فروش گاز کوردستان فرصت یا تهدید؟

حکومت اقلیم کوردستان با ظرفیت بالغ بر ١٥٠ الی ٢٠٠ تریلیون متر مکعب ( (TCF) گاز طبیعی و بیش از ٤٥ تریلیون بشکە نفت یکی از دخایر عظیم گاز و نفت در جهان محسوب میشود. قانون گاز و نفت کوردستان کە در سال ٢٠٠٧ بە تصویت پارلمان کوردستان رسید ادارە، استخراج، صادرات و فروش نفت را بە وزارت منابع طبیعی اقلیم واگذار کردە است.

در تمام سالهای بعد از فروپاشی رژیم صدام حسین در مارس ٢٠٠٣ اختلاف بین حکومت منطقەای کوردستان و حکومت مرکزی عراق ادامە داشتە است و هنوز کشمکش بر سر چگونگی دخل و تصرف نفت و گاز کوردستان ادامە دارد و در آخرین تحولات مرتبط بە این موضوع دادگاە فدرالی عراق رای بە کنترل، استخراج، فروش و صادرات نفت منطقە کوردستان از سوی حکومت مرکزی دادە، موضوعی کە بە شدت از سوی حکومت منطقەای رد شد و رای دادگاە فدرالی را سیاسی و جانبدارانە اعلام کردند.

جنگ روسیە در اوکراین موضوعیت نفت و گاز کوردستان را از یک موضوع صرف عراقی بە یک موضوع منطقەای و جهانی نیز تبدیل کردە است. روسیە از بزرگترین صادر کنندگان نفت و گاز بە اروپا محسوب میشود، نفت و گاز روسیە از طریق لولەای بە نام نورد ستریم ١ گاز و نفت روسیە را بە کشورهای اروپایی منتقل میکند و از میان  مهمترین کشورهای اروپای آلمان از عمدە مصرف کنندگان گاز روسیە بە شمار میرود. اعتیاد بیش از حد اروپاییها بە گاز و نفت ارزان روسی، اروپایهای را در برابر روسیە همیشە در موقعیت ضعیفی قرار دادە است. و از طرف دیگر روسها نفت و گاز را بە عنوان اهرمهای فشار علیە غربیها در معادلات سیاسی خود با اروپاییها بکار بردەاند. روسهای  با حملە با گرجستان و  ایجاد دو کشور ابکازیا و اوستیای جنوبی اروپایها و ناتو را بە محک آزمایش گذاشتند. اقدام نظامی روسیە واکنش چندانی در غرب ایجاد نکرد. بعد از آن روسیە بار دیگر غربیها را در کریمە در سال ٢٠١٥ بە محک آزمایش گذاشت. انظمام شبیە جزیرە کریمە کە بخشی از اوکراین محشوب میشد بدون واکنش جدی غربیها  و در حد محکوم کردنهای فورمالیتە قربانی گیرودار قراردادهای کلان تجاری و از همە مهمتر قرارداد گاز روسی با اروپاییها شد. روسیە بعد از آن کە مطمئن شد  عطش و اعتیاد اروپاییها بە مرحلەای رسیدە کە ترک گاز روسیە در کوتاە مدت برایشان امکان پذیر نیست رو بە اوکراین کرد.  اهمیت اوکراین برای غربیها در این است کە اروپاییها از این واهە دارند کە اگر پوتین را در اوکراین بە چالش نکشند فردا باید با روسیە در  کشورهای اروپای شرقی بجنگند. تلاش غربیها برای متوقف کردن روسیە با اعمال تحریمهای گستردە اقتصادی، فنی، تکنولوژی و حتی سکترهای کشاورزی و اطلاعاتی آغاز شد و در حین حال بخشهای گاز و نفت روسیە از این تحریمها معاف شدند، بخشی کە عمدە درآمد کرملین از آن تامین میشود و پوتین  بە امید سرازیر شدن پول گاز و نفت  پا در رکاب جنگ اوکراین گذاشت. 

با حملە پوتین بە اوکراین غربیها سعی کردند جایگزینی برای نفت و گاز روسیە در بازارهای جهانی بیابند، اما هیچ بازاری  بە جزء ایران نمیتوانستند خلاء ناشی از نبود گاز و نفت روسیە در بازار اروپا را پر کند، برای همین همزمان با تحریمهای گستردە غربیها علیە روسیە، اروپاییها سعی داشتند پروسە احیای برجام را هرجە زورتر بە انجام برسانند. آنا سعی داشتند با امضای بر جام  و لغو تحریمهای ایران بتوانند از بازار نفت و گاز ایران بهرەمند شوند؛ این امر در حین حال میتوانست بە اقتصادی فلج ایران  کە در سالهای تحریم دچار وضعیت اسفبار شدە بود جان تازەای ببخشد. ایران بە جای اینکە از این فرصت در راستای احیای اقتصاد شکنندە خود استفادە کند، با توصیە روسیە پروسە احیای برجام را بە بن بست رساند. روسیە فکر میکرد کە اگر برجام بە نتیجە برسد و غربیها از نفت و گاز ایران بهرمند شوند، روسیە تنها سلاح و اهرم فشار خود علیە غربیها را از دست خواهد داد.

بعد از اینکە غربیها از پروسە احیای برجام نا امید شدند و در حین حال تصمیم بە ترک گاز روسیە گرفتەاند، بە دنبال گاز و نفت در دیگر نقاط جهان افتادند. اروپاییها با امضای قراردادی با آمریکا در ١٥ مارس در صدد خرید ١٥ بلیون متر  مکعب گاز(LNG)  از آمریکا هستند اما  این اقدام برای اروپاییها  نە بە صرفە است و نە کافی. اروپاییها در سال نزدیک بە ٣٧٨ بلیون متر مکعب گاز مصرف میکنند. بنابراین برای پر کردن کسری گاز خود در خاورمیانە بە سراغ  کوردستان عراق رفتەاند و شرکتهای اسرائیلی و ترکی بنابر گزارش رویتر پشت پردە مشغول کار برای انتقال گاز کوردستان بە ترکیە و از آنجا بە اروپا بودەاند. امری کە ایران بە آن با  پرتاب ١٢ موشک در ١٥ مارس ٢٠٢٢ واکنش نشان دادە. اما از سخنرانی مسرور بارزانی  رئیس اقلیم کوردستان در نشست دوبی چنین بر میاید کە حکومت اقلیم در انقال گاز خود بە اروپا مسر باشد و ایشان در این نشست بە وضوع از ناخشنودی ایران برای این کار انتقاد کرد. او در حین حال گفت کە ''کوردستان در آیندە بە مرکز انرژی جهان تبدیل خواهد شد''. 

اما اگر اروپاییها تصمیم جدی بە ترک گاز روسی داشتە باشند و بە نظر هم میرسد کە چارەای جز آن برای امنیت خود نداشتە باشد، ناچار خواهند شد مسیر امن انتقال گاز کوردستان را نیز تامین کنند. مسیر امن گاز کوردستان بە اروپا ممکن است بر مناسبات سیاسی کوردها در عراق با حکومت مرکزی عراق نیز تاثیر داشتە باشد،  بدون حل دعوای قانونی بر سر حق انحصار نفت و گاز کوردستان کە حکومت منطقەای کوردستان آن را حق بلامنازع خود میداند و حکومت مرکزی سعی در بە کنترل در آوردن آن دارد ، انتقال آن ممکن نخواهد شد.