باشووری کوردستان لەگەڵ تەحەددای بەرچاو لە ئاست ڕادەربڕین و ئازادیدا دەجەنگێت، کە تا ڕادەیەکی زۆر بەهۆی هەژموونی دوو لایەنی سەرەکی سیاسی یەکێتی نیشتمانی کوردستان و پارتی دیموکراتی کوردستانەوەیە. لەم ڕاپۆرتدا تیشک دەخەمە سەر ورد وردبوونەوە لە کاریگەرییەکانی کۆنترۆڵی چەسپاویان لەسەر لایەنە جیاوازەکانی حوکمڕانی، لەوانەش ئاسایش، پەروەردە، چاودێری تەندروستی و دەسەڵاتی دادوەری.

 ئازادی ڕادەربڕین و ئازادی ڕۆژنامەگەری لە باشووری کوردستان بە توندی بەرتەسک بووەتەوە بەهۆی دەستگرتنی پارتی و یەکێتی بەسەر دەزگاکانی ڕاگەیاندن و سەرکوتکردنی دەنگە ناڕازییەکان. ڕۆژنامەنووسان و چالاکوانان ڕووبەڕووی تۆقاندن و هەراسانکردن و تەنانەت دەستگیرکردن و کوشتن دەبنەوە بەهۆی ڕەخنەگرتن لە حکومەت یان ڕاپۆرتکردن لەسەر پرسە هەستیارەکان. نەبوونی دەزگاکانی ڕاگەیاندنی سەربەخۆ ئەم دۆخە خراپتر دەکات و بوارێکی کەم بۆ گوێگرتن لە دیدگا بەدیلەکان دەمێنێتەوە.

 دیمەنی سیاسی باشووری کوردستان بە قورسی لە ژێر کاریگەری پارتی و یەکێتیدایە، کە دەسەڵات و سەرچاوەکانیان قۆرخ کردووە، بەشێوەیەکی کاریگەر ناوچەکەیان بەسەر کایەکانی نفوزدا دابەشکردووە. ئەم قۆرخکارییە درێژدەبێتەوە بۆ دامەزراوە سەرەکییەکانی وەک پۆلیس، هێزە ئەمنییەکان، قوتابخانەکان، نەخۆشخانەکان و دادگاکان، کە زۆرجار دڵسۆزی بۆ لایەنە دەسەڵاتدارەکان لە پێش پیشەیی و بێلایەنیدایە. لە ئەنجامدا گەندەڵی بەربڵاوە و لێپرسینەوە بە کردەوە بوونی نییە.

 زۆرجار مافەکانی مرۆڤ و ئازادییە مەدەنییەکان لە باشووری کوردستان پێشێل دەکرێن و دەستگیرکردنی ئارەزوومەندانە و ئەشکەنجەدان و دادگاییکردنی نادادپەروەرانە شتێکی باو و ئاساییە. دەسەڵاتی دادوەری لە ژێر کاریگەری بەرژەوەندییە سیاسییەکان، شکست دەهێنێت لە پێشکەشکردنی دادپەروەری بێلایەنانە، ئەمەش متمانە بە سیستەمی یاسایی دەشێوێنێت. هەروەها مافی کەمینەکان پشتگوێ دەخرێن و گرژییە نەتەوەیی و ئایینییەکان گەورەتر دەکەن و دابەشبوونە کۆمەڵایەتییەکان بەردەوام دەبن.

ڕادەربڕین و ئازادی باشووری کوردستان بە هۆی کۆنتڕۆڵی چەسپاوی پارتی و یەکێتی کە بە زیانی پرەنسیپە دیموکراسیەکان و مافەکانی مرۆڤ قۆرخی دەسەڵات و سەرچاوەکانیان کردووە،   چارەسەرکردنی ئەم تەحەددایانە پێویستی بە چاکسازی گشتگیر هەیە بە ئامانجی پێشخستنی شەفافیەت و لێپرسینەوە و سەروەری یاسا. جگە لەوەش، پەروەردەکردنی کولتووری لێبوردەیی و گشتگیری، بۆ بنیاتنانی کۆمەڵگایەکی دیموکراسیتر و یەکسانتر لە باشووری کوردستاندا زۆر گرنگە.