هەڵبەت دەستوور بۆ هەرێمی كوردستان پێویستە. كێ بەرپرسیارە كە تاوەكو ئێستا نەبووە؟ پێویستە كێ رەخنە بكرێت، یان حیسات لە كێ بخوازرێت؟ با سەرۆكی هەرێم و پەرلەمانی كوردستانی باشوور وەڵامی ئەمە بدەنەوە! 

مادام دەستوورەكە زۆر لایەنی كەموكورتە و بۆتە مایەی رەخنە و تەنانەت ناڕەزایی زۆر لایەنیش، كەواتە پێویست ناكات لەو هەڵبژاردنە ریفراندۆمی بە ئەرێ یان نا بۆ بكرێت. مەسەلە چارەنووسسازەكان پێویستی بە دیالۆگ و گفتوگۆی زیاتر هەیە. سوور بوون لەسەر پەلەكردن پێویست ناكات، ئەوەندە ساڵە دواخراوە با ئەو مانگەش دەستوورمان نەبێت، بزانیین چی روودەدات! وێرای ئەوەش با وادبنێین كە دەستوورەكە پەسەند بوو. باشە كەركوك و ناوچە دابڕاوەكان بەشداری پەسەند كردنی نەبوونە، كوردی بەغداد و ئەوروپا و ناوچەكانی تر پەسەندیان نەكردووە. خۆ پێویستە حیساب بۆ دەنگی ئەوانیش بكرێت. ئەو قەزاو ناحیانەی كە سەر بە تكریتن هیچ ناویشیان نەهاتووە ـ دووز خورماتوو ـ. مەسیحییەكان لەو دەستوورە ناڕازین و حیساب بۆ نەتەوەكانی تر نەكراوە. 

ماددەی (140)ی تێكراوە، كە ناوخۆی ئێراق، واتە ساحەی ناوەڕاست و خواروو، بەهیچ شێوەیەك ناخوازن كەس باسی ئەو ماددەیە بكات و هەر لەبەرئەوەش بوو ماددی (23)یان خستە رۆژەڤەوە. هەروەها ئەمریكاش ناخوازێت باسی ئەو ماددەیە بكرێت، لەبەرئەوەشە نەتەوە یەكگرتووەكانی هێنا و پرۆژەی دیمستۆرای دروست كرد. هەروەها ئەو ماددەیە كاتی بەسەرچووە. پێویست بوو ساڵی (2007) جێبەجێبكرایە، بۆچی نەكرا، كێ بەرپرسیارە؟ ئەو ماددەیە لای هەندێك بووە بەمەسەلەیەكی سایكۆلۆژی، كاتێك باسی ئەو ماددەیە كرا، ئیتر چی پێویست دەكات ناوی ناوچەكانی سنووری ئەو ماددیە ریز بكرێت. واتە نەك هەر لە كۆمیتەی نووسینەوەی دەستوور، بەڵكو لە خودی دەستووریش لەوبارەیەوە ناكۆكی هەیە!

دەستوور لەسەر بنەمای عەقڵییەتی حزبی و عەشایری ئامادەكراوە، بۆ نموونە باسی بەرژەوەندی نەتەوەیی هەر تیادا نییە! هیچی بۆ نەتەوە نەگووتوە، دیاری نەكردووە كە كورد لە نەتەوەی كوردن، باسی زمانی كوردی نەكردووە، لەمبارەیەوە هیچ ماددەیەكیش نییە! بەرژەوەندی حزبەكان بە بنەماگیراوە، بۆ نموونە حزبە ئیسلامییەكان لەپاش هاتنەوەیان لە ئێران، چوونە لای سەرۆكی هەرێم خێرا داخوازییەكانیان پێكهات! دەتوانرێت لەپاش ئەو هاتن و چوونەی ئێران و زیادكردنی ئەو ماددەیە وەكو موداخەلەی ئێرانیش بژمێردرێت لە رێگەی پارتە ئیسلامییەكانەوە. لەماوەی رابردووشدا لە دەستووری ئێراقدا گومانێكی بەوشێوەیە هەبوو كە ماددەی "نابێت یاسایەك دابندرێت ناكۆك بێت لەگەلأ حوكمە نەگۆڕەكانی ئیسلام"، موداخەلەی ئێرانە. ئێستاش لەپاش ئەو سەردانە ئەو ماددەی زیادبوو!؟ هەمان گومان دێتە ئاراوە. ئەو پشتگیرییەی ئیسلامییەكان زۆر سەیر بوو، خۆ كاتێك گووتت دیموكراتی، ئازادی رادەربڕینیش دەگرێتەوە، ئەو كاتە ئیسلامییەكانیش دەتوانن خۆیان دەرببڕن و بەژەوەندی ئیسلام بپارێزن! ئەوان هیچ گوێیان نەدایە كاتی ئەرێ كردنی دەستوور كە زۆر نەگونجاوە، هێشتاش دەڵێن داواكانمان هەقە! ئەی باشە منیش دەپرسم كاتەكەی هەقە؟!

دیارە نەیارانی باشووری كوردستان ناخوازن هەرێم دەستوورێكی دیموكراتی هەبێت و ئەوانەی دەستووركەشیان نووسیوەتەوە، دەسەڵاتی رەهایان بەسەركی هەرێم داوە، كە ئەمە لەخۆیدا پوچەڵكردنەوەی سیستەمی پەرلەمانییە. پیویستە دسەڵاتی زیاد بۆ پەرلەمان بێت، سەرۆكی هەرێم لە هەرێمێكی پەرلەمانیدا سەرۆكێكی رەمزییە. لە سیستەمی دیموكراتیدا پەرلەمان ئاكتیفە، بۆچوونی لایەنەكان گرنگن، بەڵام لە سیستەمی ریاسیدا سەرۆكی هەرێم گرنگە. وابزانم لە كوردستان سیستەمی پەرلەمانییە نەك ریاسی! شتێكی سەیر لێرەدا ئەوەیە كە سەرۆكی هەرێم زۆر دیفاع لەو دستوورەی كە هەیە دەكات، نەك دەستوور بەگشتی. ئەو دەستوورە كەموكورتی زۆرە، پێویست بە ئەوەندە دیفاع ناكات، پێویستیش بەوە ناكات كەس تاوانباربكرێت. چونكە دەستوورەكە لەسەر بنەمای نەتەوەیی نەنووسراوە، بەرژوەندی نەتەوەیی و نەتەوەكانی بە بنەما نەگرتوو. 

بە رای من نابێت دەستوور پارتی و یەكێتی بینووسن، چونكە ئەوان نەتەوە و دیموكراتی بە بنەما ناگرن، پێویستە كەسێك دەستوور بنووسێت كە كاری نەتەوەیی بەرچاوی هەبێت و لە رووی دیموكراتییەوە چالاك بێت! پارتی ـ یەكێتی لە رووی حزبییەوە چالاكن. هەروەها پێویست بە شارەزای ئوسترالی و كەنەدی ناكات، شارەزای نەتەوەی و دیموكراتی بۆ ئێمە پێویستە. بە داخەوە من نازانم دكتۆر نوری تاڵەبانی بە تەواوی بۆچوونەكانی چییە، بەڵام ئەگەر تەنها ئەو وەكو سەربەخۆ لە نووسینەوەی رەشنووسی دەستوور بەشداری كردبێت، دواتر تەنها ئەو دەستووری پەسەند نەكردبێت، ئەمە دەسەلمێنێت كە ئەو دەستوورە بە ئەقڵی حزبی نووسراوە!