لەهەرێمى کوردستانى عێراقدا چەندین تەوژم و پارتى ئیسلامى بوونیان هەیە، وێڕاى چەندین خەسڵەتى هاوبەش لە نێوان ئەو تەوژم و پارتانەدا،هاوکات هەریەکەیان خاوەن تایبەتمەندى دیدو بۆچون و بیروڕاو تێڕوانینى جیاواز بە خۆیانن، هەریەک لەو پارتانە لەماوەى چەند ساڵآ ڕابردوودا بە شێک بوون لە ڕەوششى سیاسى لە هەرێمى کوردستان شان بە شانى پارتە عەلمانى نەتەوەییەکان تێکۆشان و لە سەنگەرى خەباتدا بوون  بێگومان ئامادەى و بوونى ڕەوتى ئیسلامى تایبەت نیە بە گۆڕەپانى سیاسى کوردستانن بەڵکو ئەو دیادەیە کۆمەڵگا ئیسلامیەکانى تێپەڕاندووەو تەواوى جیهانى گرتۆتەوە.

بەڵام مێژووى دەرکەوتنى یەکەمین ڕەوتى ئیسلامى سیاسى دەگەڕێتەوە بۆ دوا بەدواى نەفى کردنى (شێخ مەحمودى حەفید) بۆ هندستان لەلایەن ئینگلیزەکانەوە، هاوکات حزبێک دروست بوو بەناوى (حیزبى ئیسلامى کورد) هەرچەندە ئەم حیزبە لە ڕواڵەت و ناوەڕۆکدا لە پارتە ئیسلامییەکانى ئەو سەردەمە تەواو جیاوازبوو. تەنها لەڕوانگەى ئیسلام بوونى نەتەوەى کوردەوە بووە، کارکردنیان تەنها پەیوەست بوو بەدانانى چەندین کۆسپ و لەمپەر لە بەردەم ئینگلیزەکان بە مەبەستى دژایەتى ئینگلیزەکان دروست بوو لە سلێمانى داوایان دەکرد ئینگلیزەکان دەست نەخەنە کاروبارى کوردەوە ، ئەندامە بەژدار بووەکانى ئەم پارتە ئیسلامییە بریتى بوو لە پیاوانى ئاینى و عەشایەرى بوو هاوڕێیانى شێخ مەحمودو کۆمەڵێکە لە ئەفسەرەکوردەکانى سوپاى عوسمانى لەوانە(عەباس مەحمود ئاغا،سەید عەبدوڵا سەید حەسەن ، سەید مەحمود موقتى، کەریم بەگ، فەتاح بەگى هەمەوەند،ئەحمەد بەگى سەعید بەگ ،ئەحمەد تەقىن تاهیر ئەفەندى،ئەمین ئەفەندى)

 ئەگەر بەوردیش باس لە دروست بوون و سەرهەڵدان و ڕەوتى ئیسلامى بکەین لە کوردستان ، دەبێت بگەرێینەوە بۆ سەرەتاى دروست بوونى ڕەوتى ئیسلامى لە عێراقدا،بەبەڵگەى ئەوەى ڕەوتى ئیسلامى لە عێراقەوە گواسترایەوە بۆ کوردستان، ئاشکرایە سەرەتا و دەست پێکردنى کارى ئیسلامى سیاسى دەگەڕێتەوە بۆ دامەزراندنى کۆمەڵەى (ئیخوان مسلیمین)لە ساڵى 1928 لە سەر دەستى شێخ (حەسەن بەننا) لە سەرەتاى  چلەکانیشە بەنناو هاوەڵەکانى لەهەوڵدا بوون پەیامەکەیان بگەیەننە تەواوى ووڵاتانى ئیسلامى، ئەوەى پەیوەست بوو بە عێراق حەسەن بەننا لە ساڵآ 1943 هەریەک لە (حسێن کەمالە دین و محەمەد عەبدول حەمید ئەحمەد) ى ڕەوانەى عێراق کرد تاوەکو لقێکى (ئیخوان مسلیمین)دروست بکەن.

ئەگەر چى ئەو دوو نێردراوەى (ئیخوان مسلمین)بۆ ماوەى 4 ساڵ دەمێنێتەوەو زۆربەى شارەکانى عێراق دەگەرێت و پەیوەندى بەزۆر کەسایەتیشەوە دەکەن، بەڵام هەوڵەکانیان بێئەنجام دەبێت و کەدەش گەڕێتەوە دەشڵێت:( عێراق جێگەو ڕێگەى بانگەوازى ئێمە نیەو ئەوێ، واتە عێراق ،بۆ ئەو کارەى ئێمە دەست نادات ) دواتر (ئیخوان مسلیمین) لە رێگەى هەریەک لە محەمەد مەحمود سەواف و شێخ ئەمجەد زەهاوى و نزامەدین عبدالحمید ) لە عێراق بانگەوازەکە دەگەیەنن و لەوێشەوە دەگوازرێتەوە بۆناو کوردستان.

ئەمەش لەکاتێکدا بوو کە عێراق لە ساڵآ 1939 کۆمەڵێک قوتابى ڕەوانەى (جامیعەى ئەزهەر)کرد بۆ خوێندن، محەمەد مەحمود سەواف یەکێک بوو لە کۆمەڵە قوتابیەو لەوێ بەبیرى ئیخوان مسلیمین ئاشنا دەبێت .

بەڵام بەهۆى هەڵگیرسانى جەنگى دووەمى جیهانیەوە دەگەڕێتەوە بۆ عێراق دوا گەڕانەوەشى بۆ موسڵ هەوڵدەدات بەهاوکارى (عەبدوالرحمان سەید محمودو عبدالرحمان مەحمود رەحیم)کە دووبازرگانى شارەکە بوون،لقێکى ئیخوان مسلیمین بکاتەوە بەڵام ئەم بیرۆکەش سەرناگرێت جارێکى تر لەساڵى 1943 محەمەد مەحمود سەواف لە سەر خەرجى مستەفا سابوون چى کە دەوڵەمەندێکى شارى موسڵ بوو دەچێتەوە بۆ میسر بۆ تەواوکردنى خوێندن دواى تەواوکردنى خوێندنیش لە ساڵى 1946 دەگەڕێتەوە عێراق و بانگەشە بۆ بیرى ئیخوان دەکات دواتر لە 22ى ئابى 1946 دا (کۆمەڵەى ئادابى ئیسلامى )دادەمەزرێنێت پاشان لە ساڵى 1949 لەگەڵ ئەحمەد زەهاوى(کۆمەڵەى برایانى ئیسلامى)دادەمەزرێنێت.

گواستنەوەی ڕەوتی ئیسلامی سیاسی بۆ کوردستان.

ئەو جاوبیکەوتنە بەردەوامانەی هەریەک لە محمد محمود سەواف و ئەمجەد زەهاوی بە زاناو رۆشنبیرانی کورد،لەوانە (مەلا سالح عبد الکریم ومەلا عوسمان عبد العزیز) لە شاری هەلەبجە،کە ئەو کات ناوبانگی دەرکردبوو لە زۆربەی خوێندنگا شەرعیەکان،بە تایبەتی خوێندنگای بریس و کانی ئاشقان و ئەو خوێندنگایانەش کە سەر بە مزگەتی باشاو شافحی بوون و ناوەندی دیراساتی ئیسلامى و بەیمانگای ئیسلامی و جەندەها خوێندنگای شەرعی لە بیارە و تەوێلە و ئەحمەد بڕنەوو عەبابەیلی و تریفەو نیرگزە جاروو خەربانی و سیروان و مزگەوتی کاک ئەحمەدی شێخ لە سلێمانی و خوێندنکای شەرعییە لە قەرەداخ ودێیەکانی گەرمیان و هەمەوەند،دەکریت بڵین دۆخەکە لە بار بوو بۆ لە خۆگرتنی بیری ریخستن و جوڵانەوەی (کۆمەڵەی ئیخوان موسلمین)هەر یەک لە مەلا سالح و مەلا عوسمان وحاجی سلێمان وە جەند کەسانێکی تر کە بەیانی بیری ئیخوان موسلیمینیان کردەوە،بە مەش لە ساڵی 1954 دا ئیخوان موسلمین بە تایبەتی شانە حیزبیەکانی بنکەیەکی بۆ دروست بوو لە کوردستانی عیراق و مەلا عوسمان عبد العزیز دەبێتە بەر بەربرسی ئیخوان موسلمین لە هەلەبجە.

مەلا عوسمان  بەهۆى دژایەتى کردنى توندو تیژانەى بۆ بیرو باوەڕى کۆمۆنیزم لە ساڵآ 1959 دور دەخرێتەوە بۆ ناسریەوە کاتێک ئیخوانەکانى عێراق لە ساڵى 1960 حزبى ئیسلامى عێراقیان دامەزراند مەلا عوسمان لە ناسریەوە دەچێت بۆ بەغداد بۆ بەژدارى کردن لەو دامەزراندنە و بەناوى ئیخوانەکانى سلێمانى و هەڵەبجە راستر بڵێن کوردستان ووتارێک پێشکەش دەکات.

ئەوەى جێگەى سەرنج و تێبینى ئێمە بێت، ئەوەیە ئیخوان موسلمین بەمەبەستى ووڵاتێکى وەک عێراق ودواتریش کوردستان دەست نیشان دەکات.بەوپێیەى لە عێراق مەزهەبى شیعە زۆرینەن و مەزهەبى سونە کەمینەن، ویستویانە پێگەیان هەبێت بۆ دژایەتى شیعەکان لەلایەک، لە لایەکى تریشەوە عێراق خۆى ووڵاتێکە پڕاو پڕلە قەیران و کێشەو ململانێ ناوخۆ ى و مەزهەبى نەتەوەییە، جیا لەوەش ئینگلیزەکان کە فەرمانڕەواى عێراق و کوردستانیان دەکرد هاودوژمنى خۆشیان بوون لە میسر  تەنانەت لەهەندێک قۆناغداوەک ئایدۆلۆژیایەک کاریان کردووە بۆ ڕەت کردنەوەى وى دژایەتى کردنى بیرى مارکسى و کۆمۆنیستەکان لەتەواوى جیهاندا هاوکات ئیخوان موسلیمین سودیان لەکەش و بارودۆخى پڕلەئاژاوەو ئاشوبى ناوخۆى عێراق وەر گرت.

وەک ئاشکرایە هیج ئایدۆلۆجیایەک بۆ دژایەتیکردنی دەسەڵاتدار لە دۆخیکی هێمندا گەشە ناکات،چونکە هەمیشە جیگەی گومانی دەسەڵاتدار دەبن دواجاریش هەوڵی لەناوبردنیان و داخستنیان دەدات،هەر بۆیە شلۆقی و ناجیگیری سیاسی لە عیراقدا دەرفەتیکی باشی بۆ کارکردن و گەشەکردنی ئیخوان موسلمین رەخساندبوو هەر وەک دیاری کردنی کوردستانیش وەک بنکەیەکی ئیخوان موسلمین دیارە کۆمەلێک مەبەستی لە پشتەوە بووە بە بۆجونی ئیمە سەرکردایەتی ئیخوانی جیهانی زیرەک و لێهاتوون ئەم ناوچەیە لەوانە.

لەلایەک لاوازی تاکی کورد و جەربەزەیی درندەیی ڕژێمە یەک لەدوایەکەکانی عیراق و لە لایەکی تر سادەیی خۆشباوەڕی تاکی کورد و هەروەها ئە جەوسانەوەو زووڵم زۆرەی بە درێژای مێژوو لەسەر دەستی ڕژێمەکانی عیراق بینویەتی،ئەمە وای لە تاکی کورد کردوە بەردەوام بەدوای ئاسۆیەکدا بگەرێت،کە دەرگا داخراوەکانی بۆ بکاتەوە لە لایەک هەژاری بێ دەرەتانی لە کۆل بکاتەوە لە لایەکی تریشەوە لەو جەوسانەوەی بەردەوام رزگاری بیت،لێرەشەوە بیری ئیخوان موسلمین بە دەروازەیە سەیرکراوە کە بە هۆیەوە خۆشیەتی و کامەرانی لێ دەبەخشیت و تا رادەیەک لە لای ڕژێمەی دەسەلاًتدار شەفاعەتیان بۆ دەکات

2-ئەگەر بە مێژووى کوردا بچینەوە ئەوەى تێبینى کراوە، زۆربەى دەسەڵاتە ناوخۆى و میرنیشینەکانیشى زیاتر بەرگێکى ئاینى بەبەردا کراوە تەنانەت دامەزرێنەرانیشى زۆربەیان کەسایەتى و پیاوى ئاینى بوون و باوەڕیان بەبنەماکانى ئیسلام بووە،هەروەها نمونەى زۆرێک لە ڕاپەڕین و جوڵانەوە و شۆڕشەکانیشى ڕێبەرو سەرکردەکانى پیاوى ئاینى بوون نمونەى(سەید تەها ،شێخ عەبدوڵاى نەهرى ،شێخ مەولانا خالیدى نەقشبەندى، شێخ قادرى نودێ،شێخ سەعیدى پیران،شێخ مەحمود،شێخ عەبدوالسلام ، مەلا مستەفاى بارزانى)بەوهۆیەشەوە هەم ئیخوان موسلیمین بەئاسانى فکرەى خۆیان بڵاوکردەوە هەم لەناو کوردستانیشدا بەئاسانى پێشوازى لێکراو تاڕادەیەک سەرکەوتوو بوون لەگەڵ ئەوەشدا یەکەمین ڕێکخستنى ئیسلامى بیرۆکەى دامەزراندنى دەگەڕێتەوە بۆ ساڵى (1975-1976) بەناوى (بزوتنەوەى پەیوەندى ئیسلامى کوردستان).

بەڵام زۆربەى سەرچاوەکان ساڵى 1987 بەسەرەتاى دامەزراندنى ئەم پارتە دادەنێن.