گه‌لێ كورد دێ خوه‌دیده‌ركه‌تنا ل ئیراده‌یا خوه بدۆمینه -
Wednesday, 09/12/2009, 12:00
جەمیل بایك
رێبه‌ر ئاپۆ جهێ نوو یێ د ناڤا سیسته‌ما ئیمرالیێ ده كو لێ تێ هشتن مینا چالا مرنێ بناڤ كربوو. ل هه‌مبه‌ری نه‌رازیبوونا گه‌لێ كورد ئا ره‌وا و ده‌مۆكراتیك وه‌شاندنا وێنه‌یێن ئیمرالیێ یا ژ ئالیێ وه‌زاره‌تا دادێ ڤه ژی ئەڤ ناڤلێكرن پشتراست كر. مینا د وێنه‌یێن هاته وه‌شاندن ده ژی هاته دیتن رێبه‌ر ئاپۆ د جهه‌كی مینا چاله‌كه بێبنی ده تێ هشتن.
ه‌ڤ وێنه‌یێن ژ ئالیێ وه‌زاره‌تا دادێ ڤه هاتن وه‌شاندن ده جهێ كو رێبه‌ر ئاپۆ لێ تێ هشتن نیشانی گه‌لێ كورد و ته‌ڤاهیا رایا گشتی یا ده‌مۆكراتیك دا. ئەڤ یه‌ك ژی نیشان دده كا نه‌رازیبوونا كو ل هه‌مبه‌ر جهێ رێبه‌ر ئاپۆ لێ تێ هشتن تێ نیشاندان چقاسی مافدار ئە.
گوهه‌رتنه جهێ رێبه‌ر ئاپۆ پێویست ئە مینا بوویه‌ره‌كه ژ رێزێ و مینا گوهه‌رتنا جهێ گرتیه‌كی نه‌یێ دیتین. گرتنا به‌ر چاڤان ئا رێبه‌ر ئاپۆ یا مینا گرتیه‌كی و نرخاندنا جهگوهه‌رتنا وی دێ شاشیتیه‌ك به. ته‌ڤی ڤێ راستیێ ژی هن ده‌ردۆر دكارن بكه‌ڤن ناڤا هه‌لوه‌سته‌كه كو بوویه‌را جهگوهه‌رتنێ ژ رێزێ بدن نیشاندان و مینا بوویه‌ره‌كه تاكه‌كه‌سی بگرن ده‌ست. دڤێ وه‌ره ده‌ستنیشان كرن كو ئەڤ چه‌وتنیشاندان ئە و هه‌ده‌فا وێ ژی ئەو ئە كو رایا گشتی ل گۆری ڤێ یه‌كێ باندۆر بكن. گوفتووگۆیێن تێكلداری گوهه‌رتنا جهێ رێبه‌ر ئاپۆ و گرتنا ده‌ست ئا نه‌رازیبوونا گه‌لێ كورد ئا مینا هه‌ولدانه‌كه ته‌نێ ل هه‌مبه‌ری گرانكرنا شه‌رت و مه‌رجێن ژیانا وی دێ شاشیه‌كه مه‌زن به. رێبه‌ر ئاپۆ ژی د نرخاندنا ده‌ر بارێ خوه و جهێ نوو یێ لێ هاتیه بجهكرن ده ده‌ستنیشان دكه كو هه‌گه‌ر بوویه‌ر وسا وه‌ره نرخاندن دێ شاش به.
به‌ریا نها ژی مه ده‌ستنیشان كربوو كو نێزیكبوونا ل دژی رێبه‌ر ئاپۆ, نێزیكبوونا ل هه‌مبه‌ری گه‌لێ كورد ئە. تشتێ كو جه‌وهه‌رێ پرسگرێكێ یه ئەڤ راستی یه. ده‌وله‌تا ترك د شه‌رێ تایبه‌ت-قرێژ یێ ل هه‌مبه‌ری گه‌لێ كورد دمه‌شینێ ده سرار دكه. د ره‌وشا هه‌یی ده رێبازێن ته‌نكتر و خه‌ته‌ره‌تر یێ شه‌رێ تایبه‌ت-قرێژ تێن مه‌شاندن. رێبه‌ر ئاپۆ ئەڤ یه‌ك مینا, ب نیشاندانا مرنێ, داینا قه‌بوولكرن ئا تایێ نرخاند و راوه كر كو ئەڤ یه‌ك ژی مینا بژاركا ب ته‌نێ یا ل پێشیا گه‌لێ كورد تێ ده‌ستنیشانكرن.
ده‌وله‌تا ترك ب دژواركرنا ڤێ پۆلیتكایێ دخوازه ئەنجامێ بده‌ست بخه. ژ بۆ ڤێ یه‌كێ ژی هه‌ر رێبازا كو تێ هشێ مرۆڤان ژی به‌یی دودلیه‌كێ بكار تینه. بێگومان دێ گه‌لێ كورد ڤێ پۆلیتیاكا ده‌وله‌تا ترك قه‌بوول نه‌كه. پشتی بجهكرنا رێبه‌ر ئاپۆ یا د چالا مرنێ ده نه‌رازیبوونا گه‌لێ كورد و هێرسا وی ڤێ یه‌كێ ئیسپات دكه.
نها گه‌لێ كورد ل هه‌ر جهێ كو لێ دمینه ل رێبه‌ر ئاپۆ خوه‌دی ده‌ردكه‌ڤه و قادان تژی دكه. ده‌ما ڤێ یه‌كێ دكه ژی هه‌ر تشتی دده به‌ر چاڤێن خوه. مرن, برینداربوون, ئیشكه‌نجه و زیندانێ ب تو ئاوایی ناكه پرسگرێك. ئەڤ یه‌ك ژی ئیسپات دكه كو د هه‌ر شه‌رت و مه‌رجی ده دێ ل رێبه‌رتیا خوه خوه‌دی ده‌ركه‌ڤه و ل گه‌ل جه بگره. خوه‌دیده‌ركه‌تنا ب ڤی ره‌نگی یا گه‌لێ كورد تێ واته‌یا كو وی مینا تاكه‌كه‌س نابینن و وی مینا ئیراده‌یا خوه دبینن. گه‌لێ كورد ب ڤێ نێزیكبوونا خوه چاوا گۆتبه, پكك گه‌ل ئە, گه‌ل ل ڤر ئە, رێبه‌ر ئاپۆ ژی مینا هه‌بوونا به‌ربچاڤ ئا هه‌بوونا خوه, راپه‌رینا ده‌ركه‌تنا هۆلێ یا رامان و هه‌ستێن خوه دگره ده‌ست. ئەڤ نه راستیه‌كه گه‌لێ كورد ئا ئیرۆ ده‌ركه‌تیه هۆلێ یه. گه‌لێ كورد ب ده‌هێن سالان ل قادا ڤێ راستیێ دقیره. ب نه‌ورۆزا ئامه‌دێ یا 2005ان كو ل ئامه‌دێ مینا ده‌مۆكراسیه‌كه راسته‌راست ده‌ركه‌ته هۆلێ گه‌لێ كورد ئەڤ یه‌ك ڤه‌كری ئانیبوو زمان.
د هه‌ر ده‌م ئان ره‌وشێن كو تێكلداری رێبه‌ر ئاپۆ ده نرخاندنه‌ك وه‌ره كرن ده پێویست ئە ئەڤ یه‌ك ل به‌ر چاڤان وه‌ره گرتن. هه‌گه‌ر ئەڤ یه‌ك ل به‌ر چاڤان نه‌یێ گرتن و مینا كه‌سایه‌ته‌ك ژ رێزێ بگرن ده‌ست, د ئەنجامێ ده خوه‌دیێ ڤێ نێزیكاتیێ وێ بكه‌ڤن شاشیه‌كه مه‌زن و ئەنجامێن گران ئێن كو نكارن ژ بن رابن. گه‌لێ كورد ئیرۆ رابوویه سه‌ر پیان. ئازادیا خوه دخوازه. تو هێز ئان هه‌بوونه‌كه كو كاربه ئازادبوونا گه‌لێ كورد ئاسته‌نگ بكه تونه یه. لێ به‌لێ گه‌لێ كورد ب رێبازا چاره‌سه‌ریا ده‌مۆكراتیك, ب قه‌بوولكرنا ئیراده‌یا وی دخوازه خوه بگهینه ئازادیێ. گه‌لێ كورد ب ره‌نگه‌كی ئازاد ئیراده‌یا خوه راخسته به‌ر چاڤان و ده‌ستنیشان كر كو ئەڤ ئیراده رێبه‌ر ئاپۆ یه.
د ناڤا سیسته‌ما ئیمرالیێ ده نێزیكبوون و هه‌لوه‌ستا ل دژی رێبه‌ر ئاپۆ ژ ئالیێ ده‌وله‌تا ترك ڤه وه‌ره نیشاندان, د ڤێ واته‌یێ ده دێ وه‌ره نێزیكبوونا ل هه‌مبه‌ری ئیراده‌یا گه‌لێ كورد. ده‌وله‌ت ب هه‌لوه‌ستا خوه یا نها ئیراده‌یا گه‌لێ كورد قه‌بوول ناكه. نیشان دده كو د بن ئەساره‌تێ ده هشتنا ئیراده‌یا گه‌لێ كورد ده ب سرار ئە. گه‌لێ كورد ژی ل هه‌مبه‌ری ڤێ یه‌كێ ل ئیراده‌یا خوه خوه‌دی ده‌ردكه‌ڤه و ژ بۆ پاراستنا روومه‌تا خوه دێ به‌رخوه‌دانا خوه بدۆمینه.
مژار ژ زوو ڤه ژ مژارا گوهه‌رتنا جهێ رێبه‌ر ئاپۆ ده‌رباس بوویه. پرسگرێك ئا ب رێبازا چاره‌سه‌ریا ده‌مۆكراتیك چاره‌سه‌ركرنا پرسگرێكا كورد و پرگرێكا گه‌لێ كورد ئە, راكرنا ئاسته‌نگیێن ل پێشیا راستیا كو رێبه‌ر ئاپۆ نوونه‌رێ ئیراده‌یا گه‌لێ كورد ئە. رێبه‌ر ئاپۆ دخوازه ژ بۆ چاره‌سه‌ریا پرسگرێكا كورد گاڤێن سامیمی وه‌رن ئاڤێتن. ئەڤ یه‌ك ژی ته‌نێ ب بێهترین نێزیكرنا رێپه‌ر ئاپۆ یا ژ بۆ ئازادیێ دكاره پێك وه‌ره. ئەڤ نه ته‌سپیت ئان ده‌ستنیشانكرنه‌كه كو تێكلیا خوه ب تاكه‌كه‌سبوونێ ره هه‌یه. ئەڤ راستی ب خوه یه.
پرسگرێكا ئافریكایا باشوور ب موخاتابگرتنا نه‌لسۆن مانده‌لا و رێخستنا كۆنگره‌یا نه‌ته‌وه‌یی (انج) یا د بن سه‌رۆكاتیا وی ده هاته چاره‌سه‌ركرن. د چاره‌سه‌ریا پرسگرێكا فلیستینێ ده ژی هه‌ڤدیتن ب رێخستنا رزگرایا فلیستینێ (فكۆ) و لیده‌رێ وێ یاسه‌ر ئارافات ره پێك ئانین. هه‌ر چقاسی كو ئەڤ راستی بن, رۆلا رێبه‌ر ئاپۆ یا د چاره‌سه‌ریا پرسگرێكا كورد ده ژی ئەڤ قاسی راست ئە.
ب ڤێ راستیێ ڤه گرێدایی یه كو گه‌لێ كورد ل رێبه‌ر ئاپۆ خوه‌دی ده‌ردكه‌ڤه, ئازادیا وی مینا ئازادیا خوه دبینه و هه‌تا هه‌ر جوره زه‌خت و ئیشكه‌نجه‌یا د ناڤا سیسته‌ما ئیمرالیێ ده ب داوی ببه دێ د به‌رخوه‌دانا خوه ده تو تاویزان نه‌ده و تو هێز دێ نكاربه وێ ئاسته‌نگ بكه.
نووسەرەکان خۆیان بەرپرسیارێتی وتارەکانی خۆیان هەڵدەگرن، نەک کوردستانپۆست
