گواستنەوە بۆ دەوڵەتە مۆدێرنەکان پێویستی بە مەرجێکی پێشوەختە هەیە کە لە هەڵوەشاندنەوەی سیستەمی خێڵەکیدا نوێنەرایەتی بکرێت. تا سیاسەتمەدارانی كورد زیاتر هەوڵی هەنگاونان بەم ئاراستەیە بدەن، هێزی گرژی پێچەوانە زیاتر دەبێت کە گرەو لەسەر عەشیرەتەکە دەکەن بۆ باڵادەستی سیاسی.

 ئایا بەڕاستی بژاردەی دڵسۆزی بۆ عەشیرەت لەبری دڵسۆزی بۆ نیشتمان ده‌وله‌تى  دامەزراند؟ یان بەشدارییەکی زۆری کردووە، لە ڕێگەی پراکتیک و دەستێوەردانەکانییەوە، لە دووبارە داڕشتنەوەی پێکهاتە و تێڕوانینە نەریتییەکان؟ ئایا هێشتا خێڵ وەک چوارچێوەیەکی کۆمەڵایەتی و سیاسی ئامادەیە؟ وە ئایا گواستنەوە لە تۆماری خێڵەوە بۆ تۆماری دەوڵەت هات؟ 

سەردەمی عەشیرەتەکان بە سەرهەڵدانی گوتاری "دەوڵەتی مۆدێرن" کۆتایی هاتووە، بەڵام زێدی عەشیرەتەکان بە فۆرم و بەرگی جۆراوجۆرەوە دەردەکەون، ئەمەش لە بانگەوازی زۆرجار بۆ زاڵبوونی ڕەچەڵەکی خێڵەکی، و بەخشینی بەیعەتدا دەردەکەوێت بۆ خێڵەکە لەسەر دڵسۆزی بۆ نیشتمان.کە خێڵەکییەت بەرهەم دەهێنێتەوە، و بەردەوامییەکەی دادەمەزرێنێت، کە ئێمە لە کاتی دابەشکردنی هەڵبژاردنەکاندا تێبینی دەکەین، کە لە پلەی یەکەمدا لەسەر بنەمای ڕەچاوکردنی خێڵەکانە، هەروەها لە هەڵبژاردنەکانی دواتردا لە ڕووی دانان و دامەزراندنەوە ، بە لەبەرچاوگرتنی ئەو پەیوەندی و دەسەڵاتە نەریتییانەی کە خێڵەکان خاوەنیانن، ئەمەش وایکردووە ئەنجومەنی پەرلەمان و نوێنەرایەتی تەنها ئیمتیاز و یەکلاییکردنەوەی نێوان هۆزە شەڕکەرەکان بێت. وا دیاره‌ بوون به‌ دەوڵەتی ئاواتەخوازی مۆدێرنیزاسیۆن، خۆی بە ناچاری دەبینێتەوە کە لە چوارچێوەی دامەزراوە مۆدێرنەکاندا مامەڵە لەگەڵ بناغەکانی نەریتدا بکات. خێڵ وەک دامەزراوەیەکی ڕێکخراوەیی نامێنێت، بەبێ ئەوەی وەک پێکهاتەیەکی ڕێنمایی و پێناسەکەری تێڕوانین و پراکتیک و بەهاکان نەمێنێت.

هەموو ئەو ڕاوێژکارییە هەڵبژاردنانەی کە له‌ كوردستان دەیناسن یارمەتیدەر بوون بۆ زیندووکردنەوەی پەیوەندییە تەقلیدییەکان، بەو پێیەی دەنگدان زۆرترین جار لە بەرژەوەندی "کوڕی عەشیرەت" و "ئامۆزا"دایە، نەک بۆ بەرنامە و هێڵی ئایدیۆلۆژیی حزبەکە، کە دەکاتە پراکتیکی سیاسی ئازاد نییە لە سێبەری خێڵ، و لەسەر بنەمای بەڕێوەبردنی ڕۆژانەی دەبێتە هۆی تەقلیدکردن و کەسایەتیکردن، ئەمەش وا دەکات هەموو باسکردن لە دۆخی دامەزراوەکان تەنها دروشمی بەتاڵ بێت کە مەبەست لێی بەکارهێنانی سیاسییە.

شایانی باسە کە ڕەهەندی خێڵەکی کە کاریگەری لەسەر بڕیاردان و بنیاتنانی سیاسی و کۆمەڵایەتی هەیە، تەنانەت لە دووپاتکردنەوەکانی بنەچە و پەیوەندیدا، لە ڕێگەی پەیوەندییە ڕۆژانەکانی كوردستان بە ڕوونی دەردەکەوێت، بۆمان دەردەکەوێت کە سەرەتا پرسیار لە ڕەچەڵەکی خێڵەکی دەکات، نەک لەبارەی پیشەیی یان زانستییەوە پەیوەندی، بەو پێیەی کە بنەچەی خێڵەکی دیاریکەری ڕاستەقینەی شێوازە گوماناوییەکانی پەیوەندییە..

شانازی بە خێڵەوە لە تێڕوانینی تاک و گروپەکاندا ڕوونە، ئەمەش مەحاڵبوونی سڕینەوەی خێڵ لە قووڵایی نوێنەرایەتییەکاندا پشتڕاست دەکاتەوە، ئەمەش پشتڕاستی دەکاتەوە کە تەنها ئەوەی لە قۆناغی گواستنەوەدا ڕوویدا، جێگرتنەوەی خێڵەکە بووە بە خێڵگەرایی..

بۆ تیشک خستنە سەر ئەم پێکهاتە، پۆڵ باسکۆن نموونەیەکی دەربڕی “كه‌ گەنجێک دەخاتە ڕوو کە بڕوانامەی هەڵگرتووە، عەزییەکی مۆدێرن لەبەر دەکات و تەلەفۆن بۆ بەرپرسێکی ئیداری دەکات، و پێشنیاری دامەزراندنی فڵان کەس دەکات بە زمانیكى ئه‌كادیمى، بەڵام لەبەردەم ره‌تكردنى بەرپرسەکەدا، بە سێ ئارگیومێنت تۆپەکە دووبارە دەکاتەوە، بەڵام بە زمانی په‌تى ئەمجارەیان: خزمی کەسە پێشنیار کراوەکە.'' ئەو کارەکەی لەدەستداوە، و خێزانەکە بێ سەرچاوە بووە، و کە هی خۆیەتی بۆ هۆزێکی ناوەڕاستی ولاته‌، و منداڵی زۆری هەیە، بەڵام لە کۆتاییدا ڕووبەڕووی ڕەتکردنەوە دەبێتەوە لەسەر بنەمای یاسا و ئەمەش بەبێ ئەوەی باسی بڕوانامەی کاندیدەکە بکرێت.

خێڵگەرایی لە قوڵایی ئەم گەنجەدا بەئاگا دێتەوە، و دەبێتە پاساوێک بۆ بەدەستهێنانی کارێک، بەڵکو مەحاڵە ببێتە "پاسپۆرتێک" کە لە توانای کاریگەرەکەیدا بڕوانامە ئەکادیمییەکانی کەسەکە تێپەڕێنێت، زۆرجار نەریت بەسەر مۆدێرنیتەدا سەردەکەوێت،ئێمە بە ڕوونی لە بەرهەمهێنانی ڕەفتاری هەڵبژاردنی كوردیدا تێبینی دەکەین، دەنگی هەڵبژاردن بۆ "لەدایکبووی هۆز"ە لە سەرەتاوە و لە کۆتاییدا.

لە دونیای كوردى بە دەگمەن پەنا بۆ بەرنامەی حزبی دەبرێت، تەنها دروشم و ڕەنگەکەی دەبێت تیشک بخرێتە سەر، سەبارەت بە ئەدەبیاتی حزبی و ئاماژەکان، کار لە ڕازیکردنی دەنگدەر بۆ دەنگدان ناکەن ئێمە ڕووبەڕووی سیستەمێک دەبینەوە کە پەیوەندی کەسی و پەیوەندی خزمایەتی و پراکتیکەکانی موکلیفی "ملکەچ" پشتگیری دەکات، واتە کار لە چوارچێوەیەکی تەواو تەقلیدیدا ڕوودەدات، سەرەڕای ئەوەی کە ئاواتەخوازە داواکارییەکی مۆدێرن بەدەستبهێنێت، کە بەسەر دەنگدان و نوێنەرایەتی پەرلەمانیدا دابەشکراوە، کە تا ئێستاش وەک یەکێک لە دیارترین نیشاندەرەکانی مۆدێرنیتی سیاسی دەمێنێتەوە.

سروشتی لە ڕێگاکانی مۆدێرنیزاسیۆندا گواستنەوەیە لە خێڵەوە بۆ دەوڵەت، بەڵام لە حاڵەتی كوردا، گرەوکردن لەسەر گۆڕینی بنەمای نەتەوەیی بە بنەمای خاکی، و پێوەرە کەسییەکە بە پێوەرە دامەزراوەیی، تەنیا بەشداریی لە بەرهەمهێنانەوەی  نەخشەی پەیوەندیی نوێ، کە تێیدا چەندین تۆمار پێکەوە دەژین و دامەزراوە مۆدێرنەکان تێیدا کاردەکەن.

ئەمەش لەبەر ئەوەیە کە هەڵوەشاندنەوەی سیستەمی خێڵەکی لە كومه‌لكه‌ى كوردى بە ئاسانی نایه‌ته‌ ئاراوە، هەروەها ناتوانرێت بە تەواوی دڵنیا بکرێتەوە کە دەتوانرێت لەناوببرێت، هەمیشە دزەکردنی کولتووری بەرەو ڕابردوو هەیە، هەروەها هەمیشە کاریگەرییە بەهێزەکانی نەریت لە بیناسازیدا هەیە. بۆ بیركردنه‌وه‌ له‌ دامه‌زراندنى ده‌وله‌تى كوردى وه‌ك ئه‌وه‌ وایه‌ باسى بوونى بونه‌وه‌رى تر بكه‌ین له‌ هه‌ساره‌ى مه‌ریخ