لەوەتەی کورد هەیە شاخ هەیە، لەوەتەی شاخیش هەیە، کورد شەڕی هەیە، بەس شۆڕشی نییە. هەڵکەوتەی جوگرافیای خاکی کورددان ناوچەیەکی شاخاوییە، وەک لەکۆنیشەوە وتراوە کورد بێجگە لەشاخەکان پشتیوانیتری نییە! بەگشتی و بەپچڕ پچڕی زیاتر لەدوو سەدە دەبێت و بەبەردەوامیش سەدەیەکە کورد شەڕ دەکات، بەڵام هەتا ئێستا کورد شۆڕشێکی یەکلایی کەرەوەو گشتگیرو یەکگرتوویی نەبووە! تەنها هۆکاریش ئەمەیە، بەموتڵەقی دەڵێم تەواوی ڕێبەرو سەرکردەکانی کورد لەڕابردوو وەلەئێستادا کەسانی بلیمەتو لێهاتوو خاوەن پاشخانی ڕۆشنبیری سیاسیی نەبوونو نین. هۆکاری دووەمیش ئەمەیە کە کورد لەناوخۆدا پەرتەوازەو یەکنەگربوون. نەک هاوکارو هاوپەیمانی یەکتر نەبوون لەدژی دوژمنانی کورد، بەڵکو تەنانەت نەیاری یەکترو پەنجە شکێنەری یەکتربوون. هەروەها هێندەی کورد تەقەی لەخۆکردووە نیو هێندەی لەدوژمنی نەکردووە. هێندەی سەرکردەو حیزبە کوردەکان کوردیان کوشتووە نیو هێندە دوژمن کوردی نەکوشتووە. هێندەی خەنجەری خیانەتی کورد دراوە لەپشتی کورد، نیو هێندە نوکی شمشێری دوژمن بەر کورد نەکەوتووە. ئەگەر مێژووی کورد بخوێنیتەوە پێویستە دەسڕێکت لابێت بۆئەوەی بەردەوام ئارەقەی شەرمەزاری بسڕیت. لەسەدەی هەژدەوە کورد دەیان کوێخاو میرنشین و دەسەڵاتی ناوچەیی هەبووە، ئەمانەش بەردەوام خەریکی خۆخۆری و یەکتر زەعیف کردن بوون، زۆرجاریش دوژمنانی کورد بەکاریان هێناون لەدژی کوردی ناوچەیەکیتر. وەک ئەوەی حاڵی حازر دەگوزەرێت. کە ئەم ماڵوێرانی و شەرمەزاریەی لەمێژوودا تۆمارمان کردووە لایەزال بەردەوامەو بگرە قێزەونتریشە. 

بەڕای من هۆکارێکیتر ئەوەیە کە وەک لەکۆنەوە گوتراوە (کوردو پارەو خیانەت) ئەمە ڕاستیەکی تاڵە کە کورد سروشتێکی هەیە کە خیانەت لەخوێنیایەتی. یانی زۆر بەلایەوە ئاساییە ئەگەر تەنانەت ناکۆکیەکی بەسیتیشی هەبێت لەگەڵ لایەنی دووەمی کوردی، ئەوا دەتوانێت دەستی دوژمنی هەردوکیان بگرێت و بیهێنێتە سەر خاکو شەڕەفی کورد بۆلێدان لەکوردانێکیتر. نازانێت کە بۆدوژمن تۆو ئەو هەر وەکو یەکن و هەردوکتان خاوەنی ناسنامەی کوردیین، بۆیە ئەمڕۆ ئەوو سبەی تۆلەناو دەبات. ئەم خیانەتەی کورد لەکورد دەیان جار دوبارە بۆتەوە. نزیکترین نمونەی لەم شێوەیە ئەوەیە کە لە٣١ی ئابی ١٩٩٦ خێزانی دەسەڵاتداری بارزانیەکان لەدژی خێزانی دەسەڵاتداری تاڵەبانیەکان، ڕێککەوتنێکی ئابڕوبەرانەیان لەگەڵ سەددام حوسێن کردو تۆپو تانکو تەیارەی سەددام و سوپاکەیان هێنایە سەر پەڕلەمانی کوردستان و سوپای عێڕاق هەولێری پایتەختی کوردستانی داگیرکردو سەدان کورد کوژرانو تاڵەبانیەکانیش لەپایتەخت دەرپەڕێندران. دواترو دوای تێپەڕینی ٢١ ساڵ لەم ڕوداوە یەکێتی نیشتیمانی کوردستان تۆڵەی ئەم گورزە کاریگەرەی لەپارتی دیموکڕاتی کوردستان کردەوەو لەدوای ئەنجامدانی گشتپرسی گشتی بۆسەربەخۆیی کوردستان لە١٦ی ئۆکتۆبەری ٢٠١٧ گروپێکی دەسەڵاتداری یەکێتی کەبەباڵی خیانەتی ١٦ی ئۆکتۆبەر ناسراون، هەستان ڕێککەوتنێکی شەرمئامێزیان کرد لەگەڵ گروپە میلیشیا تیرۆریستیەکانی سەر بەمەزهەبە پیسەکەی شیعەو دەزگای هەواڵگری ئێران بەسەرکردایەتی جەنەڕاڵ قاسم سولەیمانی. لەئەنجامیشدا یەکێتی هێزەکانی خۆی لەناکاو کشاندەوەو سادرەکانیان کردەوەو لەماوەی چەند سەعاتێکدا سوپای پازدارانی ئێران و حەشدی شەعبی شیعیی هاتنە ناو کەرکوک لەم ڕۆژەشدا سەدان کورد کوژران و هێزەکانی پارتیش پەرتەوازە بوون و ناچارکران بکشێنەوە هەتا هەولێرو تەنها لەشارۆچکەی پردێ کەمێک بەرگریانکرد. پلانەکەش وابوو کە لەپشتەوە هێزەکانی یەکێتی و پازدارانی ئێران پەلاماری ماڵی بارزانی بدەن و خودی مەسعود بارزانی سەرۆکی ئەوکاتی هەرێمی کوردستان بەدیل بگرن، بەڵام ئەم بەشەی پیلانەکە سەرکەوتوو نەبوو.  

بۆ من گرنگ نییە کام خیانەتی لەکامیان کردو خیانەتەکە چەند بوو و چۆن بوو قەبارەی چەند بوو لەدژی کێ و لەمەسڵەحەتی کێبوو. گرنگ ئەوەیە خیانەت هەر خیانەتەو لەهەردووک ڕوداوەکەدا تەنها خەڵکی سڤیلی کوردستان زیانی ماددی و گیانی و مەعنەوی بەرکەوت. بەهۆی ئەم دوو ڕوداوەش کورد سی ساڵ گەڕایەوە دواوە. بۆیە هەردووک خێزانی دەسەڵاتداری تاڵەبانی و بارزانی خیانەتکارن و دوژمنی بەرژەوەندیەکانی کوردن. من زۆر دڵنیام ئەو مناڵەی کەهێشتا لەدایک نەبووەو لەداهاتودا دەبێت بەدەسەڵاتدارو سەرکردەیەکی کورد ئەویش بەهەمان ڕێچکەدا دەڕواتو ئەویش خیانەتکارێک و گەندەڵ و دزێکی لێدەردەچێت، چونکە لەهەمان مێژووی ڕەشی ئەم کۆڵانە تاریکانەوە هاتووە کە باوو باپیرو باوکی لێیەوە تێپەڕین. بۆیە زۆر نائومێدم بۆئێستاو داهاتوی کورد، چونکە سەرکردە خیانەتکارەکانی کورد یەک لەدوای یەک پەروەردەی هەمان مەدرەسەی ڕەشن، وە لەهەمان خێزانە دەسەڵاتدارە خیانەتکارەکانەوە هاتوون، بۆیە وەکچۆن کورد دەڵێت گەورە ئاوی ڕشت، بچوک پێی تێخست. سادەترین نمونە، برایم ئەحمەد و مام جەلال کە دوو سیاسەتوانی کورد بوون. پێش نزیکەی ٦٠ ساڵ خیانەتێکی گەورەیان لەجوڵانەوەی چەکداری کوردی کردو بوون بەجاشی بەعس. هەروەها مام جەلال دەیان جاریتر خیانەتی لەکورد کرد. لە ٢٠١٧ش بافڵ تاڵەبانی و لاهور شێخ جەنگی کە دەکەنە برازاو کوڕو نەوەی ئەم دوو سەرکردەیە، گەورەترین خیانەتیان لەکورد کردو گرنگترینو دەوڵەمەندترین و ستراتیژیترین ناوچەیان ڕادەستی حکومەتی بەغداد کرد ئەویش کەرکوک بوو. برایم ئەحمەد باپیری بافڵ بوو هەروەها مام جەلال باوکی بافڵ و مامی لاهوربوو، ئێ زۆر دڵنیام کوڕی بافڵیش خیانەت دەکات لەدوای ٢٠٤٠وە. 

نمونەی دووەم. مەلا مستەفای بارزان خیانەتی کردو بەفیکەی دەوڵەتانی دوژمنی کورد ئاشبەتاڵ و شکستی بەگەورەترین جوڵانەوەی چەکداری کوردی لەمێژوودا هێناو هەروەها پێشتریش لە ساڵی ١٩٤٦ خیانەتی لەکۆماری مەهابادو سەرۆک قازی محەمەد کردو بەهۆی ئەم خیانەتەشەوە بوو کە یەکەمین دەوڵەتی سەربەخۆی کوردی شکستی هێناو سەرۆکەکەی لەسێدارەدرا. هەروەها مەسعود بارزانی کە کوڕی مەلا مستەفایە لەساڵی ١٩٩٦ لەگەڵ سەددام حوسێنی دوژمنی کورد ڕێککەوت و بەپشتیوانی سوپای عێڕاق هەولێری پایتەختی کوردستانی داگیرکرد. خیانەتەکانی مەسعود بارزانی دەیان و سەدانن، بەس لێرەدا یەک نمونە باس دەکەم. دواتر مەسڕوڕ بارزانی و مەنسوڕ بارزانی کە کوڕی مەسعودو نەوەی مەلا مستەفان لە ساڵی ٢٠١٤دا ژێربەژێر لەگەڵ داعش ڕێککەوتنو ناوچەیەکی زۆر فراوانی ئێزیدییەکانیان ڕادەستی داعش کرد. ئەمەش خیانەتێکی زۆر گەورەبوو، چونکە سەدان ئێزیدی کوژرانو دەیان هەزار ژنیان کران بەکۆیلەو بەزۆر کران بەژنی چەکدارانی داعش. دواتر ئاشکرابوو کە ئیدریس نێجێرڤان بارزانی بازرگانی چەکو نەوتی هەبووە لەگەڵ داعش. لەم نمونەیەشدا دەبینین لەمێژووی ٧٠ ساڵی ڕابردودا باپیرو باوکو کوڕو تەنانەت کوڕی نەوەی مەلا مستەفاش خیانەتی کردووە. واتا لێرەدا چوار پشت بەدوای یەکدا خاوەنی هەمان مێژووی ڕەشی خیانەتن.  وەکو سیلسیلەی سەرکردە خیانەتکارەکان بەدوای یەکدا دێن و دەبن بەسەرکردەو هەمووشیان خیانەت دەکەن. بۆیە مەسەلەی خیانەت لەقوتابخانەی کوردایەتیدا بووە بەشتێکی نەریتی و کلتوری و میراتی. 

هەرچەندە کورد لەوەتەی هەیە شەڕ دەکات، بەڵام شەڕو شۆڕش دوو ناوەڕۆکی لەیەکتر جیاوازن، شەڕ لەپێناو بەرژەوەندی گروپێک، حیزبێک، ناوچەیەکو سەرکردەیەک دەکرێت، بەڵام شۆڕش پەیام و ناوەڕۆکێکی ئێجگار گەورەو پیرۆزی لەگەڵ خۆی هەڵگرتووەو شتێکی گشتگیرەو لەپێناو بەرژەوەندی و ئامانجێکی مەزن و پیرۆزی نەتەوەیی و نیشتیمانیی هەڵگیرساوەو لەئاکامدا ''هەمووان'' لەژێر سێبەرەکەیدا دەحەسێنەوەو بەرهەمەکەی سودبەخش دەبێت بۆتەواوی خەڵکەکە بەهەموو پێکهاتەو دین و کەمایەتیە جیاوازەکانەوە. هەروەها لەشۆڕشدا خیانەتو باڵباڵێن و دابەشبوون و پەنجە شکاندنی هاوخەباتی تێدانییە. بۆیە زۆر بەقەناعەتەوە دەیڵێم، بەم پێوەرە بێت هەتا ئێستا کورد شۆڕشی نەکردووەو کوردیش زۆر لەوە بەناشایستەتر دەبینم کەلایەق و قابیلیەتی شۆڕشێکی گشتگیرو پیرۆز بن بۆنمونە لەشێوەی شۆڕشی فەڕەنساو جێگیڤارا لەکوبا.

 بۆیە لەڕاستیدا ئومێدم بەوە نییە هەرگیز لەسەد ساڵی داهاتوشدا کورد ببێت بەدەوڵەتێکی مۆدێرن و خاوەن سەروەری و سەربەخۆیی خۆی، مەگەر بەهۆی ڕوداوو گۆڕانکارییەکی ناوچەیی و بەرژەوەندی وڵاتانیترەوە بارودۆخێک بێتە پێشەوە کە وڵاتانیتر بیانەوێت خۆیان کورد بکەن بەدەوڵەت، ئەگینا تواناو ئیرادەی کورد زۆر لەوە لاوازترە خۆی بتوانێت دەستکەوتێکی ئاوا بەدەست و تواناکانی خۆی بێنێتە دی. 

چونکە وەک وتم بەردەوام کورد لەنێوان شۆڕش و شەڕدا، دووەمیانی هەڵبژاردووەو تائێستا كورد خۆی شۆڕشی یه‌كلایی كه‌ره‌وه‌ی نه‌كردووە. هەربۆیه‌ له‌ نیوه‌ی شه‌ڕو ڕێگادا وه‌ستاوین. ئەگه‌رچی شەڕ دزێوترین كاری مرۆڤ و داهێنانه‌كەیەتی. بەڵام كورد هه‌میشه‌ له‌ پێناو ژیان و مانه‌وه‌ی خۆی په‌نای بۆ چه‌كو چیاو شەڕ بردووە. به‌ڵام به‌داخه‌وه‌ تائێستا بزووتنه‌وه‌ی چه‌كداری جگه‌ له‌ ماڵوێرانی و ئاوارەیی، هیچ ده‌سته‌كه‌وتێكی سیاسی نه‌بووە. چونکە مێژوو ئه‌وه‌مان پێ ده‌ڵێت، كه‌ تائێستا شۆڕشی یه‌كلایی كه‌ره‌وه‌ نه‌كراوه‌ له‌گه‌ڵ هیچ ده‌وڵه‌تێكی نه‌یارو داگیركه‌ری كوردستان. هه‌موو ئەوەی لەڕابردوی زیاتر لەسەدەیەکدا ڕویداوە، دەتوانم ناوی بنێم ''هەوڵە پەرتەوازەکان'' یانی هەوڵەکان لەچوارچێوەی شۆڕشێکی نەتەوەیی گشتگیردا کۆنەبونەتەوە، بەڵکو هەوڵەکان بەبێ پلان و بەرنامەیەکی چڕ بوون، هەروەها هێزە چەکدارەکانیش و سەرکردەو سیاسەتوانانیش خاوەنی دیسپلینێکی تۆکمە نەبوون. بۆیە هەموو شەڕو هەوڵ و هاوکێشەکانی ڕابردو لەبازنەیەکدا خۆیان بینیوەتەوە، کە من بەمشێوەیە پۆلێنم کردوون. لەناو کورددا سەرەتا دەنگی ناڕازی بەرزدەبێتەوە، دواتر یاخی بوون پەرپادەبێت، ئینجا چه‌ك هەڵدەگیرێ، دواتر شه‌ڕ ڕوودەدات، دواتر قوربانی و ماڵوێرانی و ڕشتنی خوێنێکی زۆر، دوای ئەمانەش سەرکردەکان یان هەموو بەرهەم و ئامانجی شەڕەکان لەسەر مێزی گفتۆگۆ دەدۆڕێنن، یان ئاشبه‌تاڵ دەکەن و سفڕ بەدەست.

 ئیتر ئەوەی کورد ناوی ناوە شۆڕش و من ناوی دەنێم شەڕی چەکداری لەپێناو ناوچەیەک، بنەماڵەیەکو حیزبێک. ئاکامی هەموو ئەمانە وەکو ڕێوی سوڕانە‌وە بووە بەدەوری کلکی خۆیداو كۆتاییەکی تراژیدیای تر بووە. 

بەڵام نامەوێت غەدر لەپەکەک بکەم، ئەگەرچی دەیان ڕەخنەو تێبینیم هەیە لەسەر پەکەکە، بەڵام تاڕادەیەک پەکەکە جیاوازبووە لەوەی لەپارچەکانیتر کراوە. دونیا ئەزمونی پەکەکە دەبینێت، کەئەوان موقاڕەنە ناکرێن بەهێزە کوردیەکانیتر. 

كاتێك باس لەشۆڕشی یه‌كلایی كه‌ره‌وه‌ ده‌كه‌ین هیچ حیزبێكی سیاسی و خێزانێکی دەسەڵاتداری كوردی نابینین كه‌ كلكی گرێ دراوی ده‌وڵه‌تێكی دراوسێ نه‌ بووبێت. هه‌میشه‌ سنگی کوڕی خەڵکی هەژار قه‌ڵغانی پاراستنی گه‌ل بووه‌و قاچی سه‌ركرده‌كانیش له‌ نێوان تاران و به‌غدادو دیمه‌شق و ئەنقەڕە لەته‌راتێندا بوون. 

هەروەها بەگشتی كورد لەزۆربه‌ی شه‌ڕه‌كان براوە بووە، به‌ڵام درێژه‌ به‌شه‌ڕو سه‌ركەتن و پێشه‌وه‌ چوون نه‌دراوه‌، هه‌میشه‌ چاوێکیان لەپایتەختەکانی دوژمن بووە، کەئایا کەی داوای مفاوەزاتیان لێدەکرێتو ئەوەی بەخوێنی هەزاران کورد وەچنگ خراوە لەسەر مێزی قوماری سیاسییدا لەبەرامبەر چەند پلەو پۆستو ئیمتیازو دەستکەوتێکی حیزبی و بنەماڵەیی خۆیاندا دۆڕاندویانە.  کورد لەشه‌ڕدا براوه‌و له‌ سیاسه‌تدا دۆڕاوە، لەبه‌رئه‌وه‌ی له‌ كاتی شه‌ڕدا كه‌سه‌ دڵسۆزه‌كان بەكۆمه‌ڵ شه‌ر ده‌كه‌ن، لەسیاسه‌تدا چه‌ن قەحپەیەکی سەرکردەی خاکفرۆش بەقاتو بۆینباغ و بەچاویلکەی پزیشکیەوە وەکو بازرگان مامەڵە بەخوێنی قوربانیانەوە دەکەن و بڕیار ئه‌ده‌نم. لەئاکامدا وەکو بزنزمەن دەردەکەون و دەستکەوتەکانی شەڕەکان و خوێنی ڕژاوی خەڵکی عەوام هەرزانفرۆش دەکەنو وەکو فرۆشیارێکی دۆڕاو لەپایتەختەکانی دوژمنەوە دێنەوەو بەکۆمەڵێک درۆو قسەی بریقەدار خەڵکی خۆیان دەگەوجێنن و وەکو پاڵەوانی جەنگ خۆیان عەرز دەکەن. 

تففوو لەڕووی ئەم جۆرە خائین بەدڕەوشتانەی دونیای سیاسەت.