میدیا میدیایەکی مۆدێرن و هاوچەرخ نییە، بەڵکو میدیایەکی کۆمەڵایەتییە کە بەدرێژایی سەدەکان لەگەڵ مرۆڤدا بووە. چونکە لەسەر بنەمای تایبەتمەندییەک دامەزراوە کە مرۆڤ لە ڕووی کۆمەڵایەتییەوە جیادەکاتەوە، ئەویش پەیوەندیکردنە، بەڵام ئەم شێوازە لەگەڵ پەرەسەندنی تەکنەلۆژیادا پەرەی سەندووە، لەسەرەتادا پەیامەکان وەک ئامرازێکی زانیاری بەکارهێنراون، کە لەلایەن پەیامبەرێکەوە هەڵدەگیراون، یان لەلایەن هەڵگرێکەوە هەڵدەگیراون کۆترەکان. وە کاتێک چاپخانەکان دەرکەوتن، ڕۆژنامەکان دەستیان کرد بە دەرچوون بۆ خەڵک وئەمەش هەڵاوسانی گواستنەوەی هەواڵەکانی زیاد کرد، بەجۆرێک کە دۆخەکە دوای ئەوە پەرەی سەند لەگەڵ سەرهەڵدانی ڕادیۆ، کە خێرایی گواستنەوەی هەواڵەکانی زیاد کرد، دواتر تەلەفزیۆن هاتە ئاراوە، کە... سیمایەکی تایبەتی بە میدیا بەخشی کە لەلایەن کەسانێک یان دامەزراوە خاوەن بەرژەوەندییەکان قۆرخکرابوو. پاشان ئینتەرنێت دەرکەوت، کە تۆڕە کۆمەڵایەتییەکانی لێکەوتەوە، کە میدیای دیموکراتیزە کرد

بێگومان من ناچمە ناو وردەکارییەکانی ئەو پێشهاتەی کە میدیاکان شاهیدییان داوە، و ئەوەی کە لە هەر قۆناغێکی ئەم پەرەسەندنەدا تایبەتمەندی میدیا بووە، بەڵکو لێرەدا خۆم قەتیس دەکەم بۆ ئەوەی ڕوونی بکەمەوە کە چۆن ئەم میدیایە بەشداری دەکات لە بەردەوامیی کۆنترۆڵکردنی ستەمکاردا. وە من شانۆی تەلەفزیۆن وەک مۆدێلێکی گرنگ بۆ ئەم بەشدارییە دەگرمە بەر، بەهۆی ئەو کاراکتەرە تایبەتەی کە بە قۆرخکاریی دەسەڵاتە سیاسی وئابوورییەکانی جیاکراوەتەوە، دوور لە چینی جەماوەری. ئەمە پێچەوانەی ئینتەرنێتە، کە تیایدا میدیا بووەتە دیموکراسی

میدیا ڕۆڵێکی گرنگ دەگێڕێت لە ئاراستەکردنی ڕای گشتی، یان تەنانەت دروستکردنی، بۆ گەیشتن بە ئامانجێکی بەرژەوەندیخوازانە بۆ چینێکی دیاریکراوی ئەوانەی کە بەڕێوەی دەبەن. بە تایبەت کە ئەو (واتە میدیا) ئەو دەسەڵاتەیە کە قۆرخکاری گواستنەوەی هەواڵەکان لە سەرانسەری وڵاتدا دەکات. کە وا دەکات سەرنجی خەڵک بۆی ڕابکێشێت، بۆ ئەوەی ئەو ڕووداوانە بزانن کە لە وڵاتەکەی خۆیاندا ڕوودەدەن وبەو پێیەی هیچ ڕێگەیەکی تر نییە بۆ کێبڕکێی لەگەڵیدا، بۆ کێبڕکێکردن لە گواستنەوەی هەواڵدا، خەڵک ناچارە بە نائاگاییەوە هەر هەواڵێک کە لەلایەنەوە دەگوازرێتەوە قبوڵ بکات و باوەڕی پێبکات ئەم دەسەڵاتە و ئینتەرنێتیش ئەم دەسەڵاتەی ڕوخاندووە

1-    شاندانی جەگەرنات وەک کارەکتەری سەرەکی

میدیاکان لە ڕێگەی ئەم ڕێکارەوە نیشانی ستەمکار دەدەن کە گرنگترین کەسایەتی میللەتە، ئەو پاڵەوانەیە کە هەموو ڕووداوەکان بە دەوریدا دەسوڕێنەوە و ئەو ڕزگارکەرەیە کە بەبێ ئەو میللەت لە ئاژاوەدا نوقم دەبوو، ئەمە دەکرێت ، بۆ نموونە بە کێشانی بەراوردێک لە نێوان قۆناغێک لە ڕابردوودا کە بە ئاژاوە تایبەتمەند بووە، و وێنەی خێرا لە ئێستا کە بە جوانی و خۆشگوزەرانی تایبەتمەندن. یان بە دانانی بەراوردێک لە نێوان ئەو وڵاتەی کە ئەم ستەمکارە سەرکردایەتی دەکات و وڵاتێکی تر کە پلە لە خۆی نزمترە.

2- گۆڕینی خەڵک لە هەڵەکانی ستەمکار بۆ هەڵەی تر

سەرنجیان لە خاڵە گرنگەکانەوە بگۆڕن بۆ خاڵە ئارامەکان.

میدیا بەو دەسەڵاتەی کە هەیەتی، هەوڵ دەدات هەڵەکانی ستەمکار پەردەپۆش بکات، ئەگەر هەڵەکانی زۆر ڕوون بێتەوە، بە دانانی ڕای گشتی لەسەر ڕووداوێکی دڵتەزێن کە ئەندامێکی گەل لێی بەرپرسیارە، بۆ ئەوەی خەڵک هەڵەکانی لەبیر بکات لە ستەمکار. هەروەها میدیا ئامرازەکانی کات بەسەربردن وەک گۆرانی وتن ئێواران یان بەرنامەی کات بەسەربردن بەکاردەهێنن بۆ ئەوەی خەڵک سەرقاڵ بکەن و سەرنجیان لە خاڵە گرنگەکانەوە بگوازنەوە بۆ خاڵە ئارامکەرەوەکان.

3- شەرعیەتدان بە کردەوەکانی ستەمکار

میدیا ستراتیژێکی زۆر کۆن وکاریگەر بەکاردێت کە کاریگەری درێژخایەنی هەیە، ئەویش ستراتیجی دووبارەکردنەوەیە، ستراتیژێکە لە پەروەردەدا بەکاردێت، ولەلایەن دەروونناسانی میدیاوە جەختی لەسەر دەکرێتەوە، بۆ بەکارهێنان لە ڕیکلامدا.

ئەم ستراتیژە لە لایەن میدیاکانەوە بۆ شەرعیەتدان بە کردەوەکانی ستەمکار بەکاردێت، بە دانانی هەمیشە لە پێگەی ژیرێک کە بڕیاری کاریگەر دەدات کە هەرگیز هەڵە نییە، بە دووبارەکردنەوەی ئەم بابەتە خەڵک لە پێگەی ئایندەیەکی نەرێنیدا دەبن، قبوڵکردنی پێگەی ستەمکار وەک حەکیم.

نەک هەر ئەوە، بەڵکو میدیاکان هەوڵی ئەوەش دەدەن کە ئەو هەڵانەی ستەمکار ئەنجامی دەدەن، وا دەرکەوێت بەرپرسیارێتی کەسێکی تر بێت، کە لەلایەن خودی ستەمکارەوە سزا دراوە. بە دووپاتکردنەوەی ئەم ڕووداوە، هەر کارێکی سەرکەوتوو دەبێتە بەرپرسیارێتی ستەمکار، هەر کارێکی شکستخواردوویش دەبێتە کردەی کەسێکی تر.

بەڵکو میدیاکان بڕیارەکانی ستەمکار وەک ژیرترین بڕیارەکان کە لە مێژووی وڵاتدا دراون، بە هێنانی ئەو ڕۆشنبیرە ساختانە کە خەریکی گفتوگۆکردنە لەگەڵ بابەتەکە مێژووگەرایییەکی چەوت، بۆ ئەوەی بگاتە ئەو ئەنجامەی کە لە بنەڕەتدا بیرۆکەی پێشوەختە پێش دەستپێکردنی باسەکە بوو. واتە وەک ئەکسیۆمێک وەریدەگرن، پاشان بەڵگەیەک دەخەنە ڕوو کە پشتڕاستی دەکەنەوە، تەنانەت ئەگەر دەستکردیش بێت.

4- پیشاندانی جەوهەر وەک بەشێکی دانەبڕاو لەم گەلە

کاتێک خەڵک هەست دەکەن کە ستەمکارەکە دوورە لە ئازارەکانی خۆیان بوونی هەیە (و ئەم هەستەش بەهۆی سەرهەڵدانی سایتەکانی تۆڕە کۆمەڵایەتییەکانەوە هاتۆتە ئاراوە)، میدیا خێرا پێشبینی ئەو ئەنجامە نەخوازراوانە دەکات کە ئەم هەستە دەتوانێت بەرهەمی بهێنێت، هەر بۆیە هەوڵی ئەوە دەدات ستەمکار کەسێک کە هەست بە گەلەکەی دەکات و بەزەیی پێیدا دێتەوە و ئازارەکانیان دەژی، لە ڕێگەی بە دانانی لە دۆخی یارمەتیدەرێکی میهرەبان. بە وێنەگرتنی کلیپەکان کە لەم ماوەیەدا ئەم جەگەرناتە هەندێک هاوکاری سادە پێشکەش دەکات، کە میدیاکان تا ئەو ڕادەیەی هاوکاری هەڵئاوسێنن کە تەنها ئەو دەتوانێت پێشکەشی بکات.

هەروەها میدیاکان ئەو ستەمکارە وەک کەسێک نیشان دەدەن کە بەڕەچەڵەک خەڵکی خەڵکە، کە لە ژیانی ڕۆژانەیاندا لەوان دەچێت. لەوێدا ژیانی تایبەتی خۆی نیشان دەدات، وەک باوکێکی میهرەبان و مێردێکی دڵسۆز و پیاوێکی خێزانی کە بلۆکی بیناسازی ماڵەکە دروست دەکات. ئەمەش کاریگەر دەبێت، بە تایبەت ئەگەر هەر ستەمکارەکە سەری نەوەکانی مەساج بکات.

هەر ژەمە زۆرێک دەبێتە هۆی داڕمان

میدیا، باوکی ستەمکاران، زۆر کاردەکات بۆ ساختەکردنی ڕاستییەکان بۆ ئەوەی بەردەوامی کۆنترۆڵی وەرچەرخانەکەیان بپارێزێت، تا خەڵک زیاتر هەست بە فریودان بکات، و تا زیاتر هەست بەو جۆرە بکەن، میدیا بە خێرایی درۆ وەک ڕاستی وەردەگرێت، بۆ... زاڵ بن بەسەر ئەم هەستەدا، و تا درۆ زیاتر بێت، ڕوونتر دەبێتەوە، هەر ژەمە زۆرێک دەبێتە هۆی داڕمان