تیۆدۆر ئادۆرنۆ فەیلەسووف و کۆمەڵناسێکی ئەڵمانی بوو کە لە ساڵانی نێوان ( 1903-1969 ) دا ژیاوە . ئادۆرنۆ یەکێک بوو لە پێشڕەوانی قوتابخانەی فراکنفۆرت Frankfurt School .

کارەکانی / بۆچونەکانی

ئادۆرنۆ لەگەڵ ماکس هۆرکهایمەر Max Horkheimer خاوەنی ئاراستەیەکی تایبەت بوون لە قوتابخانەی فراکفۆرت .

ئادۆرنۆ لە کتێبی دیالێکتیکی رۆشنگەریدا Dialectic of Enlightenment کە بەهاوبەشی لەگەڵ ماکس هۆرکهایمەردا نووسیویەتی رەخنە دەگرێت لە فاشیزم Fascism و پیشەسازی کولتوری ( یان پیشەسازی رۆشنبیری ) Culture industry . ئادۆرنۆ پێیوایە کە ئازادبوونی عەقڵ لە ئەفسانە لە سەردەمی رۆشنگەریدا مەرج نییە هەمیشە ئاکامی باشی لێکەوتبێتەوە چونکە خودی عەقڵ بۆتە هێزێکی ناعەقڵانی کە بەردەوام هەوڵی کۆنترۆڵی سروشت و مرۆڤ دەکات کە ئەمەش بۆتە هۆکاری ئازار چەشتن و مەینەتی .

ئادۆرنۆ بە پێچەوانەی بۆچونی باوی کۆمەڵناسانەدا فاشیزم بە ئەنجامێکی سروشتی سیستەمی سەرمایەداری دەبینێت .

لە چەمکی پیشەسازی کولتوردا ئادۆرنۆ رەخنە لە راگەیاندنی گشتی و کولتوری جەماوەری دەگرێت و پێیوایە کە رۆڵی چەواشەکارانەی دەستەجەمعی پیادە دەکەن لە کۆمەڵگەدا چونکە کولتوری جەماوەری وەکو سینەما و بەرنامە تەلەفزیۆنیەکان و گۆڤارەکان و هتد کاڵای کولتوری بەرهەم دەهێنن کە مەبەستیان یاریکردنە بە کۆمەڵگە و راکێشانیەتی بەرەو سلبیەت . لە رووانگەی ئادۆرنۆوە ئەم جۆرە کولتورە یان رۆشنبیرییە جەماوەرییە پێداویستییە دەروونیەکان تێر ناکات بەڵکو هەڕەشەیە بۆ سەر هونەری بەرزی خاوەن جەوهەرێکی هزری و لە راستیدا پێداویستییە دەروونیە راستەقینەکان بریتین لە ئازادی ، داهێنان و بەختەوەری راستەقینە .

ئادۆرنۆ لە کتێبی دیالێکتیکە نێگەتیڤەکان Negative Dialectics بۆچونەکانی خۆی سەبارەت بە مرۆڤ و گەردوون و چاخی نوێ دەردەبڕیت و لە ژێر کاریگەری دیالێکتیکی هیگلی باسی ناکۆکیە دیالێکتیەکان دەکات بەڵام لای ئادۆرنۆ تێز و ئەنتی تێز هەرگیز ئاشتی ناکەن بۆ پێکهێنانی سینتێز . ئادۆرنۆ رەهاگەرایی رەت دەکردەوە و ئەگەرچی بیردۆزەکانی لەسەر بنەمای ماددیەت و دیالێکتیک دامەزرابوون بەڵام بیردۆزەکانی مارکسی سەبارەت بە ناکۆکی چینایەتی و ئابووری رەت دەکردەوە .

کتێبێکی دیکەی ئادۆرنۆ بریتییە لە تیۆری جوانیناسی Aesthetic Theory کە تێیدا باسی کارکردەکانی Functions جوانی دەکات لە هونەردا هەروەها پەیوەندیەکانی نێوان هونەر و کۆمەڵگە پێیوایە کە پێویستە هونەر سەربەخۆ بێت و بەرگری لە حەق بکات .

ئادۆرنۆ چەندین کتێبی دیکەی هەیە .