ڕژێمی به‌شار ئەسەد ڕژێمێکی یاخی له یاسای نێوده‌وڵه‌تی
Wednesday, 16/11/2011, 12:00
یه‌کیه‌تی وولاته عه‌ره‌به‌کان شایه‌نی ڕێزن بۆ هه‌ڵوێستی ئازایانه‌یان له دژ سوریا سه‌رنوسه‌ری ڕۆژنامه‌ی تایمز، ڵه‌نده‌ن 14/11
به‌خه‌یاڵی خۆی به‌شار ئه‌سه‌د که ڕۆژی شه‌ممه‌ی پێشوو ئاسایی بوه به‌لایه‌وه له دڕندایه‌تی دا جارێکی تر ده‌ستی کرد به لێدانی خه‌ڵکی سوریا، که‌وا هه‌تا ئێستا 3500 ی خه‌ڵکی سوریای کوشتووه، یه‌کیه‌تی وولاته عه‌ره‌به‌کان قه‌راریاندا به ده‌رکردنی سوریا له یه‌کیه‌تی وولاته عه‌ره‌به‌کان ئه‌گه‌ر ده‌ست به‌جێ واز نه‌هێنێ له تیرۆرکردن وگرتنی خه‌لکانی سوریا، له‌وه‌لام دا رژێمی سوری زۆرکه‌متر نه‌بوو له هه‌ڵسوکه‌وتی شێتی، به هاندانی لایه‌نگرانی که بێنه سه‌رجاده بۆ ده‌ربڕینی کۆمه‌کی خۆیان بۆ ڕژێمی سوری، و په‌لاماردانی سه‌فاره‌ته‌کانی سه‌عودیه‌و قه‌ته‌رو، و میدیای ڕژێمی سوری ئه‌م کاره‌ی عه‌ره‌به‌کانی ئیدانه کرد و یه‌کیه‌تی عه‌ره‌به‌کانی دانا به ئامارێکی زایۆنیستی. له‌به‌رئه‌وه خه‌لکانی لایه‌نگری سوریای هاتنه سه‌رجاده بۆه ده‌ربڕینی کۆمه‌کی و په‌لاماری سه‌فاره‌ته‌کانی سه‌عودیه و قه‌ته‌ریاندا به داگیرکردن وئاڵاکانیان و داگرت له‌جێیان ئالای سوریایان دانا له‌کاتێکدا هیزه‌کانی ڕژێم وه‌ستابوون بۆ سه‌یرکردن و هیچیان نه‌کرد. له‌هه‌مان کاتدا له هه‌ندێ شوێنی تر دژایه‌تی و خۆپیشاندان له دژی ڕژێم به‌رده‌وام بوو 12 هاووڵاتی ترله حومس کوژران. هه‌روه‌ها ده‌نگوباس هه‌بوو که له ئه‌ندامانی سوپای سوریا خه‌لکی سوننی ڕاده‌که‌ن و له‌وانه‌یه دژایه‌تی چه‌کداری په‌ره‌بسێنێ. سه‌رچاوه‌کانی سه‌ر به‌ڕژێم به‌رده‌وام ده‌ڵێن ئه‌م گێره‌شوێنی یه ده‌ستی ده‌ره‌وه‌یه.
وه‌ک ئه‌م ڕۆژنامه ده‌ڵێت یه‌کیه‌تی وولاته عه‌ره‌به‌کان ده‌بێ ئافه‌رین کرێن چوونکه له ناو هه‌موویانا به‌س عێراق دیموکراسی یه و به‌لام له ده‌نگ دانا بێ ده‌نگ بوو و له‌دژی سوریا ده‌نگی نه‌دا وه‌ک وولاتهکانی تری عه‌ره‌ب. ئه‌م هه‌ڵوێسته‌ی عێراق ده‌ریده‌خا که چه‌ند ڕژێمی سوریا خراپه‌کاره‌و غه‌ریب و که‌س نازانێ له بۆد‌ژایه‌تی ئه‌م کاره چی ده‌کا.
وه‌ک ئه‌م ڕۆژنامه جارێکی ترده‌ڵێت: ستراتیجی قه‌راری وولاته عه‌ره‌به‌کان بۆ ده‌رکردنی سوریا له یه‌کیه‌تی وولاته عه‌ره‌به‌کانا له دانانی قه‌ده‌غه‌کردنی هێڵی فڕین گرنگتره که له دژ لیبیا کرا له مانگی ئازاردا، چونکه سوریا زۆر په‌یوه‌ندی به ئێران و حیزبولله و حه‌ماسه وه به‌هێزه و سنوری حه‌ساسی به ئیسرائیل و تورکیاوه هه‌یه. سه‌فاره‌تی تورکیا و قونسولی فه‌ره‌نسا ده‌ست درێژی کراوه‌ته سه‌ر، ئه‌م ڕاپه‌ڕینه که‌له سوریا 8 مانگه ده‌ستی پێ کردووه و وه‌لامی ڕژێم به شێوه‌یه‌کی خوێن ڕێژی یه‌کجار جێگه‌ی ڕژێمی لێژ کرد و هه‌روه‌ها سه‌رلێ شێواوی و به‌ره‌ڵایی له سوریادا له به‌رژه‌وه‌ندی وولاتهکانی ناوچه‌که نی یه و ده‌ستی ڕژێمی ئه‌منی تاوانبار له‌م کاره تیرۆریستانه‌یدا سه‌ره‌کی بووه و یارمه‌تی ئێران، هه‌رچه‌ند به‌شار ئه‌سه‌د به‌رده‌وام باسی ووتوێژ و ڕێکه‌وتنی کردووه له گه‌ل ئۆپۆزسیۆن دا، به‌لام هه‌رگیز به ڕاستی نه‌بووه، به‌لای ڕژێمی سوریه وا گه‌شتبوو له وه‌زعه‌که که وولاتهکانی ده‌ره‌وه زۆر سه‌رگرمی چه‌ندین کێشه‌ی ترن و کاتیان نی یه بۆ سوریا و له‌به‌رئه‌وه ویستی ئه‌م به‌ره‌نگاری ئۆپۆزسیۆن ووردوخاشکا، وا دیاره له‌ناو سوپای سوریادا ناڕه‌زایی سونیه‌کان هه‌یه و ده‌ڵێن تاکه‌ی ده‌سته‌لاتی عه‌له‌ویه‌کان؟ مه‌به‌ست ڕژێمی سوریای عه‌له‌وی ده‌ستدرێژی به‌و جۆره دڕندانه ده‌کاته سه‌ر خه‌لکی سوریا، وا ئێستا له‌ده‌ره‌وه‌ی سوریا ناڕه‌زایی تۆمه‌تکردنی سوریا به تاوانباری به‌رده‌وام زیاد ده‌کا، توره‌یی یه‌کیه‌تی ولاته‌عه‌ره‌به‌کان و جیاکردنه‌وه ده‌رکردنی سوریا له یه‌کیه‌تی وولاته‌کانیان ده‌ستی پێکرد ته‌نها هه‌فته‌یه‌ک دوای قه‌راری سوریا به ووتوێژ و دانیشتن له گه‌ڵ ئۆپۆزسیۆن، به لام به‌شار ئه‌سه‌د ئه‌وه‌شی ئیهمال کرد و ڕاستی نه‌کرد و ده‌ستی دڕنده‌ی ئاسنینی له‌سه‌ر شاری حومس گیرکرد و ئیدانه‌ی نه‌ته‌وه‌یه‌کگرتووه‌کان سه‌رکه‌وتوو نه‌بوو له‌سه‌ر سوریا به‌هۆی هه‌ڵوێستی ڕووسیاو چینه‌وه، وا ئێستا ده‌وری یه‌کیه‌تی وولاته عه‌ره‌به‌کان ده‌بێ وا بکا له ڕووسیاو چین که هه‌ڵوێستی خۆیان بگۆڕن و دژی سواریا بوه‌ستنه‌وه، هه‌ر وه‌ها به‌شار ئه‌سه‌د ده‌بێت سه‌یری سه‌رئه‌نجامی قه‌زافی و حوسنی موباره‌ک وا ئێستا خۆی ده‌بێ چی بکا.
وولاته‌عه‌ره‌بی یه‌کان له ئاسیا و ئه‌فریقا له ڕووبه‌ری 5 ملیۆن میلی دووجا و 23 ده‌وله‌ت و وا ئێستا به‌بێ سوریا 22 ون و که سوریا جیاکراوه‌ته‌وه، ته‌نها یه‌مه‌ن له‌به‌رکێشه‌ی خۆی له‌دژی ئه‌و قه‌راره وه‌ستا ئه‌ویش له‌به‌ر وه‌زعی شڕی خۆی.
هه‌روه‌ها ولیام هه‌یگ وه‌زیری ده‌ره‌وه‌ی به‌ریتانیا پێخۆش حالی خۆی ده‌ربڕی به قه‌راری یه‌کیه‌تی وولاته عه‌ره‌بیه‌کان و ووتی ته‌نها ڕێگه‌یه بۆ به‌شار ئه‌سه‌د مابێ واز هێنان له کارو له‌سه‌رده‌سته‌لات لاچوونه.
ئه‌مڕۆش ڕۆژی 15/11 ڕوسیا مه‌ندوبی ئۆپۆزسیۆنی سوریایان بینی و (ئه‌م هه‌واڵه‌م له‌سه‌ر ڕادیۆ4 ی بی بی سی یم بیست) وا ده‌گه‌یه‌نێت که سوریا ڕۆژ به‌ڕۆژ ته‌نیا تر ده‌که‌وێت، سه‌رئه‌نجامی له‌وانه‌یه له قه‌زافی و ناموباره‌ک باشتر نه‌بێت، لیره‌دا له‌وانه‌یه هیواداریه‌ک هه‌بێت له پاڵ ڕۆشنایی تیشکی ڕۆژی ئازادی له‌ده‌ست سوریای به‌عسی فاشی، جێی بڕوا نی یه که کورده‌کانی سوریا له‌م ئازادی و نیمچه دیموکراسیه بێ به‌شکه‌ن، کورد له‌ژیر ده‌سته‌لاتی به‌عسی فاشی عه‌ره‌بدا هه‌میشه ده‌ستدرێژی ناموس وڕێزی مافی مرۆڤ نه‌بووه و ئیهانه کراون، هه‌تا کورده سوریه‌کان که بێ گوومان له یه‌ک ملیۆن و نیو که‌متر نین له سوریا و نزیکه‌ی ملیۆنێک له لوبنان و هه‌ندێکیش له وولاتی ئیسرائیل. کورده‌کانی هه‌موو ناوچه‌که له‌ژێر ده‌سته‌لاتی ئه‌مریکاو ڕووسیا و ئیسرائیل دا بن زۆر چاکتره له پاپه‌تی عه‌ره‌ب و ئیسلامی درۆزن. هه‌رچه‌ند ئاشکرایه هیچ که‌س یارمه‌تی که‌س نادا به‌بێ به‌رژه‌وه‌ندی ستراتیجی و ئابوری خۆیان. ئه‌وه ده‌هه‌زار ساله کورد له ناوچه‌که‌دا یه وه‌ک ئه‌م بیست ساله‌ی دوایی یه هه‌رگیز وا که‌مێک سه‌ربه‌خۆ و بودجه تا ڕاده‌یه‌ک داموده‌زگای نه‌بووه، ئه‌وه 1500 له‌ژێر ده‌سته‌لاتی پاپه‌تی کاناین، به قه‌د ئه‌م بیست ساله‌ی دوایی یه که‌لکمان وه‌رنه‌گرتووه له بوونمان له ناوچه‌که‌دا وه‌ک ئه‌م ماوه‌یه که ڕۆژ ئاواو به‌تایبه ت ئه‌مریکا که‌لکی له کورد وه‌رگرت بۆ به‌رژه‌وه‌ندی خۆی، وا ئێستا کاری پێمان نه‌ما خه‌ریکه ده‌کشێته‌وه و له‌به‌رژه‌وه‌ندی کورده که حیزبی دیموکرات و ئۆباما له سه‌ر حوکم نه‌مێنن، چونکه وه ک له‌ڕۆژنامه‌کانا باس کراوه، نیۆ کۆنسێرڤه‌تیڤ حه‌زیان نی یه له کشانه‌وه‌ی هێزه‌کانی ئه‌مریکا له عێراق، چونکه ده‌ڵێن نزیکه‌ی چوار هه‌زار کوشتار له جه‌یشی ئه‌مریکی کراوه‌و 700 بلیۆن دۆلار له سامانی ئه‌مریکا سه‌رف کراوه له‌سه‌ر عێراق. وا ئێستا کێشه‌ی نه‌وه‌وی دروستکردنی ئێران هه‌یه، دوور نی یه ئه‌مه ببێت به بیانویه‌ک بۆ مانه‌وه‌ی هه‌ندێ له هێزه‌کانیان. مه‌ترسی شه‌ڕی نه‌وه‌وی نێوان سه‌عودیه‌و ئێران هه‌یه، چوونکه نه‌وه‌وی پاکستان به پاره‌ی سه‌عودیه کراوه، گه‌ر ئێران چه‌کی وا وه‌ده‌ست بێنێ وه‌زع ئاڵوز ده‌بێت له ناوچه‌که‌دا و ڕوودانی لێکدانی وا له به‌رژه‌وه‌ندی ڕۆژئاواو خه‌لکانی ناوچه‌که‌و کسی تر نی یه. چوونکه نه‌وت سوته‌مه‌نی سه‌ره‌کی ڕۆژئاواو چینه و جارێ ناتوانن به‌بێ ئه‌م سوته‌مه‌نی یه داموده‌زگا ئابوریه‌کانیان بخه‌نه کار و زه‌ره‌رێکی مه‌زن ده‌دا له ئابووری جیهان و گومان هه‌یه له‌وه‌ی بیه‌ڵن شتی وا ڕووبدا.
به‌لام نه‌مانی به‌شارئه‌سه‌د له به‌رژه‌وه‌ندی ڕۆژئاواو ئیسرائیله، جوونکه ڕژێمی سوری بازنه‌ی سه‌ره‌کی په‌یوه‌ندی نێوان حیزبوالله و حه‌ماس و ئێرانه و هه‌ڵوه‌شانی ئه‌م بازنه تێرۆریستیه که‌لک نه‌بێ زه‌ره‌ری بۆ ئێمه‌ی کوردو ناوچه‌که نی یه، چونکه ئه‌و وه‌زعه شڕه‌ی کوردی سوریای تیا بوو بۆ چه‌ندین سال، له دژی هه‌موو جۆره وێژدانێکی مرۆڤایه‌تی و فه‌لسه‌فه‌ی ئاینی یه له جیهانا.
خه‌لکی کورد نه مافی خوێندن، نه مافی کارکردن به ئاره‌زووی خۆیان، نه مافی پاسپۆرت نه مافی سه‌فه‌رکردن، نه‌مافی کوردایه‌تی هیچ مافێکیان تا ئێستا له سوریا نه‌بووه. ئه‌ی توخوا سوریا له شه‌ڕی 1973 دا به ده‌ست لیوای شه‌شی موده‌ره‌عی جه‌واد ئه‌سعه‌د زێباری پارێزگاری لێ نه‌کردایه‌و ئیسرائیل بیگرتایه باشتر نه‌بوو؟
جه‌واد ئه‌سعه‌د زێباری له ئه‌نجام دا بوو به سه‌رکرده‌ی فه‌یله‌قی یه‌ک له ناسریه له خوارووی عێراق و له شه‌ڕی ئێراندا ده‌ورێکی بێ وێنه‌ی هه‌بوو، له یه‌کێک له شه‌ڕه گه‌وره‌کانا که چه‌ندین فه‌وجی له‌شکری عێراق تێ ده‌شکێن و ته سلیمی هێزه‌کانی ئێران له دیزفول یا سوسه‌نگه‌رد و زۆربه‌ی سه‌رکرده‌کان ڕاده‌که‌نه‌وه به‌ره‌و سنووری عێراق، یه‌کێک له‌وانه جه‌واد ئه‌سعه‌د زێباری ده‌بێ و له‌سه‌ر سنور سه‌ددام ده‌یبینێ و پێی ده‌ڵێت: ها جبان هربت؟ ئه‌ویش له‌وه‌لام دا به سه‌ددام ده‌ڵێت: جبان اللی ما یعرڤ تیز الحرب.
که سه‌ددام پێی ده‌ڵێت: ها ترسنۆک ڕاتکرد؟ ئه‌ویش له وه‌لام دا پێێ ده‌ڵێت: ترسنۆک ئه‌وه‌یه که قونی حه‌رب نازانێ، چوونکه سه‌ه‌دام عه‌سکه‌ری نه‌بوو هیچی له شه‌ڕ نه‌ده‌زانی. که سه‌ددام گوێی له‌م وه‌لامه‌ی ده‌بێت ئه‌مر ده‌دا هه‌ر له‌وێدا ده‌یکوژن.
ئه‌مه وه‌فای برا عه‌ره‌به موسولمانه‌کان بۆ کورد، ئه‌مه‌ش ئامۆژگاریه‌ک بۆ کورد که هه‌رگیز باوه‌ڕ به دوژمن نه‌که‌ین.
ئایا ئه‌گه‌ر کورده‌کانی سوریا له ژێرده‌سته‌لاتی ئیسرائیلدا ببونایه زۆر وه‌زعیان چاکتر نه‌ده‌بوو له ئێستا له سوریا و تورکیا و ئێران؟ ئاین هه‌میشه ئامارێکی ژێر ده‌سته‌یی و داگیرکه‌ری بووه و بۆمه‌به‌ستی ڕاستی چاکسازی ئاینی به‌کار نه‌هێنراوه له‌لایه‌ن داگیرکه‌رانی کوردوستانه‌وه، ئه‌وه 15 سه‌ده‌یه خۆمان ئه‌مه ده‌بینین ، وه‌ک ناپلیۆن بۆناپارت ده‌ڵێت:
"ئاین چاکترین ئاماره بۆ به‌کارهێنانی خه‌لکانی ساویلکه‌و نه‌فام"
نووسەرەکان خۆیان بەرپرسیارێتی وتارەکانی خۆیان هەڵدەگرن، نەک کوردستانپۆست
