ئیرهابى شارستانى

Tuesday, 22/02/2011, 12:00

ئیرهاب تەنها كوشتن و تۆقاندنى ئینسانەكان نییەـ وەك چۆن ئیرهابێك هەیە بۆ كوشتنى ئینسان، ئیرهابێكى بێ ماناترو نامرۆڤانەترو رێكخراوتریش لەئارادایە بۆ كوشتنى یاساو ئازادى رادەربڕینو مافە شارستانىو ژیارییەكانى تاكەكەسو كۆمەڵگە. ئیرهاب تەنها سوتاندنى شەقامێك نییە بە ئینسانەكانەوە، چۆڵكردنى شەقامەكانو رێگرتن لەبەردەم هەر ناڕەزاییەكى شارستانى لەشەقامەكاندا جۆرێكە دیكە لەئیرهابى شارستانى.
ئیرهابى شارستانى بریتیە لەكوشتنو خامۆشكردنى هەر چالاكىو ئیرادەیەكى شارستانى، وەك رێگریى یاسایىو حیزبى لەبەردەم خۆپیشاندانو چالاكییە مەدەنییەكاندا، دژایەتیكردنو سەركوتكردنى كیانە رۆشنبیریىو كولتورییە سەربەخۆو شارستانییەكان، كوشتنى رۆژنامەنوسانو داخستنى دۆسیەكەىو كردنیان بە تیرۆریست، هاوكات نادادپەروەریى كۆمەڵایەتى و ئابوریى و سیاسى بێجگە لە ئیرهابگەلێكى وەحشیگەریى شارستانى هیچى دیكە نین.
گرنگ نییە سەرۆكێكى وەهمى ئیمزا لەسەر پڕۆژە یاسایەك دەكات یا نا، گرنگ ئەوەیە دەسەڵات و هێزێكى ناشارستانى و نائینسانى لەئارادایە بۆ بە یاساییكردن و شەرعیەتدان بە هەر مەرام و حوكم و سەركوتكردن و ستەمكارییەك، هەمومان شایەتحاڵى ئەو ڕاستییەن كاتێك سەرۆك ئیمزا لەسەر پڕۆژەیاساى كارى رۆژنامەگەریى ناكاتو دەینێرێتەوە بۆ پەرلەمان، دوابەدواى ئەو مەهزەلەیە لەجاران زیاتر لەرۆژنامەنوس دەدرێت و دەكوژرێن و ئیهانەدەكرێن هەڕەشەیان لێدەكرێت و حیزب و حكومەت دەستكراوەتر بوون بۆ سزادانى رۆژنامە و رۆژنامەنوسان لەڕێى زەبرى غەرامەو ئیهانەكردن و هەڕەشەلێكردن، كەواتە گرنگ نییە سەرۆك بڕیار دەدات یان نا، گرنگ ئەوەیە ئەوڕۆكە لەكوردستاندا سیستمێكى ناشرینى حیزبى و ناشارستانى لەئارادایەو پێكڕا رێگرێكى راستەقینەن لەبەردەم هەموو هەوڵێكى شارستانیدا.
لەژێر دەسەڵات و هەمەجیەتى حیزبگەراییدا كۆمەڵگە وەك كیانێكى سەربەخۆو زیندوو وجودى نامێنێت، سڕینەوەى كۆمەڵگە یەكێكە لەمەهامە هەرە گرنگ و بنچینەییەكانى دەسەڵاتە موتڵەق و دیكتاتۆر و دیماگۆجەكان، ئەم پڕۆسەى سڕینەوەیە تەنها بریتییە نییە لە سڕینەوەى شوناس و زیندوێتى كۆمەڵگە وەك رووبەرێكى بەرهەمهێنو كاریگەرو پەیوەندیدار، نەخێر ئەم پڕۆسەیە بریتییە لەگۆڕینى شوناسو مەهامى كۆمەڵگە لەسەربەخۆییەوە بۆ وابەستەییو پاشكۆیى، لەروبەرێكى زیندووەوە بۆ پانتاییەكى مردوو، لەكۆمەڵگەیەكى خۆژێنەوە بۆ كۆمەڵگەیەكى بەكاربەرو موحتاجو موچەخۆر، گۆڕینى كۆمەڵگە لەپێكهاتەیەكى فرە جومگە و فرە رەنگەوە بۆ كوتلەیەكى كۆنكرێتى بێقسەو بێدەنگ و خامۆش.
لەسایەى دەسەڵاتە حیزبگەراو موتڵەقو كۆنزێرڤاتیڤەكاندا، كۆمەڵگە تا ئەو شوێنە وجودى هەیە كە لەژێر كۆنترۆڵى حیزبدایە، لەدەرەوەى ئەم كۆنترۆڵكردنە، شتێك نییە بەناوى كۆمەڵگەوە، هاوكات هاوڵاتى وەك كەسایەتییەكى ئینسانى لەناو نەخشە سیاسىو ئابورىو شارستانییەكاندا وجودى نییە. ئەوكاتانەى كە تاكەكەس وەك كیانێكى سەربەخۆو خاوەن ئیرادە وجودى نەما ئیتر كۆمەڵگەش وەك پێكهاتەیەكى زیندوو و كاریگەر وجودى نامێنێت.
وەك چۆن دیكتاتۆرەكان لەخۆیانەوە دروست نابن، هاوكات ستەمكاریش رێكەوتێكى خێراو سەیروسەمەرە نییە، ستەمكارى تەنها بریتى نییە لەداپڵۆسینو كوشتنو وێرانكارىو پڕكردنەوەى زیدانەكان، ستەمكاریى جیهانبینییەكى جیاوازو پێكهاتەیى ئالۆزە لەسەر نەخشەیەكى شارستانى و كۆمەڵایەتى، كەواتە وەك چۆن ستەمكاریى جەستەیى لەئارادایە، ستەمكاریى مێژوویىو شارستانىو رۆشنبیرىو حیزبىو پەروەردەیىو ئابورىو سیاسىو دەروونىو بەڕێوەبردن پێكهێنەرى ئەو سیستامە نالۆژیكىو وێرانكارەیە كە وێرانكارو پێكهێنەرى كڵێشەیەكى دیاریكراوى كۆنترۆڵكردنو خاڵیكردنەوەى هەر پێكهاتەو دامەزراوەیەكە لەجیهانبینییە جیاوازو سەربەخۆكان و پڕكردنەوایان بە كەرەستەگەلێكى دیكتاتۆریى و نائەخلاقى و نالۆژیكى تائاستێكى قوڵى ستەمكاریى.
چۆن كۆمەڵگە هەیە بەرهەمهێنەرى دیكتاتۆرە راستەقینەكانن، هاوكات زۆركات یاسا دەتوانێت مەترسیدارترین سیستمى دیكتاتۆریى بخولقێنێت، زۆرجار مەزهەبێكى دیاریكراو یان دەسەڵاتێكى ئاینى یان هاوپەیمانیى حیزبى و نەتەوەیى و مەزهەبى پێكڕا دەتوانن بەرهەمهێنەرى زەبەلاحترین سیستمى دیكتاتۆریى بن، هەر لەدیكتاتۆرییەتى ئابورییەوە تادەگاتە دیكتاتۆریەتى كارگێڕى و سەربازى و دامودەزگایى و پۆلیسى و میدیایى و ئیستیخبارێتى و دیماگۆجى.
زۆر بەسادەیى، بۆنمونە پڕۆژەیاسایەك دەتوانێت لەیەكچركەى غافڵگیردا مەترسیدارترین دیكتاتۆرو مەزنترین فاشیستت بۆ دروستبكات، هاوكات پێبەندىو هوتافكێشانێَكى كوێرانە بۆ سەركردەیەكى شەڵاڵ لەگەندەڵ و پێشێلكردنى مافى مرۆڤ دەكارێت بەرهەمهێنەرى دیكتاتۆرێكى راستەقینە و زیندوو بێت.
هەمیشە كۆمەڵگە بەرپرسیارە بەرامبەر درێژبوونەوەى تەمەنى دیكتاتۆرەكان، هاوڵاتى بەرپرسیارە بەرامبەر تێكشكانى ناعەدالەتى و بەرپاكردنى هێزێكى شارستانى دژى نائینسانیەتو گەندەڵى و راوڕوت و مافیاگەرى، وەكچۆن بەرپرسیارە بەرامبەر لێپرسینەوە لەبەرپرس و دەرەبەگە حیزبى و ستەمكارو ، هاوكات بەرپرسیارە بەرامبەر خولقاندنى هێزێكى شارستانىو رۆشنبیرىو كولتورى لەپێناو ژیانێكى شایستەو گەڕانەوەى بەها ئەخلاقى و ئینسانییەكان بۆ نێو ئەو رووبەرە كۆمەڵایەتى و رۆشنبیرییەى كە ئەوڕۆكە سەرلەبەرى بەها ئینسانییەكان لەژێر پێى ستەمكاریى و نادادپەروەریى كۆمەڵایەتى و زەبروزەنگى ئابورىو سیاسىو سایكۆلۆژى و كۆمەڵایەتیدا كاڵبوونەتەوە.
كۆمەڵگە بەرپرسیارە بەرامبەر گەورەكردنى رووبەرەكانى ئازادىو بچوكردنەوەى رووبەرەكانى حیزبو ستەمكارىو ناعەدالەتىو نائینسانیەت.
دەرەنجام كۆمەڵگە بەرپرسیارێكى راستەقینەو زیندووە بەرامبەر گۆڕانكاریى سیاسىو كولتورى و كۆمەڵایەتى و ئابورى، ئەو نائینسانیەتەى كە دەسەڵاتە دیكتاتۆر و ستەمكارەكان تاسەرئێسقان بەرگرى لێدەكەن، كۆمەڵگە دەتوانێت لەیەك چركەى شارستانى و ئیسانپەروەریدا تێكیبشكێنێت، بەڵام ئەم پڕۆسەیە بێئەندازە وەستاوە لەسەر ئەو بەرپرسیارێتییە شارستانى و ئەخلاقى و كولتورییەى كە هەڵگرى كایەیەكى مەعریفى زیندووە بۆ پراكتیزەكردنى ئینساندۆستى لەرووبەرێكى زیندووى شارستانیدا. كەواتە ئایا ئێمە خاوەنى ئەو بەرپرسیارێتییە شارستانى و ئەخلاقى و كولتوریى و سیاسییەن بۆ رووبەڕووبونەوە و بەرپاكردنى سەرزەمینێكى كراوە و كاریگەرو یاسایى و سیاسى؟
هەمیشە پێویستە پرسیار لەوە بكەین، ئایا هاوڵاتیان دەكەونە كوێى هاوكێشە سیاسییەكانەوە؟ ئایا هاوڵاتى تەنها سەربازێكى بچوكى سەر ئەو رووبەرە گەورە شەترەنجییەیە كە هێزەكان دەیجوڵێنن...ئایا بەبێ ئەو سەربازە شەترەنج دەكرێت؟ ئایا هاوڵاتى تەنها بەرپرسیارە بەرامبەر یاسا یان پێكڕا بەرپرسیارە بەرامبەر چاودێركردنى دەوڵەت و رەخنەگرتن و بەدواداچون و دروستكردنى ئۆپۆزسیۆن و هەر دامەزراوەیەكى كولتورى و فەرهەنگى و سیاسى و شارستانى جیاواز..؟ لایەنى كەم بەرپرسیارە بەرامبەر وجودى خۆى وەك پەیكەرێكى زیندوو لەمافو داواكارى و ژیانێكى شایستە.
بێگومان لەسایەى دەسەڵاتە حیزبگەراو موتڵەق و كۆنزێرڤاتیڤەكاندا، كۆمەڵگە تا ئەو شوێنە وجودى هەیە كە لەژێر كۆنترۆڵى حیزبدایە، لەدەرەوەى ئەم كۆنترۆڵكردنە، شتێك نییە بەناوى كۆمەڵگەوە، هاوكات هاوڵاتى وەك كەسایەتییەكى ئینسانى لەناو نەخشە سیاسىو ئابورى و كولتورییەكاندا وجودى نییە.
بەڵام ئیرهابى شارستانى ئەو ماشێنە سیاسى و حیزبى و ئابورىو یاسایى و نائەخلاقى و نالۆجیكیەیە كە خاوەنى زیاد لەهێز و ئاڕاستەیەكە بۆ كۆنترۆڵكردن و تێكشكاندن و خامۆشكردنى ئەو رووبەرە شارستانى و رۆشنبیرى و ئینسانییەى كە دەبنە پێكهێنەرى كۆمەڵگەیەكى كراوە و زیندوو. بێگومان ئیرهابى شارستانى بەبێ جەبەروتى سەرۆكو هەژموونى ناشرینى حیزبى و دەسەڵاتى رەهاى نائەخلاقیاتى سیاسى و ئابورى و پۆلیسى وجودى نییە.