پەیدابوونی مرۆڤ کێشەیەکی هەرە بنەڕەتی تیۆری پەرەسەندنە، چونکە هەتا ئەمڕۆکە ژمارەیەکی زۆر هەن، سەرلەبەری چەمکەکانی ئەم تیۆرەیان پێ ڕاستە، پێشیان وایە لە هەموو بوارێکدا دەبینرێ و لەسەر گشت جۆرەکانی زیندەوەراندا پێڕەو دەکرێت، تەنیا لە مرۆڤدا نەبێت. بەڵام لە ڕاستیدا ئەمانە نازانن ئەو بۆچوونەیان دژی بنەما...
شوپنهاوەر: پێویستە لەسەر ئەو کەسەی دەچێتە دیبەیت و وتووێژ، بزانێت فڕوفێڵەکانی بەهەڵەبردن چین؟ چونکە گومانی تێدا نییە، ڕووبەڕوویان دەبێتەوە و مامەڵەیان لەگەڵدا دەکات.----------------------- بەهەڵەبردنی لۆژیکیی (مغالطات منطقية - Logical fallacies): لە بنەڕەتدا هەڵەیەکە لە بەڵگەهێنانەوە، بەوەی هەوڵ بدەیت...
گەلێک جار لە گفتوگۆکاندا ئەو ئایندارانەی شارەزاییان کەمە لە بیروڕای بێئاینان و بێخواکان، وەک ئامۆژگاریی و ئاگادارکردنەوە لە دەرەنجامە مەترسیدارەکانی بێباوەڕیی دەڵێن، ئەگەر بەڵگەش نەبێت لەسەر هەبوونی خوا، ئەوا گرەوکردن لەسەر بوونی، هەمیشە هەڵبژاردەیەکی ڕاست و سووددارە. چونکە گەر خوا هەبێت دەچینە بەهەشت...
ئێپیکۆر (٣٤١ – ٢٧٠ پ.ز): هیچ یەکێکمان ناتوانێ ئاسوودە و بێترس بژیێت، ئەگەر تێگەیشتنێکی زانستیی نەبێ بۆ گەردوون، بەبێ زانست هەمیشە لەژێر کاریگەریی بیروڕا ئەفسانەییەکان دەمێنینەوە. پەیدابوونی گەردوون پێویستی بە بوونی خوا نییە لەبەشەکانی دیکەدا ئاماژەمان بەوە کرد، ماددە شێوەیەکە لە شێوەکانی وزە، هەروەها...
ئەبرەهام لینکۆڵن: دەتوانیت هەندێک کەس هەموو کات فریو بدەیت، یان هەموو کەس هەندێک کات، بەڵام هەرگیز ناتوانێت هەموو کەس هەموو کات فریو بدەیت!------------------------------------چیرۆکی دروستکردنی یەکەمین مرۆڤ و ناساندنی ئادەم و حەوا وەک بنەچەیەک بۆ سەرلەبەری مرۆڤایەتیی، یەکێکە لە بەربڵاوترین ئەو چیرۆکانەی...
لە تیۆری پە‌رە‌سە‌ندندا هە‌رچییە‌ک لەبارەی ڕوە‌ک بگوترێت وەک، سە‌رە‌تای پە‌یدابوونیان، بنە‌چە‌کانی دار و دەوەن و گژوگیا، گشت بابەتگەلە پێوە‌ندیدارە‌کانی ڕوە‌کزانی، هیچ کێشە‌یە‌ک نایەتە ئاراوە، زۆر بە‌دە‌گمە‌نیش ڕە‌خنە‌یان لێ دەگیر‌ێت. کامە درەخت پێش ئەوەی دی پەیدا بووە، پێشینەی داری گوێز و خورما هەر...
ڕیچارد دۆکینز: من دژی ئاینم، چونکە ئاین فێری ئەوەمان دەکات شاد و ئاسوودە بین، بە تێنەگەیشتنمان لە گەردوون!---------------------------- چەند ڕەخنەیەک لە بەڵگەکانی بوونی خوا لەم بەشەدا لە پەیدابوونی گەردوون، بوونی یاساکان و بنەمای هۆیەتیی دەدوێین، ئەمانەش لەو بابەتانەن کە لە لای زۆربەی هەرە زۆری باوەڕداران...
فەیلەسوف و زانای ناوداری هاوچەرخ، نۆام چۆمسکی: پێشکە‌وتنی زانستیی هەر گەلێک بە‌ندە بە تێگەیشتنیان لە چەمکی پەرەسەندن.زانست پێناسە دەکرێ بە، کۆمەڵە زانیارییەکی سازشت و بەیەکەوە گونجاوی پوختە و تۆکمە، لە بارەی سروشت و بوونەوەرەکانەوە. هەموو ئەم زانیارییانە مرۆڤ لە ئاکامی بیرکردنەوە، تێوەڕامان و...
پاش ئەوەی داروین کار و کردەوەکانی ڕاگەیاندن و کتێبە بەناوبانگەکەی (بنەچەی جۆرەکان)ی بڵاو کردەوە، یەکسەر شاڵاوی ڕەخنە دەستیان پێ کرد، بە مەبەستی تیز و ناوزڕاندن، چەندان وێنەی داروین لەسەر شێوەی مەیموون و ئاژەڵانی دیکە بڵاو کرانەوە. کاربەدەستان و پیاوانی کلێسا، داروینیان بە مرۆیەکی خوانەناس، هاندەری بێئاینی...
ئەینیشتاین: دوو شت هەن کە بێسنوورن ... گەردوون و گەمژەیی مرۆڤ!-----دەڵێن، چەند زانایەک پێنج مەیموون دەخەنە ژوورێک کە لە ناوەڕاستیدا پلیکانەیەکی (پەیژە) تێدایە، لە بەرزایی پلیکانەکەدا هەندێک مۆزیان بۆ دادەنێن.هەرکاتێک یەک لە مەیموونەکان سەردەکەوت بۆ هێنانی مۆزەکان، زاناکان هەڵ دەستان بە ئاوڕشێنکردنی چوار...
ئەینیشتاین دەڵێت: وشەی خوا لای من جگە لە دەربڕین و دەرئەنجامێک بۆ نەزانین و بێدەسەڵاتی مرۆڤ هیچی دیکە نییە، هەرچەندە کتێبی (پیرۆز)یش لە کۆمەڵە ئەفسانەیەکی چاکیش پێک هاتبێت، بەڵام دیسانەوە چەند بابەتێکی سادە و ساویلکانەن، ئاینەکانیش گشتیان نیشاندەری چەند بیروباوەڕێکی پڕوپووچی منداڵانەن.-----------------------------------------فەیلەسووفی...
بۆ تێگەیشتنمان لە چەمک و بنەماکانی پەرەسەندن، ئاشکرایە کە پێویستیمان بە بڕێک زانیاری دەبێت لەسەر چەند بابەتێکی بواری زیندەوەرزانی، لێرەدا بە پێویستی دەزانین زۆر بەکورتی لە هەندێکیان بدوێین.زیندەوەرزانی (Biology)، زانسێکە لە ژیان، یان لە بوونەوەری زیندوو دەکۆڵێتەوە و جیای دەکاتەوە لە شتگەلە نازیندووەکانی...
کوانتەم میکانیکس (Quantum mechanics)، یان ئەوەی پێی دەگوترێت، فیزیای تەنۆلکەیی، لە سەدەی بیستەمدا سەری هەڵداوە، چەندین تیۆری فیزیایی جوراوجۆر لەخۆ دەگرێت و هەوڵ دەدات دیاردەکانی ئاستە هەرەوردەکانی وەک، گەریلە و لە گەردیلە بچووکتر ڕاڤە بکات. ئەم زانستە توانی هەردوو تایبەتمەنیی تەنۆلکەیی و شەپۆلەکیی لێک...
سازان:سازان (Adaptation)، وەک یە‌کێک لە کۆڵەگە بنەڕەتییە‌کانی پەرەسەندن، لە بوارگەلێکی یە‌کجار بە‌ربڵاودا بە‌دی دەکرێت. سازان لە زیندە‌وە‌رزانیدا پێناسە دەکرێ بە: ئەو گۆڕانانە‌ی بە‌سە‌ر زیندەوەراندا دێن، لە ڕە‌فتار و پێکهێنە‌ی لە‌ش و فرمانە زیندە‌کییە‌کان، بۆ سازان و گونجانی زیاتر کە بۆ...
هەڵبژاردنی زایەندیی (Sexual selection)، لەپاڵ هەڵبژاردنی سروشتیی هۆکارێکی گرینگی پەرەسەندنە، لە پەسندکردنی چەند نیشانە و ڕواڵەتێکی دەرەکیی لەلای ڕەگەزێکی زیندەوەران بەدەر دەکەوێت، بۆ ڕاکێشانی سەرنجی ڕەگەزەکەی دی بە مەبەستی جووتبوون و زاوزێکردن. سەرەتا دەبێ ئاماژە بەوە بکەین، پێشتر کرداری زایەندیی...