چەمکە مۆدێرنەکان.پاشگەرە داروینیەکان بڵاوکردنەوەی "ڕەچەڵەکی چەشن" بووە ھۆی خرۆشانێکی گشتی لەناو سیاسیەکان و زاناکان و پیاوانی ئاینی کە دوای خوێندنەوەی ھەر یەکەیان و بە جۆرێک داکۆکیان لە فیکری خۆیان ئەکرد ئیتر بە پشتگیری بێت یاخود دژایەتیکردنی. جیاوازی و کێشەکان زیاتر بوو کاتێک دکتۆر ھۆکسڵ کە بایۆلۆجستێکی ئینگلیزی بوو. کتێبێکی بە ناوی (Darwin’s bulldog)دەرکرد کە بەرگری لە تیۆری پەرەسەندن ئەکرد بە ڕوونی لە بۆنە گشتیەکان و بە تایبەتتر لە کتێبەکەی خۆی دا. پەرەسەندن لە ڕێگای ھەڵبژاردنی سرووشتیەوە"natural...
پێکھاتەی لەیەکچوو ئێسکەپەیکەری کیسەڵ و ئەسپ و مرۆڤ و باڵندە وشەمشەمەکوێرە بە شێوەیەکی نایاب لە یەکتری ئەچن، سەرەڕایی ئەو جیاوازیانەی کە لە شێوەی ژیان و ژینگەی ئەم جۆرانە دا ھەیە، گونجاوی ئێسکەکانیان ئەتوانیت بە ئاسانی ببینیت نەک تەنھا ھەر لە پەل و پۆیان دا بەڵکو لە تەواوی بەشەکانی دیکەی لەشیان دا بەدی...
پەرەسەندن تیۆریەکە لە پاشخانەکانی بایۆلۆجی دا کە جۆرە جیاوازەکانی ڕووەک و گیان لەبەر و شتە زیندووەکانی دیکەی سەر زەوی ، بنچینەی خۆیان لە جۆرەکانی دیکەی پێش خۆیان دا هەیە و جیاوازیە جیاکراوەکان بەهۆی دەستکاریکردن لە نەوە یەک لەدوای یەکەکان . تیۆریی پەرەسەندن یەکێکە لە بنەڕەتییەکانی تیۆری بایۆلۆجی ی هاوچەرخ. جیاوازی...
ھەموومان ئەتۆمەکانمان ھاوبەشی پێ ئەکەین، مردوو بین یا زیندوو، لەسەر زەوی، زۆرترین ئەتۆم ھاوبەشی پێ ئەکەین زیاتر لەوەی کە بە مێشکت دا دێت. کاتێک کە خواردن ئەخۆیت یا شتێک ئەخۆیتەوە ھەتا ئەگەر ھەناسەش بدیت لە ھەوادا، ژمارەیەک زۆر لەو ئەتۆمانە کە لەشت پێویستی پێیان نەماوە لە ڕێگەی عارەقکردنەوە یاخود پاشەڕۆ...
بۆ نزیکەیی دوو سەدە، زاناکان ئەوەیان ئەخستە پێش چاو کە ژیان لەنێوان ھەسارەکان بڵاوبۆتەوە لە ڕێگەی نەیزەک و ئەستێرەکانەوە بۆ سەر ھەسارە و ئەستێرەکانی تر، ئەم بیردۆزەش ناسرا بە بیردۆزی Panspermia، ئەم بیرۆکەیەش لەسەر بنەمای ئەوە داڕێژرا کە زیندەوەری وەکو مایکرۆسکۆپی کیمیایی کە توانای ژیانیان ھەیە لە ھەسارەیەکەوە...
سەرباری پەرۆشیمان بۆ داھاتووی مرۆڤ لەم گەردوونەدا،بەڵام کێشەیەکی ئاشکرامان ھەیە،ئێمە وەکو جانتایەکی گۆشت واین کە زۆرینەی جەستەمان لە ئاو پێکھاتووە،لە ڕاستیش دا ئەستێرەکانی تریش لە ئێمەوە زۆرر دوورن،تەنانەت لەگەڵ ئەو ھەموو گەشبینیەیی کە لە گەشتی ئاسمانی دا بونیان ھەیە،ھەرگیز ناتوانین بگەین بە ئەستێرەیەکی...
توانا پزیشکیە مۆدێرنەکان توانایان ھەیە کە ئێمە بە زیندووی بھێڵێنەوە ئەمەش وای لێکردووین بە شێوەیەک بیربکەینەوە کە پەرەسەندنی مرۆڤەکان وەستاوە،چاودێری تەندروستی باشتر لەوانەیە کلیلێکی بەرگرێ بێت لە دژی پەرەسەندن کە مرۆڤەکان بۆ ماوەیەکی زۆرتر بژیەنێت و تەمەنێکی درێژتریان پێبدات وەک لە پێشتر وایان...
لێۆناردۆ داڤێنچی پێش ئەوەی ببێت نیگارکێشێک زانستی توێکاری خوێند،مامۆستاکەی (ئاندریا دێل ڤیرۆچۆ)باوەڕی وابوو کە توێکاری پێویستە بۆ نیگارکێش وە داڤێنچی خۆشی پێی وابوو کە پێویستە کە نیگارکێش ئەبێ لە زانستی توێکاری زۆر باش بزانێت بۆ ئەوەی بە تەواوی بە توانا بێت لش کێشانی بەشە ڕووتەکانی مرۆڤ و بۆ ئەوەی...
ھەڵبژاردنی سرووشتی میکانیزمێکی پەرەسەندنە . ئەو زیندەوەرانەی کە زیاتر خۆیان گونجاندووە لەگەڵ دەوروبەریان زیاتر ئەگەری مانەوەیان ھەیە و ئەو جینانەی کە ھەڵیگرتووە تێبپەڕێت و بمێنێتەوە. ئەم کردارە گۆڕانکاری بەسەر جۆرەکان دا ئەھێنێت بە پێی کات. ھەڵبژاردنی سرووشتی یەکێکە لە ڕێگاکانی تۆمارکردنی ملیۆنان جۆری...
لە ئێستادا ، ھەموومان ئەزانین پەرەسەندن چۆن کار ئەکات . زۆرینەمان تێگەتشتنێکی ئەساسیمان ھەیە لە چۆنیەتی کارکردنی . کە پەرەسەندن گۆڕانە بەپێی کات و زەمەن . بە تایبەتیتر . ئەم گۆڕانە لە ناو خێزانی بایۆلۆجیە نەوە لە دوای نەوە. لە کۆتای دا . ئاڵۆزی بایۆلۆجی یەکێکە لە گرینگترین ئەو شتانەی کە لە پەرەسەندن...
یەکێک لەو قۆناغانەی کە پێشبینی ئەکەین کۆتایی ھاتنی گەردوونە . بەوەی کە ئێمە ئەیزانین کۆتایی ھاتنی ژیانێک نییە بە تەنھا بەڵکو کۆتایی ھاتنی ھەموو ئەو شتانەیە کە بونیان ھەیە . ماددە چیتر بونی نابێ ، ڕووناکی چیتر بونی نابێ ، گەردیلە چیتر بونی نابێ . ھیچ شتێکیتر بوونی نابێ . ئەمە ڕاستیەکی بە ئازارە . بەڵام...
لە بچووکترین ئاست دا ، لەشی مرۆڤ پێک دێت لە بەشی : زۆرینەی ئەتۆمی ناوەکی و ئەلیکترۆنیات. سەرڕوای ھەبوونی زیاتر لە ٩٠ سەرچاوەی سرووشتی . تەقینەوە مەزنەکە بنچینەی سووکترین پێکھاتەی دروستکرد ئەوانیش ھایدرۆجین و ھیڵیۆم بوون . کە ھێشتا ئەم دووانە ٪٩٨ ی گەردوون پێک ئەھێنن. ئەستێرەکان کە ئەژین ، ئەسووتێن...
لە ئینگلیزیەوە : شەماڵ عەلی مرۆڤ ھەر لە سەرەتاوە سەرقاڵی دۆزینەوەی ھەسارە و ئەستێرەکان بووە . ئەمەش بە ڕوونی لەسەر دیواری ئەشکەوتەکان ئەبینرێ کە ئێمە ئەمڕۆ ئەتوانین دیاری بکەین . لە میانەی سیستەمی خۆر کە ئەتوانرێ بە چاو ببینرێن جگە لە ٣ ھەسارە وەکو ( ئۆرانۆس و نیپتۆن و پلۆتۆ ، پلۆتۆ ئێستا بە ھەسارە...