوەكانی دەسەڵاتە نەك مەركەبەكەی، ئەمانە و دەیەها پرسیاری تر.. ئەوسا سیستەم ئۆتۆماتیكی دەگۆڕدرێت، ئەمەش كاركردنێكى ڕیشەیى لە ناو زانستەكاندا هەیە كە ئێمە نیمانن، بەڵكو دەبێت خاڵێكى ریشەیى دابنێین بۆ ئەوەى بگەینە گڕوگاڵ لە سفرەوە دەست پێبكەین، سەرەتا بە تێكدانى سیستەمە باوەكان، بەو تیۆرەى كە دەبێتە جێگرەوە، كە كۆمەڵگەى مەدەنى هەیەتی، دەكرێت ئێمە لە زۆربەى لایەنەكانەوە سود لەتیۆرى جیهانى وەربگرین، كە پێویستە لەروى مەعریفیەوە بەرجەستە ببن، واتا مەعریفە لە نامەعریفە جیا بكەینەوە، گرنگە لە بێدەنگیەوە بۆ دایەلۆگ بچین، كە كەسانى تایبەتمەند بەو بوارە كارى لەسەر بكەن، بۆیە پێویستیمان بەوە هەیە، كە هەموومان بە ڕوانینێكى نوێوە بگەڕێینەوە بۆ چەمكى ڕۆشنبیرى ڕاستەقینە، كە كارى هەڵبژاردەى ڕۆشنبیریە دوور لە دەمارگرژى حیزبەكان كار بكەین، جیا بونەوەی رۆشنبیری و بەرهەمەكانی لە دەنگی حیزب، ئەوسا هێلێك بۆكورد بەرجەستە دەبێت، كە شۆڕشى ڕۆشنبیرى لەهەموو شۆڕشەكان گرنگ ترە چونكە كۆمەڵگەیەك خاوەنى ئەو وتووێژە ڕۆشنبیرە نەبێت جگە لەخوێن ڕشتن چرایەكیش نابینێت. ئەمەش لەو هێڵەوە دەست پێدەكات، كە رۆشنبیر خۆی بدۆزێتەوە، لە نێوان كاری حیزبی و رۆشنبیری و داهێناندا، لە لایەكی تر فەزای رۆشنبیری بە روی یاخی و هەڵبژاردەی رۆشنبیریدا بكرێتەوە، نەك ئەم داگیركاریەی ئێستا كە رەمزەكانی رۆشنبیری كە هەمو پێگە ترسناكەكانیان گرتوە، ترسناكی گەورەیش لێرەوەیە، كە ئەم رەمزانە توانیویانە حیزبەكان بۆ بەرژەوەندی خۆیان بقۆزنەوە، تەنانەت بە دەمامكی جۆراو جۆرەوە دەبنە پاڵەوانی ڤیستیڤالأ و كار و چالاكی و چاپەمەنیەكان، بۆیە ئەوەی كە گرنگە ئەم رەمزانەن كە فەزای رۆشنبیری كوردیان گرتوە، كە بە پێچەوانەوە پاداشتی رۆشنبیری بریتیە لە داهێنان و دروست بونی جیاكاری، زۆر لەوانە توشی(ئاوبەندی)(شرب الهیم)بون هەمو سامانى جیهان تێریان ناكات.
پارتی سیاسی كوردی ئەم گۆڕانەی بۆ ناكرێت، ئەی كاری نەوەی نۆێ چیە كە نەتوانێت، پەردە لەسەر ئەمانە لابدات، ئەو شانۆگەریەیان كۆتایی پێبهێنێت، ئەوسا جیاكاری و خستنە سەریان هەبێت. هەنگاو بەرەو شۆڕش بنێن.
شۆڕش لە كوردستاندا مانای خوێن رێژی نیە، شێوازی نوێ هەیە كە بكرێت، زەمینەیشی رەخساندوە بۆ شۆڕش، لە گەڵای درەختەوە هەتا بەرگ و سێبەر دوای گۆڕانكاری و شۆڕش دەكەن، ئەمەیش بەو كاركردنە دەكرێت كە نەوەی نوێ بە عەقڵێكی نوێوە بیكەن، نەك بەو شێوازەی كە هیچ ئاسۆیەكی بۆ دامەزراندنی زەوی شۆڕش تیا نەبێت.
دیسانەوە دەپرسینەوە، ئێستا پرسیارەكان لەگەندەڵیەوە دروست دەبن، دەكرێت چی ناونانێكی بۆ بكرێت؟ یان چی ئایندەیەكی هەبێت؟ كە لەو تێكەڵی و فرە هەژاریەی لە كلتور و پانتاییە جیاوازەكانماندا هەیە و دروست بوە، یان راپەرینێك كە ستراتیژێكی نادیارە و بە ڕاو بۆچون و دەست تێوەردان و پرنسیپو پرۆسیسی وروژێنەر و دەمارگیریەوە، هەرگیز ناكرێت لە كوردستانێكدا كە هەڵگری خوێندنەوەی جیاواز جیاوازە، بەبێ تیوری گۆڕانكەر و جێگرەوەی سەردەم گۆڕانكاری بكرێت ، ئەم هەوڵانەش لە هەمو بارێكدا كەشەی هەورێكی تاڵە و لە ئاسماندا كۆ دەبێتەوە بۆ شۆڕشێك لە ئایندەدا، مانای دەبێتە پاشخانێك كە رۆژ بە رۆژ خەرمانەی گۆڕانكاری كۆدەكاتەوە، بۆیە ئەركی گرانە و پێویستە بە جۆرێك ریشەی مەعریفی دابڕێژێت كە ئایندەی گەش بێت، نەك ببێتە كارەسات بۆ كورد.
ئەگەر دیسان پرسیار بكەین بۆ ئەوەی چۆنیەتی پرسیارەكانمان بزانین، ئەم گۆڕانكاریە شۆڕشێكە كە بەمانای گۆڕان كۆمەڵگە بگرێتەوە، ئەمەش پێویستی بە كردنەوە هەیە، شۆڕشی راستەقینە هەمو یاساكانی گۆڕیوە، كاری تێكدان و دروستبونەوەیە، توانای گۆڕینی هەیە لە كایەیەكەوە بۆ یەكێكی دی، لە شێوازێكەوە بۆ شێوازێكی تر، شۆڕش مانای گۆڕانی ریشەییە كە بتوانێت سەرخان و ژێرخانی كۆمەڵگا بگۆڕێت لە چەمكی سواوەوە بۆ چەمكی نوێ.
لێرەدا دەیان پرسیارى جەوهەرى دروست دەبن كە بۆچى كوردستان چەقى گەندەڵى و بەستووییە؟ بۆچى گۆڕانكارى ناكرێت؟ ئەمە دەكرێت لە دەیان دەلاقەوە تێڕوانینى لەسەر بكرێت، بە داخەوە لە ڕۆشنبیرى كوردیدا خوێندنەوەكان بەو ئاقارەدا ناچن كە ئەو چەمك و مانایانە هەڵبگرن، نەیان توانیوە لە خۆبەستنەوە بە لایەنێكى تایبەتیەوە بچنە ناو بوارەكانى فیكر، ئەمەش ونبونى فیكرە تایبەتە بە ستراتیژى شۆڕشەكان ئەو ستراتیژەى كە ڕاپەڕینێكى جەماوەرى لە كوردستان ئەیكات جیاوازە لە ناكۆكیەكانى نێوان (لینین و پلیخانۆف) یاخود ێین و بولغاریا، ستراتیژى هەر شۆڕشە تایبەتمەندیەكى زەمینى و زەمانى هەبووە كە لە ناكۆكیە قوڵەكانى ئەو كۆمەڵگایە و كێشە فیكرى و سیاسى و ئابوورى و كۆمەڵایەتیەكانەوە سەریان هەڵداوە، هەر بەم پێیەش ستراتیژى (جۆز جۆز تیتۆ) جیاواز بوو لە (ماوتسیتۆنگ)، بەم شێوەش پرسیارەكان ئەوەندە زۆرن بۆ ئێمە كە خاڵى كۆتاییان نییە، دەكرێت بپرسین تیورى ئەم ستراتیژە چییە كە بۆ نەوەى ئایندە دەبێتە هۆكارى گۆڕانكاری، شكاندنی بەربەستەكانی فیكر و زانیاریە هەواڵگریەكان، سیستەمی ئابوری و بوارەكانی تەكنەلوژیا و پەیوەندیە جیهانیەكان. جگە لەوە ئایا ئەركەكانى ڕۆشنبیر لەم قەیرانەدا لە پڕكردنەوەى پانتاییەكانى مەعریفەدا چى بوون؟! ناكرێت ڕۆشنبیر تەنیا بانگەوازى ئەوە بكات خەڵك ڕابپەڕێت، لە كاتێكدا ستراتیژى ئەو ڕاپەڕینە نەزانرێت و تیورێكى جێگرەوە نەبێت كە ببێتە ئەڵتەرناتیڤى ئەو شتە باوانەى كە دیومانن ، ئەمەش سەرەتا پێویستى بە هەڵگێڕانەوەى یاسا هەیە كە هەتا ئێستا مێژووى ئێمە بە خۆیەوە نەبینیوەو كە تەنیا لەسەر یاسا باوە كۆنە وەرگیراوەكە كارى كردووە، كە ناكرێت تۆ یاسایەكى تایبەتت نەبێت ئەمەش كارى كێیە؟! جگە لە كەسەكانى فیكر كە هەریەكە لە بوارى تایبەتمەندێتى خۆیەوە تیئورێزەى بوارە یاساییەكان بكەن. جگە لەوەش جیاكردنەوە و پۆلینی ئاست و قۆناغە جیا جیاكان لە زەمەنی مۆدیرنیتە و پۆست مۆدێنیتەو دوای ئەوان، ئێستا ئایا دەكرێت بپرسین چی زەمەنێك شوناسی كورد دیاری دەكات كە لە پرۆژەی لێكۆڵینەوەی كوردیدا خوێندنەوەی بۆ كرابێت؟ ئایا ئێمە لە چی قۆناغێكی پێشكەوتەنەكانداین؟ جگە لەوەش چۆنیەتى سیستەم و بەڕێوەبەرى دەسەڵاتدا كە ڕەگى گەندەڵى چییە چۆن چارەسەر دەكرێت؟ بەر لە 12 ساڵ هۆشیاریم بە دادگاییكردنى سیاسى و ڕۆشنبیران كرد، ئێستاش ئەو خاڵە دەست نیشان دەكەمەوە، كە پێویستە لێپرسینەوەی نەتەوەیی لەگەڵ رۆشنبیراندا بكرێت، چونكە مەترسی گەندەڵی رۆشنبیری لە گەندەڵی سیاسی گرانتر و ئاڵۆز تر و مەترسیدارترە، ئەگەر كۆمەڵگەیەك خاوەنی چینی رۆشنبیری راستەقینە بێت بە واتای غرامشی ئەوە ئەگەر دەسەڵاتیش راست نەكاتەوە رەگ و ریشاڵی دەهێنێتە دەرەوە، دەشێت بپرسین، بڵاوكراوە و راوێژ و كارە گرنگەكان جگە لە رۆشنبیران كێ بون؟ لەكاتی دەسەڵاتی شۆڕش بۆ ناو شار جگە لە نەبونی رۆڵی رۆشنبیر چیتر هەبو؟ كە بۆ ناو پارتەكان جێگەیان خۆشدەكرد، ئەمەش كارەساتی نایەوە و پۆڵین نەكردنى سەنتەریالیزمى دیموكراتى شار و شاخ بناغەى گەندەڵى دروست كرد، ڤێتنام دواى سەركەوتنى شۆڕش چۆن مامەڵەیان لەگەڵ شۆڕشگێڕاندا كرد، پاڵەوانیان نەهێشت و بەرێوەبردن درایە دەست نەوەی نوێ، نەكو وەك كوردستان كە پڕ بوو لە پاڵەوانى شاخ و هەموو جێگە ترسناكەكانى دەسەڵاتیان گرت، كە ئەمە گەورەترین هەڵەى مێژوویى ئێمە بوو، لەبرى ئەوەى دەسەڵات بدرێتە دەست نەوەى نوێ، لە لایەكى تر چۆنیەتى كاركردنى ئۆپۆزسوێنە كە ڕووبەڕووى دەیەها پرسیارى سەرسوڕهێنەر دەبنەوە، لەو ستراتیژەى كە لە بەردەمیاندایە ڕوون نییە، جگە لە بانگەشەى گەندەڵى هیچ نامەیەكى تیورى گۆڕانكاریەكان نابینینەوە، پرسیارەكانیش لە ئیسلامى سیاسى و ڕەوتە عەلمانیەكە زۆرە كە تەنیا لەسەر ستراتیژێكى سیاسى تێكەڵاو بوون، كە ئەویش گەندەڵییە، لە كاتێكدا ستراتیژى شۆڕشى جەماوەرى جیاوازە لەمە, شێوازێكى تر وەردەگرێت لەوەى كە جەماوەر دەیەوێت لاپەڕەیەكى سپى بە داوا و حەزەكانى پڕ بكاتەوە، نەك بكەوێتەوە ناو ئەو تراژیدیایەى كە بەردەوام دووبارە دەبێتەوە. ئەمە پرسیارێكە ترسناك و سەرسوڕهێنەر لەوەى كە بەردەوام ئەو ناكۆكیانەى كە هەبوون لە شەڕى براكوژیدا دووبارە ئەبنەوە و هێزو دەسەڵات بۆ لایەنەكان دەگەڕێتەوەو دەبێتەوە بە شەڕى بەرەكانى جەنگ. لێرەشدا رۆشنبیرانیش ئەو جەنگە لە سەنگەرە جیاوازەكانەوە دەكەنەوە، كارە سات لێرەوە دەست پێدەكات دەبینیت چینی سەربەخۆی رۆشنبیری بونی نیە، ئەی كەواتە چۆن لەو رەوتە كۆنە دەربچین و بەرەو هێڵی ئاسۆیی بچین، نەهێشتنی بە رەمز بو پاڵەوانەكانی سیاسی و رۆشنبیری خاڵی گرنگ و ئامانجی سەرەكی بزوتنەوەیە، كە ئێستا پێگەیەكیان بۆ تاكی كوردی نە هێشتۆتەوە، بۆیە پێویستە بپەڕینەوە بۆ ئەوەی سەرەتا پرسیارەكانمان لە رەمزبوەكانەوە دەست پێبكەین، كە نە گوێی پرسیار و نە مەنتیقی پرسیاریان هەیە، ئەمانە هەرە پێگە ترسناكەكانیان پۆڵین كردوە بۆ بەرەمز بونی خۆیان، ئەم خوێندنەوەیە پێویستی بە بەسەرا چونەوەیەكی گشتگیری كۆمەڵگەی كوردی هەیە لە هەمو بوارەكاندا، ئەمەش كاری شۆڕشێكی نوێیە كە ئێستا لە توانایدا نیە ئەو شۆڕشە بكات، بەڵكو دەبێت هەنگاوی بۆ بنێت، بەردەوام نەوەی نوێ هەڵدەستێت بە گۆڕانكاری لەبەر تیشكی ئەو بوارە رۆشنبیریەی كە ئاستی كۆمەڵگای گرتۆتەوە، ئەمەش توانای كلتوری نەتەوەیە، ئێمە دەخاتە بەردەم دەیەها پرسیاری سەرسوڕهینەر!!
لەژمارە(329لە27/6/2011)لە رۆژنامەی چاودێر بڵاوبۆتەوە.