پێدەچێت لەکن هەندێک خوێندەر ئەم مانشێتەی بەلاوە سەیربێت، یاخود لەوانەیە بڕێک بڵێن گۆران زایادەڕۆیی دەکات.

گرنگە بزانین فاشیزم چیەو ڕەفتارەکانی دەسەڵاتێکی فاشی چین ؟ئەوجا بەراوردیان بکەین لەگەڵ ئەم جۆر دەسەڵاتەی پارتیدا ، ئیدی دەگەینە ئەو قەناعەتەی کە پارتی بە ئیمتیاز دەسەڵاتێکی فاشیە.

هەوڵەدەم خاڵە جەوهەریەکانی فاشیەت بخەمە ڕوو بەتایبەتی ئەو خاڵانەی کە لە پارتیدا بوونیان هەیە.

١- فاشیەت ڕەوتێکی فکری ئەوپەڕی ڕاستڕەوە، کە تێیدا سەرۆک تائاستی پەرستن پیرۆزدەکرێت.

٢- ڕەتی هەمووجۆرە دەوڵەتێک یا کیانێکی دیموکراتی  دەکاتەوە.

٣- هەوڵی یەکگرتنی نەتەوە[خێڵ]دەدات و دەوڵەتی شمولی پێک دەهێنێت.

٤- چەسپاندنی هەیبەتی [دەوڵەت]،خۆشەویسکردنی بێسنووری سەرکردەکان.

٥- تووندوتیژی سیاسی یەکێکە لە میتۆدەکانی دەسەڵاتی فاشی.

٦- چەوساندنەوەی بەرهەڵستکاران.

٧- حیزب و دەسەڵاتی فاشی بەهێز ،مافی کۆنترۆڵی لایەنە لاوازەکان و لەناوبردنیانی هەیە.

٨- ئەندامەکانیان پۆستە سەرەکی و گرنگەکان دەگرنە دەست.

٩- سەرۆکی حکومەت دەسەڵاتی ڕەها وەردەگرێت کە کەسێکی چەوسێنەرە و دیکتاتۆرە و کەس بۆی نیە ڕێگری لە بڕیارەکانی بکات.

١٠- ئەندامانی  حیزبەکە دەسەڵات و پێگە گرنگەکان بۆخۆیان قۆرخ دەکەن ،ڕێگەنادەن حیزبی دیکە مونافەسەیان بکات ،یا ڕەخنە لەسیاسەتیان بگرێت.

١١- کۆنترۆڵکردنی زۆربەی کایە ئابوریەکان ،هاندانی درووستکردنی کەرتی گشتی بەقازانجی خۆیان واتە ئەندامانی حیزب .

١٢- بەخشینی  پارەو ئیمتیازات و دیاری بۆ کڕینی ئەندام و لایەنگر.

١٣- نەمانی ئازادی تاکەکەس و نەبوونی دەرفەت بۆ دەربڕینی ڕای جیاواز.

١٤- چاودێری خستنە سەر تاکەکانی کۆمەڵگاو بڵاوکردنەوەی ترس لە وڵاتدا.

١٥-گومان خستنە سەر هەندێک کتێب و بڵاوکراوە وسانسۆری تووند  بۆ سەر  چاپکراوەکان.

١٦- هەیمەنەکردن بەسەر دەزگاکانی ڕاگەیاندن و ئامرازەکانی کۆمۆنیکاشیۆندا .

١٧- قەدەغەی سەفەر لە سەر  هەرکەسێک گومانیان لێی هەبێت.

١٨- داخستن و مسادەرەکردنی میدیای ئۆپۆزسیۆن ،تەنها بەوەهمی مەترسیان بۆ سەر حیزب یا دەوڵەتی فاشی. 

١٩- زیدەڕۆیکردن  لە بەرزکردنەوەی درووشمی نەتەوەیی ونیشتمانیدا.

٢٠-سەرکوت کردنی بێڕەحمانەی  نەیارەکان.

٢١- پەیوەست کردنی گەنجان و مێردمنداڵانەوە  بە ڕێکخراوە شوبهە سەربازیەکانەوە کە سەر بە حیزبن وحیزب بەرنامەیان بۆدادەنێت وەک  دیدەوانی و مالیشای گەنجان وهاوشێوەکانی.

٢٢- سەرکووتکردنی بێبەزەییانەی هەر بەرەنگاربوونەوەیەک و لەناوبردنیان لەلایەن پۆلیسی نهێنیەوە. 

٢٣-بڕوانەبوون بە یەکسانی  لەنیوان خەڵکدا ،هەم وەک چین هەم وەک ڕەگەز.

٢٤-بڕوابوون بەوەی کە چینە باشەکەی کۆمەڵگا بۆی هەیە بەرپرسیاریەت وەربگرێت ،کە لەبەرژەوەندی خەڵک کاردەکەن، بۆیە پێویستە تاکەکان ببنە قوربانی بۆ ئەو نوخبەیە.

٢٥- بەناوی حکومەتەوە بۆیان هەیە مداخەلەی ژیانی تایبەتی تاک بکەن.

٢٦- ئیلغاکردنی مافی تاک ، ژیان ، کەرامەت وە تایبەتمەندیەکانی دیکە.

٢٧- هەوڵدان بۆ بەهێزبوون  لەسەر حسابی ئەوانی دیکە.

٢٨-کۆکردنەوەی دەسەڵات لەدەستی چینێکی دیاریکراوی [نایاب]دا.

٢٩- ئامێتەکردنی حیزب و دەوڵەت بەجۆرێک حیزب ڕۆڵی  دامەزراوە فەرمیەکان دەبینێت  و بە پێچەوانەشەوە.

٣٠- پروپاگەندەی بەردەوام بۆ سەرکردە و حیزب وەک باشترین سەرکردەو دڵسۆزترین حیزب.

لەبەر ئەوەی زانیاریەکانم لە دوو سەرچاوەوە وەرگرتوە،جا پێدەچێت هەندێک لە خاڵەکان دووبارە یا هاومەبەستبن،بەڵام ئەوە کەماسی نیە و لەوانەیە بابەتەکە دەوڵەمەند بکەن..

جا خوێنەری هێژا تکایە وەک بێلایەنێک ئەو خاڵانەی سەرەوە  بەراورد بکە لەگەڵ سیاسەت و ڕەفتارەکانی ڕۆژانەی پارتی و سەرۆک و سەرکردەکانی بزانە زیادەڕۆیم کردوە یا نا؟ گەر پارتی تەنها لە دووخاڵیشدا لەگەڵ بەرنامەو خەسڵەتەکانی فاشیەتدا یەکبگرنەوە ئەوە  بەدڵنییەوە شوورەی و  نەنگیە بۆ حیزبێک درووشمی{دیموکراتیەت}ی بەرزکردبێتەوە بەڵام لەواقیعدا بەرنامەی فاشیەت جێ بەجێبکات.

بە ئومێدی زیاتر بەرچاوڕوونی  و بۆ ئاسانکاری  تیشک دەخەمە سەر چەند خاڵێکی گرنگ لە ئایدۆلۆجیای فاشیەت و لەگەڵ هەندێک بەرنامەی هاوشێوەی پارتیدا بەراوردیان دەکەم.

خاڵەکانی [٥-٦] زۆر بەڕوونی لەبەرنامەی پارتیدا هەستی پێدەکرێت.

خاڵەکانی[٨-٩-١٠] بەجوانی لای پارتی بەرجەستە بووەو بەردەوامیش کۆڵەکەکانی بەهێزتر دەبن.

خاڵەکانی [١٣-١٤-١٦] ئەو دۆخە پۆلیسیەی پارتی لەژێر دەسەڵاتی خۆیدا بەرهەمی هێناوە ،ڕێک لە خاڵی [١٣] ی بەرنامەی فاشیەت وەریگرتووە.

بڵاوابوونەوەی ترس و تۆقاندن لەنێو ئەندامانی خۆی و کۆمەڵگادا لە خاڵی [١٤]دا دەیبینین وهەستی پێدەکەین.

بوونی ئەو ژمارە زۆرەی دەزگای ڕاگەیاندن و هەیمەنەکردنی پارتی بەسەریاندا لە خاڵی[١٦]بەدی دەکرێت.

خاڵەکانی  [١٨-١٩-٢٠] لە کارەکانی ڕۆژانەی پارتین و بەردەوام لەلایەن ئەندامانی پارتیەوە مومارەسە دەکرێن .

بڕوانەبون بەیەکسانی نێوان نێرو مێ و بەکەم سەیرکردنی مێینە ،هاوکات تێڕوانینیان بۆ چین و توێژەکانی کۆمەڵگا ،تێڕواینێکی عەشایەریانە و ڕەفتارکردن لەتەکیاندا وەک  خەڵکانی  خوارتر لەخۆیان ،هاوتایە بە خاڵی[٢٣].

باشترین و نایابترین  توێژ یا چین کە خاڵی [٢٨] ئاماژەی پێداوە بۆ کۆکردنەوەی دەسەڵات لەدەستیدا ،ئەوە پارتی لەسەر خۆی جێبەجێی کردەوە ئەو مافەی بۆخۆی دەستەبەرکردوە.

خاڵی [٢٩] خاڵێکی زۆر زۆر گرنگە،بەوەی پارتی یاهەر ئەندامێکی پارتی گەر پۆستێکی ئیداریشی نەبێت ئەوە وەک بەرپرسێکی ئیداری هەڵسوکەوت دەکات و کەسیش ڕێگری لێناکات.ئەم حاڵەتە هێندە دووبارە بووەتەوە وەک شتێکی ئاسایی لێ هاتوە.لەم ڕوەوە تەنها دوو نمونە دەهێنمەوە،[کۆبوونەوەی بەرپرسی پارتی لەهەولێر لەگەڵ کارمەندانی نەخۆشخانەیەک.یاخود کردنەوەی وێستگەیەکی کارەبایی لە لایەن {بابۆ} کوڕە بچوکی مەسعود بارزانیەو.]

دواخاڵ کە خاڵی {٣٠} کە پەیوەستە بە پیرۆزکردنی سەرکردە،ئەمە بوەتە بنێشتە خۆشەو هاوکات بوەتە کاری بەردەوامی کادێران و میدیاکانی پارتی ،بەتایبەت نیشاندانی مەسعود بەرزانی وەک فریادڕەس و عەبقەری و سیاستمەداری بلیمەت و کەم وێنە لە ڕەوانبێژیدا .گاڵتەجاری گەشتە ئەوەی دکتۆرا لەسەر ڕەوانبێژی لەقسەکانی مەسعوددا بدەن.هەموومان {شیشەی شیرو باربیمان} لەیادماوە ههه.

لەکۆتایدا دەڵێم هیچ حیزبێک یا سەرۆکێک لە خۆڕا نابێتە فاشی و دیکتاتۆر و چەوسێنەر ،گەر زەمینە و بارودۆخ هاوکارو لەبار نەبن. کەواتە گەشتنی پارتی بە حیزبێکی ڕەفتار فاشی و سەرکووتکەر کەبچوکترین حساب بۆ خەڵک وحیزب و لایەنەکان  ناکات ،ئەوە هۆکاری خۆیان هەن. بە پلەی سەرەکی و یەکەم بێدەنگی،بێ هەڵوێستی، ترسنۆکی یەکێتی و گۆڕانە،ئەوجا حیزب و لایەنەکانی دەرەوەی دەسەڵات هۆکاری دووەم بێدەنگی زۆربەی هەرەزۆری خەڵکی هەرێمە کە ئەمە تەنها یا بەترسنۆکی یا بەخەمساردی لێکدەدرێتەوە.

جا تا گۆڕانکاری بەسەر  ئەم هەڵوێستانەدا نەیەت ،ئەوە دەبێ چاوەڕێی خراپتر لەپارتی بکەین. گەر گۆڕانکاری ڕوونەدات بەدووری نازانم پارتی کارەسات بەسەر خەڵکی کوردستاندا بهێنێت.

{ حول الفاشیە } کتێبێکی زۆر کۆنی [دار التقدم]ە .

[ویکی پەدیا ]wikipedia    بە دانمارکی