ئایینى گلۆبالیزەكراو ....كاریگەرى بەردەوامى ئایین لەسەر سیاسەتى نێودەوڵەتى

Saturday, 10/09/2011, 12:00

نوسینی: سكۆت م. تۆماس
وەرگێڕانى لە ئینگلیزیەوە: محەمەد هەریری

بەشی دووەم و کۆتایی

ئایینى جیهانگەراكراو (گلۆبالیزەكراو)
ئەو هەموو نەزعە وئاڕاستانە بە شێوەیەكى ویراسی تێك ئاڵاوە لەگەڵ جیهانگەراییدا ونەزعەكانى خۆیان تۆخ دەكەنەوە بۆ بەدیهێنانى هاوكات جیهانێكى یەكگرتوو وپارچە پارچەكراودا!! پێناسی ئایینى جیهانى وناوخۆیی زیاتر بەیەكدا پەیوەستبوون چونكە جیهانگەرایی سروشتى ئایینى ورۆڵی لە كاروبارى نێودەوڵەتیدا گۆڕیوە. لەوەتى ساموێل هانتنگتۆن چەمكى (بەریەك كەوتنى ژیارەكان) ی لەسەر ئەو لاپەڕانە بڵاوكردەوە زۆر لەو ڕاپۆرتانەى دەربارەى ئاینەكانى جیهان دوپاتیدەكاتەوە كە هەر ئایینێك بریتیە لە یەك كوتلەى زەبەلاحى نەگۆڕ وبەیەكەوە پەیوەستن بە كولتور وتیۆلۆژیا وناوچە. تا ڕادەیەك ساموێل هانتنگتۆن بە شێوەیەكى بەرفراوان ڕاست بوو. ئایینەكان زۆربەى حالەت هێڵەكانیان تێكەڵ دەبێت ویەكتر دەبڕێت لەگەڵ كلتور وفەرهەنگى دیاریكراودا ولەگەڵ وڵاتان وهەرێمەكاندا. لە ئەوروپا ئەو واقیعە دامەزرا بە هۆی پەیماننامەى وێستفالیا لە ساڵی 1648، كە بە شێوەیەكى سەرەكى ئایینى كردە شتێكى تایبەت بە بیروباوەڕى تاكەوە وهەروەها كردى بە نیشتیمانى بۆكردنى بە بنچینەیەك بۆ ئۆرگانیزەكردنى دەوڵەتى مۆدرن. لەدواییدا كۆلۆنیالیزمە ئەوروپیەكان هەوڵیاندا هیندۆیزم ڕاڤە بكەن لە چاویلكەى تیۆلۆژیای پرۆتستانتەوە، لە ڕێگاى هاوەردە كردنى تێگەیشتنیان بۆ ئایین وفەرهەنگ وهەرێم بۆ وڵاتانى تازە پێگەیشتوو.

بەڵام ئایین بە دەگمەن وەك كوتلەیەكى نەگۆڕ وپێك هاتوو لە تاقمێك لە بیروباوەڕ كاریكردوە. هەردەم ئایینەكان قابیلیەتى خۆگونجادنیان تێدا بووە ولەگۆڕانى بەردەوامدان، ولە قاڵبدەدرێن ودەوروبەرى خۆشیان لە قالب دەدەنەوە. لە كتێبە نوێیەكەیدا بەناوى نەفامى پیرۆزHoly Ignorance ئۆلیڤەر رۆی گفتۆگۆ دەكات لەسەر ئەوەى كە گلۆبالیزم (جیهان گەرایی) یاریدەدەرە لەسەر لێكبوونەوەى ئایین وكلتور وهەرێمایەتى، بەو جۆرە داب ونەرێتە ئایینیەكان هەڵدەوەشێنێتەوە لە فەرهەنگ وكلتورێكى دیاریكراو ونەتەوەگەلێكى دیاریكراودا. ئۆلیڤەر رۆی ئاماژە بە گروپگەلێك لە بزوتنەوەى ئایینى جیهانى دەكات وەك سەلەفیەت كە فۆرمێكى توندرەو وحەرفی یە لە ئیسلامدا، وپێنتاكۆستالیزم و ئینجیلییە مەسیحیەكان بۆ دیاریكردنى كە بونیادگەرایی بەشێوەیەكى تایبەت گونجاوە لەگەڵ جیهانگەرایی چونكە ئیدیعاكانیان بۆ هەقیقەتی سەرتاسەرى بە تەبیعەتى حال پچڕاوە لە وڵاتان وكۆمەڵگای دیاریكراودا. ئەگەر ئەوە وابێت یان نا، ئەو گروپانەى تر كە ئەو ئاماژەیان پێدەكات ، وەك جەماعەتى تەبلیغ، (گەورەترین ڕێكخراوى بانگخوازى ئیسلامى لە جیهان) یان گروپی فالون گۆنگ Falun Gong ى چین، یان تیراڤاداى بودایزمى سیریلانكا، دەكرێت وەك بونیادگەرا ناویان ببرێت، بەڵام لە ئەنجامدا ئەو گروپانە توانیان خۆیان بخەنە نێو نەرێتە مەوجودە ئایینیە جیهانیەكانى وەك كەنیسەى رۆمانە كاتۆلیكەكان وجۆرەها پەتریاركییە ئۆرتۆدۆكسەكان لە كاریگەریان بەسەر پەیوەندییە نێو دەوڵەتیەكان.
هەروەها جیهانگەرایی ئایین زیاتر هەنگاو پێدەنێ بەرەو پلورالیزم (فرەخوازى). ئەو جۆرە پاوانكارییە ئایینیەى وەك ئۆرتۆدۆكسەت لە ناوەڕاستى ئەوروپا وكەنیسەى كاتۆلیكى لە ئەمریكاى لاتینى وهیندۆیزم لە هیندستان زۆر زەحمەتە بەردەوام بێت. ئایینەكان تا دێت ئەگەر بەشێوەیەكى ڕێك وپێكیش نەبێت، دەبێتە بابەتى بژاردەیی مرۆڤ، دەربارەى ئایە باوەڕی پێی هەیە، وئایا تەبەناى كام دین دەكات، ولەناو ئەو دینەش كام تایفە یان مەزهەب هەڵدەبژێرێت. ئایین هیچی تر ناكرێت بسەپێندرێت یان لەبەر بارودۆخى كلتوری باو كەسانێك تەبەناى كەن. مشتومڕەكانى نێو پەرلەمانى نوێی عێراق وبەشێوەیەكى زیاتر لە چەندین وڵاتانى تری ئیسلامى لەسەر هێڵەكانى نێوان شەریعەتى ئیسلامى وئازادى ئایینى و رۆڵی ئافرەت لە كۆمەڵدا ویاساكانى تایبەت بە ئایین گۆڕین، نیشانى دەدەن كە ئەو گۆڕان و وەرچەرخانە لە جیهانى ئیسلامیشدا لە ئارادایە.
هەروەها جیهانگەرایی رۆڵێكى مەزنتر دەبەخشێتە دیاسپۆرا (ئاوارە) ئایینى وڕەگەزیەكان. ئەو كۆمەڵانە ڕۆڵێكى بەرجەستە دەبینن لە گۆڕینى سروشتى ئاسایشى نێودەوڵەتى ویەكێكن لە ئەكتەرە نا نیشتیمانیە هەرە گرنگەكان لە پەیوەندییە نێودەوڵەتیەكان. جیهانگەرایی هێڵەكانى نێوان ڕێكخراوە ئایینیەكانى كاڵكردۆتەوە لەڕێگاى چالاكى بانگەوازى كردن وتەبشیر وپێشكەش كردنى یارمەتى ودەستگیرۆیی كۆمەڵایەتى، بۆ نمونە جەماعەتى تەبلیغ یان حزبوڵڵا وئەو رێكخراوانەى سەرتاسەر تیرۆریستن. ئەو جۆرە تۆڕە كۆمەڵایەتییە ناوخۆ وجیهانیانەیە كە هەل دەرەخسێنێت بۆ خەڵك بۆ پشتگیری كردن وكارئاسانیكردن بۆ چالاكیەكانى ئەلقاعیدە وحەماس وگرۆپە نایاساییەكانى تر لەسەرتاسەرى جیهاندا.
لەگەڵ ئەوەشدا تێكەڵ كردنى ئامانجی پیرۆز ودونیایی لە دامەزراوە ئایینیەكان شتێكى نوێ نییە. كۆششی تەقوا وسیاسیانە هەردەم شانبەشانى یەك بوون لە وڵاتانى تازە پێگەیشتودا. برایەتى سۆفیزم لە باكوورى ئەفریقیا بۆ نمونە پشتگیری كرد لە جەنگاوەرەكانى بەرگرى ئیسلامی لەدژى داگیركەرى فەرەنسى لە سەدەى نۆزدەهەمدا.
ڕۆژئاواییەكان ئەو تێكەڵ كردنەى نێوان ئایین وسیاسەتیان بۆ قوت نەدرا وناڕەحەتى كردن. بەڵام لە جیهانى ئایینى بەشی باشوورى گۆى زەوى هەمیشە تێكەڵ بوون هەیە لە نێوان كۆمەڵایەتى وخێرخوازى وسیاسی وهەتا تۆڕە تیرۆریستەكانیش. لە وڵاتە لاواز وفاشیلەكان كە دوچارى گەندەڵی و داڕمانى ژێرخانى كۆمەڵایەتى هاتون، جۆرەها دەزگاى خێرخوازى وڕێكخراوى عەقائیدى دەبنە سەرچاوەى سەرەكى پەروەردە وفێركردن ودەستگیرۆیی كۆمەڵایەتى وخزمەتگوزارە تەندروستیەكان. هەروەها جیهانگەرایی ڕێگاى ئاسانكردوە بۆ كەسانێكى ئاوارە وموهاجیر ببنە ئەندام لە گروپی ئایینى لە وڵاتانى ڕەسەنى خۆیاندا. ئینتەرنێت وتیكیتى هەرزانى فڕۆكە بۆ نمونە هەلێكى چاك دەدەنە گەنجە موسڵمانە بێ ڕەگ ونامۆكان لە ئاوارەنشینەكان (وڵاتانى دیاسپۆرا) بۆ بنیاتنانی پێناسەیەكى نوێ وڕادیكاڵ كە دەیانبەستێتەوە بە ئومەتى هەقیقییان، یان كۆمەڵكاى ئیسلامى جیهانیدا. نوێترین نمونە لەوانە (فەیسەڵ شاهزادە) كە ناویان ناوە بە بۆمبڕێژكەرى تایمس سكوێر، كە لە خێزانێكى كۆچبەرى پاكستانى لە دایك بوە ولە كۆنیكتیكەت دەژیا، وشاهزاد سەردانێكى زۆری پاكستانى دەكرد ولەوێ مەشقی تیرۆریستى لە تالیبان وەرگرتبوو.
كێشە ناوخۆیەكان بۆیان هەیە بتەننەوە وبڵێسەى گەورەتر بكرێت ئەگەر سوتەمەنى توندڕەوانى خرایە سەر كە ئیدیعا دەكەن ئیسلام ومەسیحیەت یان بودایزم و ئیسلام لەحاڵەتى جەنگدان. ئەوەش لە تایلەندى بودایی ڕوودەدات، كاتێ گروپێكى ئیسلامى جوداخواز لە باشوور سەریهەڵدا، ولە فلیپین یش ڕوو دەدات كاتێ بزوتنەوەیەكى سەربەخۆیی ئیسلامى دێرین خۆى بەستەوە بە ئەلقاعیدە لەو چەند ساڵەى دواییدا. لەو دوو شوێنە ئەو شوڕشە دابڕاوانە ڕەهەندێكى نێودەوڵەتیان وەرگرت وەك گۆڕەپانى جەنگ لەناو شەڕێكى گەورەتردا.
باوەڕ و سیاسەتى دەرەكى
هەركە جیهان دیندارتر دەبێت، ئاینیش پێدەچێت پەیوەندیەكان بگۆڕێت لە نێوان نەتەوە وڕژێمەكاندا. لە ئاستى سەرەكیدا، ئایین دەبێتە هۆكارێكى گرنگ بۆ تێگەیشتنى ئاڕاستە گشتیەكانى سیاسەتى دەرەكى زۆر لە وڵاتان. بێگومان شتى ڕیزپەڕیش ڕودەدات وڵاتانى ڕۆژئاوا پشتگیرى موسڵمانانیان كرد لە بۆسنیا وكۆسۆفۆ بەسەر مەسیحیەكان وەك نمونەیەك بەڵام نمونەگەلێكى مێژوویی وانیشان دەدات كە ئایین كۆپێناسنامە collective identities پتەو دەكات وسیاسەتى دەرەكى ئاڕاستە دەكات. ئەڵمانە كاتۆلیكەكان فشاریان خستە سەر وڵاتى خۆیان بۆ دان هێنان بە جیابوونەوەى كرواتە كاتۆلیكەكان لە یوگسلاڤیا لەپاش كۆتایی جەنگى سارد. وڵاتانى ئۆرتۆدۆكسى وەك یۆنان و ڕوسیا دژى بۆمباردكردنى ناتۆ بوون بۆ سیربە كاتۆلیكەكان لە ساڵی 1999. ئیدیعاكانى ڕوسیا بە كاریگەرى سیاسی لەسەر ئۆكرانیا پەیوەستە بەو ڕاستیەى كە (یونیات Uniats) هەروەها ناسراوە بە ڕێوڕەسمى كاتۆلیكى رۆژهەڵاتی Eastern Rite Catholics وهەرێمەكانى ڕۆژئاوای ڕوسیاى داگیركردوە وكە ناسازە لەگەڵ كەنیسەى ئۆرتۆدۆكسی ڕوسی.
پیادەكردنى ئایین لە سیاسەتى دەرەكیدا نمونەى لە ئیسلامیشدا هەیە. دیبلوماسیەتى كلتورى شانشینى سعودیە كاریگەرى وڵاتەكەى پتەو دەكات لە جیهانى ئیسلامدا لەڕێگاى بڵاوكردنەوەى توندترین فۆرمى ئیسلام (وەهابیزم) كە ئەوەش مایەى توڕەیی ونیگەرانى ئیسلامى ناوخۆیی و نەرێتە دێرینە ئایینیەكان لە تەساموح وپێكەوە ژیانى لێدەكەوێتەوە. لە هەمان كاتدا، ئێران هەڵمەتێكى یەكسانى شەڕانگێژانەى ئایینى پیادەكردوە بۆ ناردنە دەرەوەى فۆرمێكى مەهدیانەى Messianic شیعەگەرێتى بۆ جیهانى عەرەب وپشتگیری كردنى بزاڤێكى تایفی لە لوبنان (حزبولڵا) وفەلەستینیە تیرۆریستەكان (حەماس) وعێراق.
هۆكارێكى گرنگى ترى پەیوەندیە نێودەوڵەتیەكان بریتیە لە كاریگەرى مەسیحیەت لەسەر ئاڕاستەكانى سیاسەتى دەرەكى. زاناى سیاسەت والتەر راسل مید پێی وایە بێداربوونەوەى جیهانى مەسیحیەت شتێكى چاك دەبێت بۆ سیاسەتى دەرەكى ویلایەتە یەكگرتوەكانى ئەمریكا، لەو بارەیەوە دەڵێت: "مەسیحیەت بیروباوەڕێكە كە زۆرترین پشتگیری لە ئەمریكا دەكات" چونكە لەگەڵ بیروباوەڕ ئەمریكا دەگونجێت (زۆربەى جاریش لەگەڵ كارەكانیشى) لە پشتگیری كردنى لە ئازادى ئایینیدا، ویاریدەدەرە لە ناشتنى بەهاگەلێك بەرەو دیموكراسیەت وپێشكەوتنى ئابووریت دەبات.
لەوانەیە والتەر راسل مید تاڕادەیەك ڕاست بێت، هەرچەندە نەك لەبەر ئەو هۆیانەى ئەو دەستنیشانى كردوون. سیاسەتى دەرەكى ویلایەتە یەكگرتوەكانى ئەمریكا تادێت دێتە ژێر كاریگەرى شێوازى دروست كردنى یان بەهێزكردنى جیهانگەرایی شێوازى نوێی كۆپێناسنامەكان collective identities وكردە سیاسیەكان، ولە نێوان ئەوانەشدا پێنتیكۆستالیزمى جیهانگەرا وئینجیلیەتی پرۆتستانتی. جیهانگەرایی موسڵمان ومەسیحیەكانى لە بەشى باشورى گۆی زەوى یارمەتی داوە بۆ بەستنەوەى كێشەى ناوخۆیان بە كێشەى جیهانى. یاریكەرى ئیسلامى ومەسیحى نادەوڵەتى (نا حكومی) nonstate بۆ نمونە ڕێكخراوى فریاگوزارى فرانكلین گراهام وڕێكخراوى ساماریتانس پێرس ئێستا لە سودان چالاكییان هەیە كۆمەك لە دەرەوە كۆدەكاتەوە بۆ یارمەتى دانیان لەڕووى دراوى وسیاسیەوە. بەها وئامانجە مەسیحیەكانى ئەمریكا ئەو وڵاتە گرێدەدات بەو كۆمەڵگا ووڵاتانەى باشورى گۆى زەوى كە پێناكۆستالی وئینجیلین. ڕەهەندە ئایینیەكانى ئەو جۆرە كۆپێناسنامانە وترانسناشنالیزم (سنوربەزێنە نیشتمانی یەكان) روخسارێكى گەشەكردووى سیاسەتى دەرەكی ویلایەتە یەكگرتوەكانى ئەمریكایە وتاڕادەیەكى زۆر ڕاڤەى ئەو یاسایانەى دەیەى ڕابردوو دەكات دەربارەى بازرگانیكردن بە مرۆڤ وئازادى ئایینى و توندوتیژى لە دارفۆر ومافەكانى مرۆڤ لە كۆریاى باكووردا.
لەگەڵ ئەوەشدا تێڕوانینى والتەر راسل مید كەپێیوایە پێنتیكۆستالیزم Pentecostalism وئینجیلیەتی evangelical مەسیحی پێگەى دەرەكى ویلایەتە یەكگرتوەكانى ئەمریكا بەهێز دەكات لە ناو وڵاتانى بێگانەكاندا دەرئەنجامیچكى بێ ناوەرۆك نییە. ...
پێنتیكۆستالیزم وئینجیلیەكان بێگومان دوو لایەنى هاوڕانین، وئەو ڕاستیەش بە ناڕوونى دەمێنێتەوە ئایە مەسیحیەكانى بەشى باشوورى گۆى زەوى بە هاو هەڵوێستى دەمێننەوە لەگەڵ سیاسەتە دەرەكیە موحافیزكارەكانى ویلایەتە یەكگرتوەكانى ئەمریكا یان نا. بۆ نمونە لە مەسەلەى جەنگى عێراقدا وا نەبوون. لە هەمان كاتدا ئینجیلیەكان لە چین لەوەدەچێت مەیلیان زیاترە بۆ شوێن كەوتنى سۆزى نەتەوایەتى نیشتیمانى چین زیاتر لە تەبەنا كردنى سیاسەتى دەرەكى ویلایەتە یەكگرتوەكانى ئەمریكا.
لەوانەشە ئایین لە بەشى باشوورى گۆى زەوى ڕەنگدانەوەى سیاسەتەكانى رۆژئاوا نەبێت. بۆ هەردوو لا موسڵمان ومەسیحی لە وڵاتە تازەپێگەیشتووەكان لەوە دەچێت ئایین بە هەردوو جۆریەوە لەو وڵاتانە موحافیزكارتربن لە رۆژئاوا وهەڵوێستى توندتر وەربگرن لەمەر لەباربردنى كۆرپەلە وهۆمۆسێكچوالیتى (هاوڕەگەزبازى). لە هەمان كاتدا ، ئایین لە بەشى باشوورى گۆى زەوى لەوانەیە زیاتر لیبڕاڵتربێت لەلایەنى سیاسی، چونكە خەڵك لە نەتەوە تازە پێگەیشتوەكان بە شێوەیەكى گشتى زیاتر نیگەرانن بە دەستى هەژارى، ودادپەروەرى ئابوورى وژینگە وزیاتر بە گومانن لە سەرمایەدارى وجیهانگەرایی وزیاتر پشتگیری لێكەرە لە نەتەوە یەكگرتووەكان و یاسای نێودەوڵەتى.
هەروەها جیهانگەرایی و كاریگەریەكانى بۆ سەر ئاڕاستەى ئایینى گومانى تێدا نییە كە كاردەكاتە سەر بارودۆخى ناوخۆیش. دابەشبوونى ئایینى دانیشتوان لە ئەندەنوسیاوە بۆ نایجیریا پێكدادانى لێكەوتەوە لەو چەند ساڵەى دواییدا، وكێشمەكێشى ئیسلامى مەسیحى تازەش لە ئایڤرى كۆست (ساحل العاج) وكینیا سەریان هەڵدا.ئامارەكانى ناڕەحەتى مەدەنى نیشانى دەدەن كە كەمایەتیەكى ئایینى لە هەر وڵاتێكدا دانیشتوانى گەیشتە 10 -20 % ى دانیشتوان، دەتوانێت بەسەروزیادەوە بەرهەڵستى سیاسەتێك بكات كە تەبایی ئایینى پتەو دەكات ودەتوانێت هەتا پشتگیری بكات لە پێناو خەبات بۆ ڕزگاربوون.
گەلێك ڕونە كە هۆكاری تریش هەیە لە بەدیهێنانى ئەو كێشە ئایینیانە. هەرچەندە گەلێك كێشە دەرهاوێشتەى سیاسەت و ئابوورى وبەد كارگێڕی حوكمەتە ، بەڵام بیروڕاى ئایینیش دەورى گرنگى هەیە لەو بوارەدا.
كردەى بە كۆمەڵ پشت دەبەستێتە سەر چۆن گروپە كۆمەڵایتیەكان لەو جیهانە دەگەن كە تێیدا دەژین وچۆن دەڕواننە پێناسنامەیان لە پەیوەندیدا لەگەڵ پێناسنامەكانى تردا. شێوازى چارەسەركردنى ئایین بۆ خوێندەوارى وقوتابخانە وبەڕێوەبردن ومافەكانى مرۆڤ ودیالۆگى ئایینى جیهانى دەكرێت یارمەتى حكومەت بدات بۆ وەڵامدانەوەى تەنگژەكان وكێشە ئاڵۆزە ئایینیەكان.
ئایین لە جیهانى داهاتوودا
جیهانى نوێ لە قۆناغى دروست كردن دایە، ئەوجیهانەش لەلایەن خەڵك ووڵاتان وكۆمەڵگا ئایینیەكانى كە بەشى باشوورى گۆى زەوى پێك دەهێنن دروست دەكرێت. ئایینە مەزنەكانى جیهان هەموویان سودمەندن لەو هەلانەى كە جیهانگەرایی دەیڕەخسێنێت لە گوازتنەوى پەیامەكانى وگەیشتن بە گوێگران لەسەر ئاستى جیهانى.
بیروباوەر فۆرمەلەى كێشە ودەبەرێكچوونى ڕۆژانەى ملیۆنەها كەس دەكات لە ڕوبەڕوبونەوەیان لەگەڵ كێشەى سیاسی گەورەتر وەك دیموكراسی ومافی مرۆڤ وگەشەسەندنى ئابوورى. دیاسپۆراى (ئاوارەى) ئایینى ونەتەوەیی لە بەشى باشوورى گۆى زەوى پەیوەستن بە ڕۆژئاوا لە ڕێگاى دروستكردن وچالاككردنەوەى كۆپێناسنامەى (هویە جماعیە)، كە كاریگەرى دوو جەمسەر دەبێت، دەتوانێت تەبایی وهاریكارى كۆمەڵایەتى بەهێز بكات وهەروەها دەكرێت ببێتە سوتەمەنى بۆ تیرۆریزم وكێشەى ئایینى جیهانى. وەك ئەنجام تێگەیشتنى ئایین لەسەر ئاستى جیهاندا بیروباوەڕیان، بەهاكانیان، وڕێگاكانى كاریگەریان بۆسەر ئامانجە سیاسیەكان، وچالاكیەكانیان، وپاڵنەرەكانی وڵاتەكان وكۆمەڵگا ئایینیەكان دەبێتە ئەركێكى گرنگى ویلایەتە یەكگرتوەكانى ئەمریكا و داڕێژەرانى سیاسەتى دەرەكى لەو دەیانەى داهاتوودا. ئەگەر ویلایەتە یەكگرتوەكانى ئەمریكا دانى هێنا وسودمەندى كرد لە بوژانەوەى ئایینى لە جیهاندا، ئەو كاتە دەتوانێت هێزى خۆی بخاتە گەڕ بۆ چاكتر كردن وپێشخستنى ئاسایشی نێودەوڵەتى وژیانى ملیۆنەهاش چاكتر بكات. ئەگەریش ویلایەتە یەكگرتوەكانى ئەمریكا نوشوستى هێنا لە ڕوبەڕوبونەوەى كاریگەریەكانى ئەو هەڵسانەوە ئایینیە بەشێوەیەكى ڕاست ودروست، ئەوە ئەگەرى زیادبوونى توندوتیژى ئایینى لەسەرتاسەرى جیهان بە شێوەیەكى دراماتیكى زیاد دەكات لە سەدەى داهاتوودا.

بۆخۆێندنه‌وه‌ی به‌شی یه‌که‌م کلیک له‌سه‌ر ئه‌م لینکه‌ بکه‌
http://www.kurdistanpost.com/view.asp?id=3531ce53
 
[email protected]