های گەندەڵەكانی ناو هەرێم، چاوچنووكەكان و ترسنۆكەكان!

Friday, 11/03/2011, 12:00

ئاگاداریەك بۆ هەموو خوشك و برایانی ڕووناكبیر و خوێندكار و هونەرمەند و كەسایەتیە سیاسی و كولتوریەكان لە دەرەوەی وڵات بەگشتی و لە ناو خۆی كوردستان بەتایبەتی
هەروەكوو هەمووتان ئاگادارن چەند ڕۆژێك لەمەوبەر لە مەرگەساتی حەڤدەی شووبات، خۆپێشاندانێك لە شاری سلێمانی لە لایەن لاوانی چەوساوە و بەشخوراوی خەڵكی كورد بە نوێنەرایەتی خەڵكی شاری سلێمانی، بۆ بەرز كردنەوەی دەنگی مافەكانی خۆیان بە گوێی دەسەڵاتدارانی حكووومەتی گەندەڵی هەرێم، بەڕێوە چوو. بەڵام دواییەكان لە لایەن پۆلیس و پارێزەرانی كۆنەپەرستی حكوومەتی هەرێمی كوردستان، خۆپێشاندەران كەوتنە بەر پەلاماری تووند و بێ ڕێزیەوە. خۆپێشاندەرانیش، جوامێرانە وەڵامی ئەوانیان دایەوە كە بنكەی پارتی گەندەڵ كەوتە بەر پەلاماری خەڵك. بەڵام چەكدارەكانی پارتی كۆنەپەرست، كە سەركردەكانی ئەو پارتە لە درێژایی مێژووی ژیانی تاوان و شوومی خۆیاندا هەر كۆسپی سەر ڕێگای ژیانی كۆمەڵانی خەڵك و ئازادیەكانی خەڵكی كوردستان بوونە و زۆر جاران بەدژی مافەكانی نەتەوەی كورد خۆفرۆشیان كردووە، زۆر دڕندانە، ئەو خەڵكە خۆپێشاندەرانەیان دایە بەر دەس ڕێژی چەكەكانیان لە كاتێكدا كە خەڵكی تێكۆشەری شاری سلێمانی هونەرپەروەر و شاری نموونەی بەرزی و خۆڕاگری، شاری زانست و فەلسەفە و، شاری شاعیران و هۆزانان، بەدەستی بەتاڵ چوووبوونە بەردەم ئەو بنكە شووم و تاوانبارە و هیچ كەس لە ئەوان چەك بەدەس نەبوو و هیچ هێز و ڕێكخراوێك لەگەڵیاندا بەشدار نەبوو و تەنیا خەڵكانی مەدەنی بوون كە خوازیاری ئازادی و مافەسەرەتاییەكانی خۆیان بوون. ئەوان كاتێك گرژی و تووڕەییان گرتە بەر و پەنایان بردە بەر بەرد وشتی تر، كە پۆلیس و ئاسایشی دەوڵەتی هەرێم لەو شارەدا، شاڵاویان بۆ هێنان.
هەروەكوو هەمووی ئێوە ئاگادارن، لە ساڵی1992 ی زایینیەوە پارتی و یەكیەتی نیشتمانی ژیان و گوزەرانی خەڵكانی دانیشتوی باشووری كوردستانیان گەمارۆ داوە. شەڕی ناوخۆ، یەكەم پێشكەشی بەرچاوی ئەوان بۆ خەڵكی كورد بوو كە سەدان و هەزاران هاووڵاتی مۆمی ژیانی كووژێندرایەوە و گەلێك شوێنی كوردستان وێرانكران و بە ملیۆن نەخۆشی جۆراوجۆری دەروونی و جەستەیەیی لێكەوتەوە و هەر دووك لا پەنایان بردە بەر هێزە سەركووتكەرەكانی ڕژیمی ئیسلامی ئێران و حكوومەتی دڕندەی توركیاو هاوكات لەگەڵ ئەوەشدا سەرۆكی پارتی و بارزانیەكان، كاتێك هەستیان بە مەترسی خۆیان و دەسەڵاتەكەیان كرد، پەنایان بردە بەر هێزە نیزامیەكانی ڕژیمی بێ ئابڕوو و دیكتاتۆر و مرۆڤ كووژی بەغدا و زۆر بێ ئابڕوانە عەسكەر و دەبابە و تۆپ و تەیارەی ئەو حكومەتەتیان هێنایەوە سەر ژیان و ماڵی خەڵكی كوردستان و ئەو جارە بەناوی لەناو بردنی هێزێكی تری كوردستان، شان بەشانی هەمان ئەو دەبابە و عەسكەرانەی كە خەڵكی كوردستانیان كردە ئەنفال و ئەو حكوومەتەی كە بۆ یەكەم جار چەكی ترسناك و تۆقێنەر و ماڵ وێرانكەری كیمایی لە سەر ئافرەتان و مناڵ و پەككەوتەكانی دانیشتوانی كوردستان بەكار هێنا، بەڕێژەیەكی بەرچاو و سەرسووڕهێنەر، خەڵكی كوردیان قەڵا چۆكرد!
ئەمجار دوای تەواو بوونی شەڕی ناوخۆ، پەرلەمانی شانۆیی و بریقەدار و پووچ دروست بوو و ناویان نا پەرلەمانی كوردستان. ئەمجار هەر ئەو پەرلەمانە كە زۆرینەیان نوێنەرانی پارتی و یەكیەتی بوون، شەڕیان لەگەڵ ڕێكخراوێكی تری كوردی لە ژێر پێشنیار و پشتیوانی حكوومەتی توركیا، لە باكووری كوردستان بەڕەوا زانی و هەزاران كوڕە كوردی تریان بەكوشتن دا و دەروونی ملیۆن ئافرەت و دایك و باوكی ئەو گیان بەختكردووانەیان زامدار كرد و مانای ژیان و گووزەرانی خەڵكیان چەندین قات ناخۆشتر و ترسناكتر كرد.
دوای گەیاندنی زیانێكی زۆری گیانی و ماڵی بەو رێكخراوە سیاسیەی باكوور، ئەمجار مام جەلال كەڵە پیاوی سیاسی كورد و خاوەن ئەزموونی شۆڕش و شۆڕشگێڕی و سەرۆك و ڕێبەری یەكیەتی نیشتمانی، بۆ خۆش خزمەتی و بۆ برەو پێدانی بازرگانی بە قازانجی خۆی و دارودەستەكانی و خۆ خۆشەیستی لای ڕژیمی ئێران، لەشكری ئەو ڕژیمە دڕندە و مرۆڤ كووژی ئێرانی بەدرێژایی هەزاران كیلۆمیتری خاكی دا هێنایە سەر پارتێكی دیكەی كوردی لە قەڵای كۆیەی شاری باشووری كوردستان.
ئێستا لەوانەیە ئەگەر لێیان بپرسی بۆ ئەو تاوانانە دەكەن، دەڵێن ئەمە پەیوەندی دیپلۆماتیە و بۆ بەرژەوەندی هاووڵاتیانی كوردستانە. بەرژەوەندیەك كە بۆ خواردن و شتوومەك و كاڵاكان دەبێت گیان بدرێت و كاڵا بە گیان مامەڵەی پێ دەكرێت!
وڵاتی كوبا تەنیا ئاوێكی بچووكی لەگەڵ ئەمریكادا هاوسنوورە و لەو ڕۆژەوە حكوومەتی كۆمونیستیان دامەزراندووە، زۆر جوامێرانە لەبەرامبەر ئەمریكا دا وەستان و هەر لەسەر ئەو ڕك وگرژی و تووڕەییە، ئەمریكا بایكووتی بازرگانی خستوونە سەر و تەنانەت ناوی وڵاتی كوبا لە هێڵی ئاسمانی ئەمریكا دا سڕدراوەتەوە و هیچ ئەمریكایەك ناتوانێت بە فڕۆكە بۆ كوبا هەڵبفڕێ و تەنیا لە ڕێگەی وڵاتی مەكسیكەوە دەكرێت سەفەر بۆ وێندەرێ بكرێت. بەڵام دەوڵەتی كوبا، ئامادە نیە تەسلیمی ئەمریكا بێت و هاووڵاتیانی خۆی بفرۆشێت و لە پێناو بازرگانیدا، خوێن و كەسایەتی هاووڵاتیان بفرۆشێت و وا ساڵایانێكی دوور ودرێژە، ئەو گوشارە بازرگانیەیان لەسەرە و ئەوانیش بەچۆك دانایەن و ململانی خۆیان هەروا جوامێرانە درێژە پێدەدەن.
گەرچی سەرۆكەكانی هەرێمی كوردستان، بەردەوامن لە تێكەڵاوی لەگەڵ دەوڵەتی توركیا دەوڵەتێك كە بەتەواوی مافی نەتەوەی كورد پێشێل دەكا كە زۆرینەی كورد لە وێندەرێن و لە ساڵی1999وە ڕێبەری ڕێكخراوێكی گەورەی كورد لە بەندیخانەی ئەو ڕژیمە دیكتاتۆرە دایە و قەڵاچۆكردنی خەڵكی كورد لە وێندەرێ بە ڕێژەیەكی زۆر درێژەی هەیە. دوایش نوێنەری هەرێم لە سەر ڕاگەیەنەگشتیەكان، دەڵێن پەیوەندی دەوڵەتی هەرێم و حكوومەتی تووركیا پەیوەندیەكی گەلێك مێژووییە و دێرینەیە!
لەگەڵ ڕژیمی كۆنەپەرست ومرۆڤ كووژی مەلاكانی ئێرانیش هەر بەوجۆرە. ئەوانە لەسەر بازرگانی، چارەنووسی نەتەوەیەك پێ ڕێدەخەن. لەكاتێكدا ئەو بازرگانیەش یارمەتیەك بۆ هاووڵاتیان نیە و خەڵك هەر ماڵ وێرانتر و برسی تر دەبن و ژیانی هاووڵاتیان ناچێتە پێش و بەرەو باشی و خۆشی ناچێت و بازرگانیە بۆتە هۆی بەسەرمایە بوونی ئەو سەرۆكە بێ ئابڕوانەی مێژووی نەتەوەی كورد.
بەڵێ هەر لە پێناو ئەو بازرگانیەتەدا، ئەمجار تیرۆر و ڕەشە كووژی دانیشتوانی كەسانی سیاسی لە ناو شار و شارۆچكەكانی باشووری كوردستان پێشكەشیەكی تری ئەوان بوو و، بەڕێژەیەكی بەرچاویش لەلایەن پارێزەرانی دەسەڵاتی هەرێم، كەسانی سیاسی و دژ بە ڕێژیمی مەلاكانی ئێران، تەسلیم بە ئێران كرانەوە و گیانیان لێ ئەسێنراوە.
وێڕای ئەو كارەساتانەش لەو كاتەوە بە هەزاران ئافرەتی جوامێر لە ڕۆژهەڵاتی كوردستان بە مەبەستی ڕزگاری لە چنگ بەكرێگیراوانی ڕژیمی ئێران، پەنایان بردۆتە بەر هەرێمی كوردستانی باشوور و بەڵام دەسەڵاتی دوژمنانەی ئەوان بەرامبەر بە ئازادیەكانی ئافرەتان چ لەو ناوخۆی هەرێم و چ لە بەشەكانی دیكەی كوردستان، زۆر بەشێوەیەكی ناجوامێرانە و دوور لە هەموو تایبەتمەندیەكی مرۆڤانە، تەسلیمی بنەماڵە و حكوومەتی ئێران كرانەوە و زۆربەی زۆری ئەوانە، یان هەر دوای گەڕانەوەیان مۆمی ژیانیان كووژاندوونەوە یان كەوتوونە بەندیخانەوە و ڕۆژە جوان و گرنگەكانی ژیانیان لە ژێر ئازار و ئەشكەنجەی پارێزەرانی كۆنەپەرستی و خوێن مژەكانی ڕژیمی مەلاكان بەسەر دەبەن.
دەسەڵاتی هەرێمی كوردستانی باشوور بەجورێك هەڵسووكەوتی كردووە كە هێزی ئۆپۆزیسیۆنی ئێران لە دژی ڕژیمی ئیسلامی ئێران زۆر لاواز بووە و هەموو جۆرە چالاكیەكی سیاسی و چەكداری و چاپەمەنیان لێ قەدەغە كراوە. وای لێكردوون كە زۆرینەی ئەو كادیر و پێشمەرگانەی هەتا دوێنی هێزی چالاكی ڕێكخراوەكەیان بوون، ئێستا بۆ خۆ بژیوی و لەچنگ برسیەتی و نەبوونی، دەستیان داوەتە كرێكاری و بە مووچەیەكی گەلێك كەم. ئیشێكی سەخت و دژوار، بەڵام مووچەیەك كە هێشتاش وەڵامدەری ژیانێكی نەمر نەژی ئەوان نیە.
مناڵانی خەڵكانی ڕۆژهەڵاتی كوردستان، لە وێندەرێ دەخوێنن، بەڵام دوای چەندین ساڵ زەحمەت و ماندووبوون، كاتی تەواو كردنی خوێندنەكەیان بڕوانامەیەكی وایان پێ نادرێت كە كاری لەسەر بكەن و لە ناو هەرێم پێی دابمەزرێن و دەبێت جارێكی تر ببنەوە بە كرێكارێكی ئاسایی و بە مووچەیەكی كەم و بێ پشتیوانی، چەندین كاتژمێری ڕۆژانەی ژیانیان بۆ خۆبژیوی تەرخان بكەن.
هەروەها پارتێكی دیكەی كوردی لە باكووری كوردستان لە ژێر كۆنتڕۆڵی یاسای ڕەهای هەرێم دایە و چالاكی سیاسیان لێ قەدەغەكراوە چونكە ئەگەر ئەو كارە نەكەن بازرگانی و دراوەكانی ئەوان كە بەهیچ ڕادەیەك پڕ نابن، كەم دەبێتەوە و توركیا مامەڵەی بازرگانی خۆی ڕادەگرێت و بۆیە كۆتایی هاتن بە چارەنووسی ڕێكخراوەكانی كوردی و لەناو بردنی ئازادیەكانی كۆمەڵانی خەڵك باشترە لە جێگەی لە دەس چوونی بازرگانی بۆ ئەو دەسەڵاتانە.
لەو ڕۆژەوە كە پەرلەمان و حكوومەتی هەرێم هاتۆتە سەر سەكۆی دەسەڵات، بەهەزاران كەس لە ئافرەتانی جوامێر و ئازادیخوازی كورد لە ژێر دەسەڵات و یاسای ڕەها و گەندەڵی ئەو دوو حیزبە و ئایینی سەرەتانی ئیسلامی مەحەمەدی عەڕەب، گیانیان لێ ئەسێنراوە. هەزاران ڕۆژنامە نووس و نووسەر، وون كراون و دوای چەندین شەو و ڕۆژ جەستەی بێ گیانیان دۆزراوەتەوە. بەسەدان هەزار كەس لە نووسەران و هونەرمەندان هەرێمی كوردستانیان بەجێ هێشتووە و ژیانی سیاسی و هونەریان لە وڵاتانی دەرەوە بەسەر دەبەن. بەشی زۆری ئەوانە چەند جارێك ویستوویانە بگەڕێنەوە ناو خۆی كوردستان، بەڵام هەموو جارەكان لەگەڵ نائومێدی ڕووبەڕوون بوون و حكوومەتی پارتی و یەكیەتی هەڕەشەی مردن و گرتن و وون بوونی لێ كردوون یان پێیان گوتراوە دەبێ نووسین و هونەرەكانیان لە خزمەت بەرژەوەندیەكانی ئەواندا بێت و شاعیر و نووسەر و سترانبژی دەسەڵاتەكە گەندەڵەكەی ئەوان بن.
كۆمەڵەخەڵكانێك كە لەو دواییانەدا لە وڵاتانی هەندەران، داواكاری پەنابەریان وەبەرچاو نەگیرا و بەزۆر و بێ ڕێزانە كرانە ناو فڕۆكەیەك و لەناو فڕۆكەخانەی شاری سلێمانی خرانە خوارەوە و كاتی دابەزینینان لە فڕۆكە كەوتنە بەر بێ ڕێزی چەكدارەكانی دەوڵەتی پارتی و یەكیەتی و دواییەكان كۆمەڵەخەڵكانێك لەوان هاتنە سەرشاشەی تەلەڤیزیۆن و گوتیان بە لێدان و بێ ڕێزی سەرانی دەوڵەتانی دەرەوە نیگەران نەبووین، بەڵام كاتێك لەناو خۆی وڵاتی ئازادكراوماندا شەق و قۆنداغ و لوولەی چەكەكانی سەربازانی حكوومەتی هەرێم كرانە دیاری پێشوازی لەگەڕانەوەمان، ئیتر هیچ هیوایەكمان بۆ نەمایەوە.
گەندەڵی ئایین و دەزگای حكوومەت كارێكی كردووە ئەوەی زمانی لەدژی ئەوان بگەڕێت، یان زمانی دەبڕن یان گیانی ئەستێنن. ئەوەی زمانی جووڵا و نووسی و ئەوەی ئەركی ڕاستەقینەی ڕۆژنامەنووسی بەجێ گەیاند و ئەو جوامێرە و ئەوەی هەتا زانست و فەلسەفە و مرۆڤایەتی پێشكەوتوو هەبێت، هەر هەیە ناوی ئەو بزر نابێ و، ئەوەی هێشتاش خوێنەكەی ئیشك نەبۆتەوە، سەردەشت عوسمانی خوێندكاری زانكۆ و ڕۆژنامە نووسە كە لە ناو زانكۆی شاری هەولێر لە لایەن پارتی دێمۆكڕات و بەفەرمانی خوددی مەسعوود بازرانی سەرۆكی هەرێم لەناو زانكۆی شاری هەولێر ڕفێندراو و چەند ڕۆژ دوایی لە شاری مووسڵ جەستە بێگیانەكەی دۆزرایەوە. ئەو كردەوە شووم و دزێو و دڕندانە و بێشەرمانەیە ئەوەمان بۆ دەردەخات كە نووسین و میدیا و هەموو بابەتەكان دەبێت لە ژێر ڕاوبۆچوونی ئەو سەرۆكە خاوەن ژیار و دڵسۆزە دا بێت!
مرۆڤێكی شارەزا دەڵێت هەر كەسێك گیانێك ڕزگار بكا، هەروەك ئەوە وایە كە دونیایەك ڕزگار بكا، هەر كەسێك گیانێك بستێنێ هەر وەك ئەوە وایە كە دونیایەك وێران بكا.
مەسعوود بارزانی مەغوول لەو ڕۆژەوە بۆتە سەرۆكی هەرێم، بەدەیان و هەزاران كەسی لە ڕۆژنامە نووس و نووسەر و كەسانی شارەزای لە هەرێمی كوردستاندا بەناوی یاسا كووشتوونە.
بێ ڕێزی بە خەڵكی كورد لە بەشەكانی ڕۆژ هەڵات و باكوور لە ژمارنەهاتوویە و تیرۆر و وون كردن و سەربڕینی ئەو ئازادیخوازانەی كورد، بەشێوەیەكی سەرسووڕهێنەر لەلایەن حكوومەتی هەرێمی كوردستانەوە بەڕێوە دەچێت. ئەو حكوومەتە ڕەها و داپڵۆسێنەرە، بۆ بەرژەوەندی ئابووری و بازرگانی ڕێگای داوە بە ڕژیمی دڕندەی ئیسلامی ئێران و حكوومەتی كورد كووژی توركیا و ئەوانیش ڕێكخراو و كەسایەتیە سیاسیەكان لە ناو خۆی هەرێمی كوردستان و لە بەر دەم سەرۆكی هەرێم و پەرلەمانی كوردستاندا، گیانیان لێ ئەستێنن.
كانت دەڵێت هیچ مرۆڤێك بۆ ویستی مرۆڤێكی تر نابێت كەڵكی لێ وەربگرێت و بەختی بەڕێوەبردنی كاری ئەو بێت. مرۆڤەكان هەتا ئەو شوێنە یەكسانن كە یەك قازانج و تەنیا یەك ڕێبازیان هەیە كە هەرگیز بۆ ویستێكی كەسی كەڵكیان لێ وەر ناگیرێت.
بەڵام سەرۆكی هەرێم و سەرۆكەكانی حكوومەتی هەرێم، زۆرینەی دانیشتیوانی هەرێمی كوردستانیان كردوونە بەختی ویستی گڵاو وگەندەڵی خۆیان و بەناوی ئەوان و لە سەرژیان وگووزەرانی ئەوان، بازرگانی دەكەن و دراوەكانیش بۆخۆیان و بۆ دارودەستەكانیان گلدەدەنەوە و دەڵێن ئەمە یاسای پەرلەمان ودەوڵەتە. ئێوە نابێ خۆپێشاندان بكەن و نابێت، ڕەخنە بگرن، چونكە ئێمە هەموومان لەو هەرێمە یەكسانین و وەك یەك دەژین و هەموومان لە ژێر دەسەڵاتی ئاسا داین و كەس لە یاسا گەورەتر نیە. ئەوە زۆرتر وتەكانی سەرۆكن.
ڕاست دەكا، كەس لە یاسا گەورەتر نیە، چونە یاسا و دەوڵەت هەر كاكە سەرۆك خۆیەتی. سەددام حوسێنیش پەرلەمان و یاسا و دەوڵەتی هەبوو، بەڵام هەموو بووكەڵەی یاری دەستی خۆی بوون وهیچ شتێك لەسەرەوەی بڕیاری ئەو نەبوو.
كورتەیەك لە بیروڕای ئەفلاتوون لەبارەی حكوومەت یان سەرپەرشتی هاووڵاتیان
بۆ ئەوەی هاووڵاتیان لە ئاسایشی تەواو دابن، ئەو مرۆڤانەی كاری سەرپەرشتیان پێ ئەسپێردرێت، دەبێت هەر لە سەردەمانی منداڵیەوە وانەگرنگەكانی فەلسەفە، دەروونناسی، بیركاری، جۆگرافی، ئابووری و سیاسەت بخوێن و بەباشی لەو ڕێگەوە فێربكرێن و هەتا ئاستێكی باڵا ئەو وانانە بخوێن و كاتێك لە تەواوی تاقی كردنەوەكاندا سەركەوتن و بەباشی فێركرابوون و ڕاهێنایان پێ درابوو، ئەمجارە بەرامبەر بەو وانە بەرزانە لەبەر دەم هاووڵاتیاندا بەڵێن دەدەن كە وەفادار بن و بۆ خەڵك و خزمەت بەو وانانە و پاراستنی ئاسایش و گوزەرانی ئەوان، وەكوو دایك و باوكێكی دڵسۆزی ئەوان زیاتر زەحمەت دەكێشن و تێدەكۆشن بۆ بەرز ڕاگرتنی ئامانجەكانی ئەوان و وەدی هێنانیان. سەرەڕای ئەوەش هەموو هەڵسوكەوتی ئەوان لە ژێر چاودێری زانكۆ و ئەكادێمیەكانی فەلسەفە و بوارەكانی دیكەدان و لەگەڵ ئەوەشدا، هاووڵاتیان ئازادن بۆ گۆڕانی ئەوان هەر كات زۆرینەی خەڵك داوا بكا و ئەگەر كەمایەتیش هەست بە كردەوەیەكی هەڵەی ئەوان بەرامبەر بە هاووڵاتیان بكەن و ئەو هەڵەیە ببێتە مەترسییەك بۆ سەر ژیانی هاووڵاتیان، ئەوان لەو بارودۆخەش دا دەبێت بەبێ ململانی، واز لەو ئەركە سەرپەرشتیاریە بێنن. هەر هاووڵاتیەك ئەگەر بەتەواوی لە ژێر ئاسایش و پشتیوانی ئەو ئەركە دا بێ بەش بێت، كۆیلەیەكە. بچوكترین ڕووداو و كێشەیەك بەئەستۆی ئەو خوێندكارانە دەبێت كە بوونە پسپۆڕ و بەرپرسیار بەرامبەر بە گووزەرانی هاووڵاتیان. بەوشێوە ڕەوشە، زانكۆ و پسۆڕانی زانكۆكان و ئەكادێمیەكان، سەرپەرشتی ژیانی كۆمەڵ دەكەن.
بەڵام ئایا هەمووی ئەوانەی لە دەسەڵاتی هەرێمی كوردستان دا بەشدارن و سەرپەرشتیاری خەڵكیان گرتۆتە ئەستۆی خۆیان، هەموو ئەو وانانەیان تەواو خوێندوونە و پسپۆڕیان تێدا وەدەس هێناون ؟ بەدڵنیایەوە نا. بارزانیەكان و كاكە چەنگیزخانی مەغوولی كورد)مەسعوود بازرانی( دەبێ خاوەن دەسەڵات بن.
مەسعوود و بارزانی و بارزانیەكان خۆیان لەو خەڵكانە بەجیا دەزانن هەر بۆیە بەزەییان بۆ ئەوان نیە. ئێستا خەڵك پێیان خۆش بێ یان ناخۆش، خوێندەوار بن یان نەخوێندەوار، مەڕداربن یان شوان، زووڕنا ژەن بن یان دەهۆڵ كوت، بازرگان بن یان دز و تاڵانچی، پێشمەرگە بن یان خۆفرش، دەبێت لە كوردستاندا ئەوان خاوەن دەسەڵات بن و پلەی یەكەمی دەسەڵاتیش هی ئەوان بێت. ئەگەر نا، ئەوان وەكوو ئیش و خووی خۆیانە، لە ڕێگەی لەشكر و دەبابە و فڕۆكەی حكوومەتێكی تر، خەڵكی كوردستان قەڵاچۆ وڵاتەكەی خاپۆر دەكەن. جا بەتایبەتی لەو كاتانەوە كە دەسەڵاتیان هەبووە و سەرۆك و سەركردەی وڵاتانی تریان ناسیوون و بڕوانامەیان پێ دراوە. ئەوان دەڵێن خەڵكی كوردستان ئێمەی هەڵبژاردووە و دەنگی پێ داوین. چونكە نزیك بە بیستویەك ساڵە كە دەسەڵاتیان بەدەستە و هەر خەڵك ئەوانی دەوێ دەنا ئەوان لە دەسەڵات ماندوو بوونە!
ناپلیۆن، دەڵێ من دەسەڵاتم خۆش دەوێت و لەپێناو ئەودا سەرم دادەنێم و ڕێگە بەكەس نادەم ئەو كۆرپە جوانەم لێ بستێێنت و هەر كەس ئارەزوی ستاندنی لێم هەبێت، بەهەموو دەسەڵاتمەوە بەگژی دادێم و دەی تۆپێنم. هەر ئەوەش دروشمی ژێر پەردەی سەرۆكانی هەرێم و هی بارزانیەكان بەتایبەتیە.
ڕژیمی دڕندەی مەلاكان لە ئێرانیش هەر وا دەڵێت چونكە ئەوانیش كۆمارین و خەڵكانی ئێرانن كە دەنگ بەوان دەدەن. چونكە گەلانی ئێران، خۆشیان لە مەلای خوێن مژ و مرۆڤ كوژ و بەندیخانە و كوشت وكشتار و وێرانی و قورئان و ئەو كارەساتە دڵتەزێنانە دێت كە نزیك بە سی و یەك ساڵە مەلاكان بۆیان كردوونە دیاری.
لە تووركیاش هەر هەمان هەڵبژاردنەی كە سەرۆكەكانی هەرێم باسی لێوەدەكەن هەیە كە هێشتاش كوردەكان بە بوونەوەری كێوی دەزانن و پەرلەمانتارانی كورد لە پەرلەمان دەكەنە دەرەوە و بەتاوانی كوردی قسەكردن ساڵانێكی درێژ، بەندیخانەیان بۆ دەبڕدرێتەوە. هەر لە خوودی ڕژیمی بەعیسی عێراقیشدا هەڵبژاردن هەبوو، بەڵام كاكە سەددام بە ئارەزوی خۆی كوردستانی وێران دەكرد و بۆ یەكەمین جار چەكی كیمیایی لە دژی دانیشتوانی هەرێمی كوردستان بەكار هێنا.
ئەگەر هەڵبژاردنێكی ڕەوشی و زانستیانە و بەڕەوشێوێكی دادوەرانە بووە و ئەو پاڵێوراوانە بەڵێنیان داوە بە هاووڵاتیان كە هەر كات نەیان توانی بۆ وەدی هێنانی ئامانجە گرنگەكانی ئەوان كار بكەن، یان هەڵەیەكی وا تووش بوون هەڕەشەی بۆ سەر ژیان وگووزەرانی هاووڵاتیان هەبێت، دەبێت دەسەڵات بدەنەوە بە خوودی هاووڵاتیان و لەسەرەوەی ئەوانەوە، بدرێتەوە بە دامەزراوە زانستی و فەلسەفەیەكانی هەرێمی كوردستان.
ئێستا زۆریش دەرنگ بووە كە واز لە دەسەڵات بێنن و جارێكی دیكە هاووڵاتیان بۆ خۆیان كەسانێكی دیكە دیاری بكەن كە شیاوی سەرپەرشتی بن و هاووڵاتیان لێیان ڕازی بن. چونكە دانیشتوانی هەرێمی باشووری كوردستان، لەو دەسەڵاتە ماندوو بوون و گەلێك بەڵگەی گرنگ و فەلسەفی و دەروونناسی و سیاسی لەدەس دا هەنە كە سەرتاپای بنەمای حكوومەتی هەرێم لە سەر بنەمای چەوسانەوە و زووڵمكردن لە هاووڵاتیانی هەرێمی كوردستانە و هەر ئەوە بۆتە هۆی ئەو شڵەژاوی و شێواوی و لەمەترسی كەوتنی گیان و ماڵ و شوێنی ژیانی هاووڵاتیانی هەرێمی كوردستانی باشور.
بەوتەی مۆنتێسكیو فەیلەسووفی فەڕانسەویی كە لەسەدەی هەژدەهەمدا ژیاوە، دەڵێت هیچ زوڵم و زۆرداریەك ناشیرینتر و خراپتر و بێ بەزەییانەتر لەوە نیە كە بەناوی یاسا و لە ژێر سێبەری ئەودا بە ڕەنگی داد ودادوەری بەڕێوە دەچێت. دەكرێت بگوترێت كە لەو بارودۆخەدا، ڕۆژ ڕەشان و زوڵم لێچووان لەسەر تەختەشكاوێك كە لە ئوقیانووسی بێ ئەمانی ژیاندا خستوویانەتە ژێر قاچیان و بەو ئامرازە خۆیان ڕزگار كردووە، لێیان نوقم دەكەن.
حكوومەتی هەرێمی كوردستانیش هەر لە ژێر ناوی یاسا و بە یاساكردنی بابەتەكان و وەبەرچاو گرتنی دادوداوەری ساختەچیانەی ئەوان، خۆپێشاندانەكان، بەڕێوەبچن و ئەگەر قاچ زیاتر لەوە هەڵێننەوە، گوللەی پارێزەری ئەو یاسایە، دادوەرانە و یاسایانە، گیانیان لێ ئەستێنێت و بەوجۆرە و لەو ڕێگەوە كوشتنی هاووڵاتی ڕەوا و یاسایی دەبێت!
بۆیە بە تێكڕمانی دەسەڵاتی حكوومەتی هەرێم، هیچ زیانێك وەدەسكەوتەكانی خەبات و ئازادیەكانی هاووڵاتیانی كوردستان ناكەوێت. لە بەر ئەوە ئەو دەسكەوت و سەرەوت و سامانەی كە ئێستا لە دەس حكوومەتی هەرێم دایە، دوای ڕووخانی بنەمای ئەو حكوومەتە، دەكەوێتە دەس هێزی ڕووناكبیر و شارەزایانی كوردستان و كەسانێك كە شیاوی سەرپەرشتی كردنیان هەبێت و وەكوو دایك و باوكێكی دڵسۆز بەرپرسایەتی هاووڵاتیان دەگرنە ئەستۆ.
بۆیە ئەوە كە سەرۆكەكانی دەوڵەتی هەرێم پڕوپاگەندەی بۆ دەكەن و گوایە ئەو خۆپێشاندانانە، ئازادی و بنەماكانی ئازادییەكان دەڕوخێنێت و كۆسپ دروست دەكا، زۆر بەپێچەوانەیە. هاووڵاتیان بڕیاریان داوە كە ئەو حكووومەتە دەبێت بڕوا چونكە هی ئەوان نیە و نوێنەری داواكاریەكانی ئەوان نیە. هاووڵاتیان دەزانن كە ماوەی بیستویەك ساڵە دیكتاتۆریەتی حكوومەتی هەرێم ماف و ئازادیەكانی هاووڵاتیانی كوردستان بەناوی یاسا و دادودادوەری، پێشێل دەكا و گەلێك بەڵگەی گرنگ لەدەس دان كە گرنگی بەژیان و گوزەرانی هاووڵاتیان لەلایەن ئەو حكوومەتەوە نەدراوە و دەری خستووە كە ئەوە حكوومەتێكی ڕەهاو دیكتاتۆرە و لە سەر بنەمای چەسانەوە و پێشێلكردنی مافەڕەواكانی هاووڵاتیانی كوردستان دامەزراوە.
سەرۆكی هەرێمی كوردستان كە خۆی زۆر بە جیا لەو مرۆڤانەی سەرزەوی دەزانێت و خۆی وەكوو نێرداروێكی ئاسمانی و وەكوو مەلاكانی ئێران دەزانێت كە نوێنەری ئاسمانین و هیچ كەس بۆی نیە بیانگۆڕێت و ئەگەر داوای گۆڕینیان بكەن، تاوانە و هەر بە كتێبە ئاسمانیەكەی مەحەمەدی عەڕەب گیانیان لێ ئەستێنرێت و ئەوەش كارێكی بەجێ و یاسایی و ڕەوایە. ئەگینا ئەگەر سەرۆكی حكوومەت هەیە و پەرلەمان هەیە، مانای سەرۆكی هەرێم یانی چی و لە چ یاسا و ڕەوشێك دا بوونی مەسعوود بارزانی خانی مەغوول وەكوو سەرۆكی هەرێم پێویستە و بەجێیە ؟
زۆرینەی خەڵكی كوردستان و بەتایبەتی شارەزایان و ڕۆژنامە نووسان، دەزانن كە مەسعوود بارزانی مرۆڤ كووژە و بە ڕۆژی ڕووناك و زەق و ئاشكرا نووسەر و ڕۆژنامە نووسی كوردی لە هەرێمی كوردستان كووشتوونە و لە بەردەم ئاسایش و پارێزەرانی زانكۆ سەردەشت عوسمانیان خستە ناو ئۆتۆمبیلی تایبەتی هێزی زێرێوانی)قوەخاسەی(مەسعوود بارزانی و بەسەر سەدان بنكەی چاودێری سەر ڕێگاكاندا بردرایە مووسڵ و لەوێ گیانیان لێ ئەستاند.
هەموو ئەو هێمایانەی لەسەرەوە باسیان كرا كە لە درێژایی تەمەنی ئەو حكوومەتە گەندەڵەدا ڕوویان داوە و وێڕای شێواوی و ئاڵۆزیەكانی ئەو دواییانە كە خوێنی هاووڵاتیانی تێدا ڕژا، ئیتر هیچ بەڵگەیەكی گەورەتر و زەقتر لەوە نیە كە هاووڵاتی بەدەس چەكدارەكانی ئەو حكوومەتە خوێنی ڕژا یان پۆلیسی حكوومەت بەدەستی هاووڵاتی گیانی دا. مانای ئەوەیە كە لە نێوان خەڵك و حكوومەتی ڕەهای هەرێم، دیوارێكی مەزن دروست بوو كە دابڕانێكی گەورە پێك هات و سەرۆكەكانی هەرێم دەستووری كوشتنی هاووڵاتیان بەڕەوا زانی!
كەوابوو دەسەڵاتی ڕەها و بۆگەنیوی هەرێم، دوو ڕێگەی لە بەردەم دەمێنێتەوە، ئەگەر كارگێڕانی ناو دام و دەزگای حكوومەت و لەسەرەوەی ئەوانەوە، سەرۆكی هەرێم و پەرلەمانی هەرێمی كوردستان،جیالە بارزانیە مەغوولەكان خاوەنی بچوكترین تایبەتمەنی مرۆڤانەن و هەستێكی بچوكی مرۆڤانەیان لەناو ناخ داماوە، هەرچی زووتر خۆیان و دەسەڵاتەكەیان بدەنە دەس زانكۆ و هێزی ڕووناكبیری كوردستان. ئەگەر ئەوە نەكەن، هێرش و پەلاماری شۆڕشگێڕانەی هاووڵاتیان لە هەموو بوارەكانی زانستی، سیاسی، فەلسەفی، بە جێ و ڕەوا دەبێت.
وتەیەكی شێلیShelly شاعیرێكی ئینگلیستان كە لەسەدەی نۆزدەهەمدا دا ژیاوە و نزیك بە سەدو چەند ساڵانێك بەر لە ئێستا گوتراوە كە هێشتاش هەر خاوەن مانایەكی بەرزە بۆ ژیان و گووزەرانی خەڵكی هەژار و چەوساوە. ناوی ئەو هۆنراوەیە ڕوپۆشی بێ سەرەوبەرەیییە كە بۆ كرێكاران و زەحمەتكێشان گووتراوە.
ئێوە ناتوانن بە دروستی بڵێن كە ئازادی چیە. بەڵام كۆیلەیەتی باش دەناسن، چونكە تەنانەت ناوی ئەو بۆتە ڕەنگدانەوە و ورتە ورت لە بوونی خۆتان.
ئەوە كۆیلەتیە كە ئێوە ناچاران لەبەرامبەر مووچەیەكی كەم كە تەنیا دەتوانن ڕۆژێكی پێ بژین، ئیشی بۆ بكەن و لەو كۆخیلكانەدا كە هەروەكوو بەندیخانەن ژیان تێ پەڕێنن بۆ ئەوە زۆرداران و چەوسێنەران بتوانن خۆش ڕابوێرن و و لەوە سوود و بەهرە وەربگرن.
ئەوە كۆیلەتیە كە ئێوە ناچاران بۆ ئەوان كارگە و نیروئاموور و شمشێر و پێمەڕە دروست بكەن و پێتان خۆش یان ناخۆش بۆ پشتیوانی لەخۆیان یان بۆ تێركردن و دەوڵەمەند بوونی ئەوان ڕەنج دەكێشن.
ئەوە كۆیلەتیە كە دەبێت مناڵانی خۆتان لاواز و كزببن و دایكەكانیشیان ڕۆژ بە ڕۆژ لاوازتر و ژاكاوتر ببن و هەتا بە باكانی ساردی زستانی و تەنانەت هەر ئێستا كەمن دەدوێم، بەچۆك دابێن و بمرن.
ئەوە كۆیلەیتە كە ناچارن بە خواردنێكی كەم و سنووردار برسیەتی بكێشن و لە كاتێكدا كە دەوڵەمەندانی خۆش ژیان، زیاتر لەوە دەرخواردی سەگە قەڵەوەكانیان دەدەن و لە بەر سگ تێری ناتوانن قاچەكانیان بەدوای خۆیان دا ڕاكێشن.
ئەوە كۆیلەتیە كە لەناو گیانی خۆشتان دا خوڵامن و ناتوانن بە سەر وورە و هێزی خۆتاندا زاڵبن و جیا لەوە بەوجۆرە كە كەسانی دیكە دروستان دەكەن و خۆتان ببینن.
سەرەنجام كاتێك لە ڕەنج و مەینەتی خۆتان وە گیان دێن و بە ورتە ورتێكی گۆڤا و هێمن و كز سكاڵا لە بارودۆخی بێهوودەی خۆتان دەكەن، دەبینن كە قەشوونی زۆردار و چەوسێنەر دەكەوێتە سەر ژن و مناڵ و خۆتان و خوێنتان هەر وەك شەونمی سوور بە سەر گژوگیادا دەڕێژێت.
بەڵێ لە ناو هەرێمی كوردستانیش دا كێشەكە، كۆیلە بوونی سیستەم و دام ودەزگای دەوڵەتە كە بەناوی یاسا و داد و دادوەری كۆیلە كردنی خەڵك بە ڕەوا دەزانن و ئەگەر خۆپێشاندانێكیش بكرێت، ئەوە بەگوللەی چەكی سەربازی یاسای حكوومەتی هەرێم، مۆمی ژیانی دەكووژێتەوە. چونكە ئەو ڕاپەڕین و خۆپێشاندانانە، دەبنە هۆی ڕزگاری خەڵك لە ژیانی كۆیلەتی و وەدەس هێنانی ڕزگاری خۆیان و بوون بە خاوەن ژیانی ڕاستەقینە، كە ئەوەش لەگەڵ ئەو دامەزراوە كۆنەپەرست و داپڵۆسێنەر و كۆیلەدارانەدا، بەتەواوی دژایەتی هەیە بەرژەوەندی ئەوان كە لەسەر كۆیلەكردنی خەڵك و چەوسانەوەی هاووڵاتیان دامەزراوە، زۆر بەزەرد تەواو دەبێت و ئەو دەسەڵاتە تاوانبار و گەندەڵ و بۆگەنیوە، هەڵدەتەكێت. كە تەنیا ئیش و كارێك كە لە دەس هاووڵاتی دێت، هەڵوێست و خۆپێشاندانە.
كەوابوو باشترین ڕێگەی چارەسەری كێشە گرنگەكانی كۆمەڵایەتی و سیاسی و ئابووری و كولتووری و كۆتایی هاتن بە كۆیلە بوون، ئەوەیەكە خۆپێشاندان لە هەموو شاروشارۆچكە وگوندەكانی كوردستان بەردەوام بێت. گرژبوون و خۆپێشاندان، گەورەترین چەكی خەباتە لەدژی حكوومەتی هەرێمی كوردستان و سەرۆكەكانی و ئەگەر ئەوان بەردەوام بن، گومانی تێدا نیە كە بنەما و بنەچەكەی ئەو حكوومەتە دەڕوخێت. چونكە لە سەر بنەمای چەوسانەوە و زوڵم و داپڵۆسین دامەزراوە و ڕوونە بنەمای هەر بابەتێك كە ئەوە بێت، تێك دەڕمێت.
سەرۆكەكانی حكوومەتی هەرێم، بەدوای كۆكردنەوەی سەروەت و دەسەڵاتن و چارەنووسی خەڵكی كوردستان بەلای ئەوانەوە بایەخی نیە. پڕۆژەی زۆری بینا و هێنانی كۆمپانیای زۆر بۆ هەرێمی كوردستان نەتەنیا نەبۆتە هۆی پێشكەوتن و چوونەپێشی ژیان وگوزەرانی خەڵكی كوردستان، بەڵكوو چەندین قات ژیانی هاووڵاتیان بەرەو خراپی و هەژاری چووە. ڕاستە باشترین ساختومان و بینا و شووقە و خانوبەرە لەكوردستان بەسامانی ئەو خەڵكانە و بەناوی پڕۆژەی گشتیەوە، ساز بوون و دروست كراون. بەڵام هاووڵاتیانی هەرێمی كوردستان، یان زۆربەیان چاویان پێ ناكەون یان هێندێك لە سەر شاشەی تەلەڤیزیۆن سەیریان دەكەن. جێگای سەركردەكان، چ هی ماڵەوەیان و چ هی شوێنی ئیشكردنیان، هەموو كۆشكی پاشایانەی دێرینەكانن و هەر كەس هی ئەوان یان منداڵ و خزمە بۆرێكی ئەوانیش بێت، یان تەنانەت ئاژەڵ و مەڕ و ماڵاتی ئەوان بێت، لەو سامان و لەو بوونە بەبەشە و كێشەیەكی نیە. بەڵام خەڵكانی دیكە دەبێت هەر گوێیان لە وشەی سەرۆكەكان بێت و بەس. چونكە كردەوەیەكی كرداری لە وتەكانیان دانیە و هەموو درۆ و دزی و ساختەچیەتیە.
هاووڵاتیان، هەژار و هەژارتر دەبن، برسیەتی تەنگی بە هاووڵاتیان هەڵچنیەوە، بێكاری ڕێژەی زۆر چۆتە سەر، مووچەی كرێكارانێك كە ئیشیان هەیە زۆر كەم و بێ بایەخە و نەمر نەژییە، نرخی شتوومەك زۆر بەرزە. كرێكاران پارەكەیان دیناری بێ نرخی عێراقیە، بەڵام زۆربەی شتوومەك و كاڵاكان لە بازاڕەكاندا، بە دۆلارە. قەیرانی ئابووری هەموو هەرێمی كوردستانی لە خۆی گرتووە جیا لە سەرۆكەكان و دارودەستەكانیان و ئاژەڵەكانیان.
دانانی فڕۆكە خانەی نێو دەوڵەتی، هێنانی كۆمپانیەی زۆر و زەبەلاح، كرانەوەی باڵوێزخانەی وڵاتانی جۆربەجۆر لە ناو هەرێم، پێك هێنانی هێزێكی سەربازی ڕاهاتووی شەڕ، ئەندام بوون لە پەرلەمانی مەزەبی و گەندەڵ و پووچی بەغدا، پێك هێنانی پەرلەمانی بریقەدار و پووچی كوردی لە ناو هەرێم، هیچ یەك لەوانە، كێشەگرنگەكانی هەرێمی كوردستان و كۆیلەبوونی سیستەمی حكوومەتی، چارەسەر ناكا.
هاووڵاتیان ئاسایشیان نیە، برسین و ئیش نیە، پەڕتووكی خوێندنەوە و سەعی كردنیان نیە، پەڕتووكی گرنگی زانستی و فەلسەفی و شیوعی و هیدیكە لەژێر چاودێری دان و، وەدەس هێنانیان دژوارە. لەبەر ئەوە نووسەر پێنووسەكەی ئازاد نیە، خەڵك لە هەواڵەكانی ڕۆژانە بێ بەشن، لەبەر ئەوە ڕۆژنامە نووسان ئازاد نین كێشەكانی ناو خۆی كوردستان و قەیرانە سیاسی و ئابووریەكان بنووسن، ئەگەر بنووسن، تووشی چارەنووسی سەردەشت عوسمانی ڕۆژنامەنووس دەبن و جەستە بێگیانەكەی بەبۆگەنیوی لە شارە دووردەستەكان دەدۆزرێتەوە. هونەرمەندانی مۆسیقی و گورانی بێژیش هەر بەو جۆرە ناتوانن درێژە بەكاری هونەری خۆیان بدەن و بەوجۆرە قەیرانی هونەریش لە هەرێمی كوردستان باڵی بەسەر ژیان و گوزەرانی هاووڵاتیان دا كێشاوە.
تەنیا قەیرانی ئایین بەرچاو ناكەوێت. مەلا و مزگەوت و گەندەڵیەكانی ئایین ڕۆژ بە ڕۆژ گەشە دەكەن و زیاتر كۆمەڵانی خەڵك دەكەونە ناو ئەو چاڵە ڕەش و سەرەتانەی ئایینەوە. چونكە ئایین كۆڵەكەیەكی بەهێزە بۆ دەسەڵاتی حكوومەتی دیكتاتۆری هەرێم.
حكوومەت و سەرۆكەكان زۆر باش ئەوە دەزانن چونكە ئەوان خۆیان دروستكەری ئەو كارەسەتانەن و زۆر تۆماری دوور و درێژی سیاسی و زانستی و ئابووری و بابەتی جۆربەجۆری هاووڵاتیانیان لە مەڕ ئەو بارودۆخەوە پێگەیشتوونە. بەڵام نەتەنیا گۆڕانێك پێك نەهاتووە، بەڵكوو بارودۆخ ڕۆژ لەگەڵ ڕۆژ خراپتر بووە.
لە سەر ئەو بنەما گەندەڵیە، ئێستا زیاتر لە هەموو جارەكان، پەنا دەبنە بەر مەلاكانی ئایینی و داوایان لێ دەكەن لە ڕێگەی قورئانەوە ئەو شڵەژاوی و شێواویە هێور بكەنەوە. قورئانێك كە سەرتاپای لە سەر شەڕو هێرش و ئەنفالە و مەحەمەد و هاوڕێكانی هەر بەو قورئانەوە لەشكركێشیەكانی خۆیان بۆ سەر گەل و نەتەوەكانی دیكەی جیهان دەس پێكرد و ملیۆن مرۆڤ گیانی دا بەناوی شۆڕشی ئیسلامی!
هەر بۆیە ئەم سەرۆكە گەندەڵانە ئیتر نە گوێی بیستنیان هەیە و نە چاوی دیتنی ئەو هەموو كارەساتە دڵتەزێنانەی كە لە درێژایی دەسەڵاتی شوومی ئەوان بەسەر هاووڵاتیان و خەڵك و ڕێكخراوی دیكە هاتووە. ئەگەر ئەو سەرۆكانە خۆیان و دەسەڵاتیان نەدەنە ئەو شوێنەی كە ئاماژەی پێكرا، لە هەموو كردار و ڕەفتارێكی مرۆڤانە بەدوورن و دەردەكەوێت كە ئەوان دۆست و سەرپەرشتی ئەو هاووڵاتیانە نین و نەبۆ گیانی هاووڵاتیەكەی هەرێم بە پەرۆشن نە بۆ ئەو پۆلیسە كە لەگەڵ خۆپێشاندەران گیانی لەدەس دا و نە بۆ ئازادیەكانی هاووڵاتیانی هەرێمی كوردستان و نە بۆ گیانی لەدەس چووی ڕۆژنامە نووس وخوێندكاری زانكۆ، سەردەشت عوسمانی جوانەمەرگ!
سەرۆكەكانی هەرێم، دەڵێن ئەمە دەستی دوژمنی تێدایە و بەقازانجی هاووڵاتیانی كوردستان نیە. خراپتر لەوەش دەڵێن كە پاشماوەكانی ڕژیمی بەعسن و دەیانەوێ ئەو دەسكەوتە گرنگانەی ئازادی كوردستانمان لێ وێران بكەن! باشە ئەگەر ئەو ڕاپەڕینە دەستی دەرەوەی تێدایە و هی پاشماوەی بەعسن، ئەدی ئەو هەموو كارەساتانەی دیكە كە لەسەرەوە ئاماژیان پێ دارە كێ هۆكار بووە ؟ لەگەڵ ئەوەشدا دزێوترین دیاردەی كۆمەڵایەتی لە كوردستان كە لە درێژ زەمانەكانەوە بۆتە نەخۆشیەك لە وێنەی سەرەتان، كە ئایینی ئیسلامی مەحەمەدیە، نەتەنیا هیچ هەنگاوێكیان بۆ هەڵنەگرتووە، بەڵكوو بەكردەوەش و زۆریش بەدڵسۆزیەوە گەشەیان پێ داوە و پڕوپاگەندەی ئایین لە سەرەوەی هەموو باتەكانی زانست و فەلسەفە بووە و گەلێك كەسی هۆزان و شارەزاش كە بەدژی ئەو ئایینە گەندەڵ و مەترسیە، وەستاون و شتیان نووسیووە، گیانیان كەوتۆتە مەترسی، یان گیانیان لێ ئەستێنراوە یان ڕاتانكردووە و هەرێمی كوردستانیان بەجێ هێشتووە.
ئەو سەرۆكانە نە ئەقڵیەتی زانستی و نە سیاسی نە مێژووییان هەیە. دەبینی لە ئووروپا لەو ڕۆژە ئەوان ئایین و گەندەڵیەكانی ئەویان لە ژیان و گوزەرانی خۆیان وەدەر ناوە و چی تر مرۆڤ وەكوو سزای هەڵەكانی هەڵی ناوەسن و گیانی لێ ناستێنن كە ئەوە دیاردەیەكی هەرە گڵاوی ئایینە، زۆر چوونە پێش و ئابووری، سیاسەت، فەلسەفە و ژیانی كۆمەڵایەتی ئەوان لە ئاستێكی بەرز دایە و مشتومڕ)دیالۆگ(، زمانی ژیانی خەڵكانی ئووروپایە.
لە وڵاتانی ئەمریكاش تاڕادەیەك ئایین ڕەنگی نەماوە و ئەو دیاردە گەلێك مەترسیانەی لە كوردستان لە ئایینەوە سەر هەڵدەدەن، بەڕادەیەك سەرسووڕهێنەرە كە لە گووتن و ئاماژەكردن نایە.
بەڵام سەرۆكەكانی هەڵبژێراوی دەوڵەتی هەرێمی كوردستان، زۆر جوامێرانە و چالاكانە پێشوازی لە ئایین دەكەن چونكە ئەوە پشتیوانەیەكی بەهێزە بۆ مانەوەی دەسەڵاتە داپلۆسێنەرەكانی خۆیان و چەوسانەوەی هاووڵاتیان بەشێوەیەكی هاسانتر. خوودی چەنگیزخانی مەغووڵێش خۆی لەكاری ئایین نەدەدا و كەسی لە سەر ئەوە سزا نەدەدا. تەنیا شتێك بوو كە چەنگیز خۆی لێ دەبوارد ئایین بوو.
ماكیاڤێڵی كە خەڵكی شاری فلۆرێنسی ئیتالیایە لە پەڕتووكێكی دا كە بەناوی میر)پرینس(بەناوبانگە، بە ئێمە دەڵێت كە ئایین بۆ دەوڵەتێك گەلێك پێویستە بەڵام نە بۆئەوە كە خەڵك بەهێز و قەوی بكا، بەڵكو بۆ ئەوە زاڵبوون بە سەریاندا ئاسانتر بكاتەوە و ئەوان بێنتە ژێر دەسەڵاتی خۆیەوە. تەنانەت ڕەنگبێت ئەركی حكوومڕانێك ئەوە بێت كە برەو بە ئایین بدا كە ئەگەر خۆشی بڕوای پێی نەبێت! هەروەها دەڵێت حكوومڕانێك دەبێت بزانێت كەچلۆن لە زەمانێكدا ڕۆڵی ئینسانێك و حەیوانێك یاری بكا. هەم شێر بێت و هەم ڕێوی! نابێ و ناتوانێت بە بەڵێنی خۆی وەفا بكا و لەكاتێكدا كە ئەو كارە بۆی بە زیان تەواو دەبێت.
سەرۆكەكانی هەرێمی كوردستانیش ئەوە باش دەزانن كە لەماوەی دەسەڵاتی شوومی خۆیاندا چ كارەساتێكیان بەسەر ئەو خەڵكە هەژار و چەوساوەی كوردستان هێناوە. بۆ زیاتر درێژە بە تەمەنی ڕەها و گەندەڵی دەسەڵاتەكەیان، ئەو ناو و ناتۆرە سەیروسەمەرە و پوچانە دەدەنە پاڵ داواكانی خۆپێشاندەرانی هاووڵاتی كە داوای مافێكی سەرەتایی و ژیانێكی نەمر نەژی دەكەن.
لەو ڕۆژەوە دەسەڵاتی سەددام حوسێن لە سەر ئاسمان و ژیانی عێراقیەكان بەگشتی و كوردستان بەتایبەتی سڕدراوەتەوە، سەرۆكەكانی هەرێم، نەتەنیا چەندان ژیان و گووزەرانی دانیشتوانی كوردستانیان خۆش نەكردووە و تۆزقاڵێك لە بواری كردەوە كرداریەكانی فەلسەفە و پێشكەوتنە كۆمەڵایەتیەكان نەچوونە پێش، سەرەڕای ئەوەش زۆر ناشیرینانە و دزێو و دوور لە هەرجۆرە كردار و ڕەفتارێكی زانستانە و فەلسەفیانە، بۆ هێوركردنەوەی ئەم بارودۆخە شڵەژاوە و ئەو ئاگرە كەوا خەریكە كۆشكی دەسەڵاتی ڕەش و بێ ئابڕوانەی ئەوان دەڕەمێنێت، پەنایان بردۆتە بەر مەلاكانی ئایینی و سەرەتانی ئیسلامی مەحەمەدی و لە سەر كەناڵەكانی خۆیانەوە داوایان لێ دەكەن كە چۆن دەكرێت ئەو شەپۆلە بەهێزانەی كۆمەڵانی خەڵك بۆ ماف و ئازادیەكانیان، هێور بكرێتەوە و ئەوان نەكەونە بەر شاڵاو و سەروەت وسامان و دراوەكانی كە لەو خەڵكانەیان دزیون، لە دەستیان نەچن!
ئایینێك كە بەوتەی بەرزی كارڵ ماركس تریاكە یانی ماددەیەكی سڕكەر ولە هۆشبەرە و خەڵكان گێژوحۆل دەكا و ورە و وزەت لێ دەستێنت و دایم لاواز و سەرگەردان و مەست و بێ دەسەڵات ڕادەگرێت و ئەمجار دەسەڵات و هێزی داپڵۆسێنەریش بە ئارەزوی خۆی وەكوو گورگی برسی چیا، دەمت دەنێتە ناو جەستەی بێ هێز و بێ دەسەڵاتەوە و هەر ڕۆژەی لایەكی جەستەت دەخوا.
سەرۆكەكانی حكوومەتی هەرێم، هیچ پێویست ناكا دڵی خەڵكانی ئایینی لەخۆیان بێشێن و قەڵاكانی خۆیان لەرزۆك بكەن و خەڵك هۆشیار ببێتەوە و ئەوان بناسێت و بەرژەوەندیەكانی ئابووری و بازرگانی ئەوان تووشی قەیران و كۆتایی هاتن بێت. هەر ئەوە كە پەنا دەبنە بەر مەلا و ئایین و لە ڕێگەی قورئانی بێ مانا و پووچ، خەڵكان هێور بكەنەوە مانای ئەوەیە كە دەسەڵات هی مەلای گەندەڵ، هی نەزانی و كۆنەپەرستی، هی تیرۆر و ترس و تۆقاندن، هی هەڵواسین و قەڵاچۆ كردنە نەك هی هاووڵاتی كوردستان و زانست و فەلسەفە و شارستانیەت لە كوردستان.
جەلال تاڵەبانی سەردەمانێك ڕێگەی بەكەس نەدەدا لەخۆی شیوعیتر و كومۆنیستربێت، گەرچی ئێستا پەیامی پرسە و سەرەخۆشیەكانی و كۆڕ وكۆبوونەوەكانی بە خوێندنەوەی ئایەتی قورئان دەس پێ دەكا و ڕۆژی لە دایكبوونی مەحەمەدی تاوانبار و بێ ئابڕوی پێشەوای ئیسلام ڕێز دەگرێت و لە ڕۆژی عاشورا بۆ لە خۆدانی لە دەس چووی حەسەن وحوسێن دەگری و فرمێسك دەڕێژێت و سەردانی گۆڕی خومەینی دەكا، خومەینیەك كە سەرەتانێكی بۆ گەڵانی ئێران بەگشتی و بۆ سەر خەڵكی كورد بەتایبەتی هێنا و ئایینی كردە سەرەتانی خەڵكانی ئێران و كوردستانی كردە گوڕستانێكی بەسام وسەرسووڕهێنەر.
گەلێك نووسراوە و بابەتی مام جەلالم خوێندنەوە كە باس لە گرنگی ماركسیزم و پێویستی ئەو بۆ كۆمەڵگایەكی پێشكەوتوو و چالاك دەكا، گەرچی ئەمڕۆ لەبەر ئەوەی بۆتە سەرۆكی پووچ و پارەكانی ئەوەندە زۆر بوون ئیتر باوەڕی بە یەكسانی كۆمەڵ و یەكسانی ئابووری نەماوە و تازە چۆتە ناو توێژی سەرمایەداری و دەسەڵاتی گەندەڵ و بێ بنەما و دوور لە كردار و ڕەوشی بەرزی مرۆڤی هۆزان و هۆشمەند.
هەر بۆیە پەرستنی ئایین و قورئانی بۆگەنیو و سەرشۆڕی و چەمانەوە بۆ ئەو شتە گڵاو و بۆگەنیوانە بۆ مامە زۆر بەرزتر لە بیروڕای كانت و هێگل و سۆكرات و ئەفلاتون و ئەرستۆ و نیچە و ساتر و ماركس و لێنین و فەیلەسووفانی دیكەیە. چونكە ڕێبازی ئەوان ئەوەی ئەمڕۆ مام جەلال هەیەتی، ئەوان ئەوەیان نەبووە و بیرمەند و ڕوناكبیر، دوای سەروەت و خۆشگووزەرانی كەسی ناكەوێت و بەشوێن ڕەوشی بەرز و كرداری جوانی زانستی و فەلسەفەوە و لەو پێناوەدا گیان دەدا وەكوو زۆرینەی فەیلەسووفان بۆ ئەو ڕێبازە بەرزە، گیانیان دا.
سەروەت و سامان گلدانەوە لە ڕێبازی فەلسەفە و بیروڕای ماركسیزم دا، بێ ڕەوشی و بێ كرداریە و دوورە لە لە ڕەوش وكرداریەت و بیروڕای بەرزی مرۆڤانە. هەر بۆیە دام و دزگای ڕاگەیاندنی ئەوان لەگەڵ ڕێبازی زانست و فەلسەفە و ماركسیزم دا بێگانە و دوژمنە و هەر بۆیە لەجێگای ئەوەی كەسێكی سیاسەتوانێكی بە توانا و كەسێكی شارەزای فەلسەفە و زانست بۆ تەلەڤیزیۆنەكەیان بانگ هێشتن بكەن، مەلایەك دێنن كە بۆ چی ؟ قورئانەكەی ئیسلام چی تازە و جوانی بۆ ژیان و گووزەران پێ بووە، هەتا مەلایەك بتوانێت خەڵكێك كە بۆ داواكاری ژیان و مافە سەرەتاییەكانی ژیان ڕژاونە سەر شەقامەكان، هێور بكاتەوە. یان سەرۆكانی هەرێم ئەوەندە دواكەوتوو وكۆنەپەرست و خووڕافاتین كە پێ یان وایە ئەم مەلا گێژ وحۆلە دەڵێی ئاژەڵە، مۆعیزەیان بۆ بكا و داوا لە خوای مەزن بكا لافاو هەستێنێت و خەڵكان لە سەر شەقامەكان بسڕێتەوە و پارتی و یەكیەتیش ئەمجارەش لەدەس ئەوان ڕزگاریان بێت.
كارڵ ماركس لە سەر نەدانی باج بەدەوڵەتی ئەو كاتی ئەڵمان ڕای كردە فەڕانسە. كارڵ ماركس كە هۆزانێكی بەرز بوو و زۆرهاسان دەیتوانی سامانێكی گەلێك زۆرتر لە جەلالی بێ ڕەوش بۆ خۆی گلبداتەوە، بەڵام نەتەنیا ئەوەی نەكرد بەڵكوو خۆی و زانستەكەی بەختی مرۆڤایەتی پێشكەوتوو كرد و لەو ڕێگەیەشدا دوو مناڵی لەبرسان مردن. سوقرات فەیلەسووفی مەزن، لەپێناو ڕێبازەكەیدا پیاڵەی ژەهری خواردەوە و گیانی دا.
سوقرات لە كاتی خواردنەوەی پیاڵە ژەهرەكە دا ڕووی لە ئاتێنیەكان كرد كە تاوانباران و داوەرانی ئەو بوون و وتی:
ئەی ئاتێنیەكان! ئەگەر پێشنیار دەكەن كە لە بەرامبەر لێكۆڵینەوەی ڕاستەقینەدا وازبێنم و خۆم ببوێرم، ئازادم دەكەن، سوپاستان دەكەم. بەڵام پێش ئەوەكە گوێ بدەمە قسەكانی ئێوە، لە یەزدانێك پەیڕەوی دەكەم و لە سەر ئەو باوەڕەم كەمنی كردۆتە فەرمانبەر و بەڕێوەبەری ئەو ئەركە. هەتا كاتێك كە هەناسەم دێت و هێزم تێدایە، هەرگیز لە ئیش وكاری فەلسەفە واز ناهێنم و دەس ناكێشمەوە. من دیسانیش بە هەر كەسێك بگەم و بیبینم، دوای دەكەوم و پێی دەڵێم ئایا شەرم ناكەی كە دڵی خۆت بەسامان و پلەی بێڕەنگ و بێ مانا و ڕواڵەتیەوە سەرقاڵ و خۆشكردووە و گرنگی بە زانست و ڕاست بێژی نادەی و ناتەوێت گیانی خۆت باشتر بكەی ؟ من نازانم مردن چیە، لەوانەیە شتێكی باش بێ كە من ترسم لێی نیە. بەڵام دەزانم كە هەڵاتن لە بەرامبەر ئەركێك كە كەس بەرپرسیارتەتی، شتێكی گەلێك خراپ و ناشیرینە و من شتێك كە پێ دەچێت چاك بێت، بەدڵنیاییەوە دەیخەمە سەرەوە.
سوقرات لەسەر باوەڕەكەی كە بۆ ژیان و ژیاری مرۆڤایەتی بوو، پیاڵە ژەهرەكەی خواردەوە و گیانی دا. گەرچی بەداخەوە، سەرۆكەكانی هەرێمی كوردستان، نەتەنیا پیاڵەی ژەهر ناخۆنەوە لە پێناو كردار و ڕەوش و فەلسەفەدا، بەڵكوو بەدژی ئەم ڕێبازە دەوەستن و تەنانەت ئەوانەی داوای ئەو ڕێبازەش دەكەن، بەگوللە گیانیان لێ ئەسێنن!
ڕوونە كە سەرۆك و پەرلەمانی كوردستان كە پەرلەمان شتێكی بێ گیان و بووكەڵەی دەستی بازرانیەكان و سەرۆكی هەرێمە، بەرپرسیاری تەواوی ئەو ڕووداوانەن و، ئەو كارەساتانەی چ هی پشوو و چ هی ئێستا پێشاندەری ئەوەن كە حكوومەتی هەرێم دەسەڵاتێكی ڕەها و گەندەڵە كە لە درێژایی ئەو چەند ساڵانە دا بۆ خۆشكردنی ژیانی هاووڵاتیان هەوڵی نەداوە.
كەوابوو ئەو خۆپێشاندانانە هی هاووڵاتیانی كوردستانن و هیچ بیانوێك نیە كە ئەوانە بێ ڕەنگ و بێ مانا بكا. ئەوە ئیدی دوایین زەنگی هۆشیار كردنەوە و ئاگادار كردنەوەی ئەو دەسەڵاتەیە كە لە خەڵك دابڕاوە و بۆتە دوژمنێكی ماف و ئازادیەكانی خەڵكی هەرێمی كوردستان.
لەو دواییانە دا رووداوێك لە هیندووستان ڕووی دا كە لەودا چەند خۆكووژ و تیرۆریست، لەناو هوتێلێكدا چەندین كەس گیانی لەدەس دا و چەند بریندارێكیشی لێ كەوتنەوە كە كەمتر لە ڕادەی كووژراو بریندارەكانی ئەم خۆپێشاندانەی هەرێم بوو. تەنیا پەیوەندەیەك كە بە حكوومەتەوە بوو، ئەوە بوو كە گوایە نەیتوانیبوو ئاسایشی تەواو بۆ هاووڵاتیانی دیاری بكا، بەبۆنەوە سەرۆكی حكوومەتی هیندووستان، بەداوای لێبووردنێكی زۆرەوە، وازی لە دەسەڵات هێنا و وەكوو سەرۆكەكانی هەرێم نەچۆوە پشت بڵندگۆ و خەڵك تاوانبار بكا و پەنا بەرێتە بەر ئایین و مەلا و لەشكر بڕژێنتە سەر ژیانی خەڵك و هێندەی دیكەش هاووڵاتیانی بتۆقێنێت و پێ یان بڵێ ئێوە بەكرێگیراون. ئایا ئەو ڕەوشەی سەرۆكی حكوومەتی هیندووستان بەجێ و شیاو ترە یان ئەو هەڵوێستە دڕندانەی سەرۆكەكانی هەرێمی كوردستان بەرامبەر بە هاووڵاتیانێك كە داوای ماف و ئازادیە پێشلكراوەكانی خۆیان دەكەن ؟
خەڵكی كوردیش وەكوو هەموو خەڵكانی دیكەی جیهان ئازادیان خۆش دەوێ و دەیانەوێ لەسەر زێدی ژیانیان، خاوەنی هەموو ئازادیەكانی مەدەنی، سیاسی، فەلسەفی و ئابووری بن و چیتر هێزی چەكدار ڕەشەیان لێ نەكا. كاری ڕۆژنامەنووسی و ئازادیەكانی دیكە گشتیان لە خزمەت بەرژەوەندیەكانی ئەو دوو پارتە دیكتاتۆرەدا دایە و ئەگەر كەسێك بە پێچەوانەوە بنووسێت، تووشی چارەنووسی سەردەشت عوسمانی خوێندكار و ڕۆژنامە نووس دەبێت. هەر بۆیە ئەو خەڵكە ڕاپەڕیوە، هیچ هێز و ڕێكخراوێكی تایبەت كە دژی بەرژەوەندی هاووڵاتی بێت، هاندەریان نیە و تەنیا ویستی ڕاستەقینەی خۆیانە بۆ ئازاد بوونی خۆیان لە سەر زێدی خۆیان كە ڕێكخراوە مەدەنی و سیاسیەكانی ناو خۆی كوردستانیش مافی خۆیانە لەگەڵ دەنگی جەماوەری ڕەپەڕیو بن و یاریدەدەرێكی باش و دڵسۆزیان بن بە مەرجێك ئەوانیش دەنگ و پشتیوانی خۆیان بخەنە پاڵ هی هێزی خۆپێشاندەران.
حكوومەتی هەرێم ئەگەر هاووڵاتی لەدژی بوەستێت، دەبێت ئەمجارە حكوومەتی كێ بێت و بۆكێ سەرۆكایەتی بكا ؟ كاتێك لە نێوان هاووڵاتی و سەرباز و عەسكەری حكوومەت دیوار دروست بوو و خوێنیان بەدەستی یەكتر ڕژا، مانای چیە، ئایا مانای ئەوە نیە كە حكوومەت چیتر جێگای متمانە و باوەڕی هاووڵاتی نەماوە و سەرۆكەكانی حكوومەت دەبێت دەس لە ئیشوكار بكێشنەوە ؟ ئەقڵیەتێكی زانستی و فەلسەفی و سیاسیانە وا دەڵێت. بەڵام ئەوانە نەتەنیا واز ناهێن و ناكێشنەوە، بەڵكوو لەشكر دەنێرێنە سەر هاووڵاتیان و پێیان دەڵێن دەخۆن هەر ئەوەیە ناخۆن هەر ئەوەیە. ئەگەر ناشتانەوێ، ئەوە گوللەی گەرمی سەربازی حكوومەتان پێ دەكەوێت!!
كەوابوو ئەوان خاوەن ئەقڵیەتی زانستی و فەلسەفی وسیاسی نین و دیالۆگی ئەوان گوللەی گەرمی چەكی هێزی سەربازی ئەوانە بۆ كەسێك كە لەدژی ئەوان خۆپێشاندان بكا.
كەوابوو تەنیا بابەتێك كە دەتوانێت پێش لە خۆپێشاندەران بگرێت و ئەوان هێور بكاتەوە و ژیانی خەڵك ئاسایی بێتەوە، ئەوەیەكە بناغەی حكوومەتی هەرێم هەڵوەشێت و ڕێگە بدرێت بە كۆمەڵانی خەڵك، سەرپەرشتانی خۆیان بە ویستی خۆیان دیاری بكەن. جوودا لەو بابەتە و پێچەوانەی ئەو، كارەساتی گەلێك دڵتەزێنی لێدەكەوێتەوە و دوای تەواوی ئەو كارەساتانەش كە بەئەستۆی سەرۆكی هەرێمی كوردستان دەبێت، سەرەنجامەكەی ڕووخان وتێكەوە پێچانی ئەو دەسەڵاتە ڕەها و دیكتاتۆریەتە دەبێت و سەركەوتن و سەرفرازیش هەر بۆ ئەو خەڵكانە دەبێت كە هێشتا بەشێوەیەكی زۆر گۆڤا و هێمن داواكاریان لەو سەرۆكانە هەیە كە لەسەر سەكۆی دەسەڵات بێنە خوارێ. چونكە ئەوە نەتەنیا دژ بەو ڕاپەرینانەی پێشوو و دژ بە خوێنەڕژاوەكان نیە، بەڵكوو خزمەتێكی گەورەیە بەهەموو لایەن و بابەتەكانی پەیوەندار بە ژیان و گوزەران و ئازادیەكانی هاووڵاتیان لە سەر نیشتمانی خۆیان كە كوردستانە.
لە كۆنەوە گوتراوە كە گەلێك شت لە باریكی دا دەپسێت، بەڵام زوڵم و زۆری و دیكتاتۆریەت، لە ئەستوورایی دا. كە ئێستا زۆرداری و دیكتاتۆریەتی سەرۆكەكانی حكوومەتی هەرێمی كوردستان، گەیشتۆتە ئاستێكی لەڕادەبەدەر و ئەو شوێنە كە بپسێت.
نزیك بە بیستویەك ساڵە بەدرۆ و بەزۆر دەڵێن هەڵبژرادنە و هەموو جۆرە دێمۆكڕاسیەك لە ناو هەرێم دا هەیە. ئەگەر وایە ئەی بۆ هەموو بنەماڵەی بازرانی سەرۆك و كارگێڕی گەورەی حكوومەتن كە هیچ یەك لەوان زیاتر لە دیپلۆم بڕوانامەی نیە و هێندێكیان هەر خوێندن و نوسینێك دەزانن. كوڕی جەلال تاڵەبانیش نوێنەری دەوڵەتی هەرێمە لە واشنگتۆن لە وڵاتەیەكگرتووەكانی ئەمریكا، كە تەنیا كاری گەندەڵی و پوچیە، بەڵام بەهەزاران مرۆڤی مەزن و بەتوانا لە هەرێمی كوردستان دایە، ئەگەر بەڕاستی ئەوە حكوومەتێكی هاووڵاتیانی كوردستان بوایە و پێیان خۆش بوایە ژیانی هاووڵاتیان بەرەو پێش بچێت، هاووڵاتیانی پسپۆڕ وخاوەن پێنووسیش بەشداری ئەو حكوومەتە دەبوون. بەڵام ئەوە كە هی هاووڵاتیان نیە و دووكان و بازاڕێكە بەناوی حكوومەتی خەڵكی كوردستانەوە بەڕێوە دەچێت. بۆیە دەبێت تێك بڕووخێت و چیتر درێژە بە ژیانی تاوانبارانەی خۆی نەدا.
لەو كاتەدا كە خەرێكی تۆمار كردنی ئەو بابەتەم، لە لایەن هاوڕیەكی خۆشەویستەوە، كورتە ڤیدۆیكی ناو پەرلەمانم پێگەیشت كە سەرۆكی پەرلەمان ناتوانێت گوێ لە پەرلەمانتارێك بگرێت و زۆر ناجوامێرانە و دژ بە هەموو یاسا و داد و بنەماكانی دێمۆكڕاسیەك، دەیكاتە دەرەوە لە بەر ئەوە وشەكانی ئەو پەرلەمانتارە بەڕێزەمان زۆر بەجێ و ڕەق و دروست و ڕەوا بوون. بەڵام پەرلەمانتاری خۆشەویست و شارەزا، نابێت، بچێتە ناو پەرلەمانێكەوە كە سەرۆكەكەی نۆكەری سەرۆكی هەرێمە و سەرۆكی هەرێمیش خۆی كەسێكی مرۆڤ كووژە و ڕۆژنامە نووس و نووسەران و كۆرپەی ئازادی ژیان وگووزەرانی خەڵكی هەرێمی كوردستان زۆر ئاشكرا دەكووژێت، ئیتر باسێك لەسەر ئەوە نامێنێت كە پەرلەمان و سەرۆكی حكوومەت و سەرۆكی پەرلەمان دەبێت چ بكا. بۆیە هەزار جار ڕووخانی حكوومەتی شووم و تاوانبار و مرۆڤ كووژی هەرێم ڕەوا و بەجێ و پێویستە.
برای یەكێك لە سووتاوەكانی ناو خانووبەرەی ئەو كەناڵە لە گوندی ئەڵمانی، پارێزگای سلێمانی
من كە براى یەكێ لەسوتاوەكانم و مامۆستایەكى سەرەتایم. برا بچوكەكەم لەساڵى 2008 وە سەربازە لەفەوجى پاراستنى دەزگاى زانیارى لەقەلاچوالان. دوێنێ نیوەڕۆ بەپەلە دایكم بەگریانەوە تەلەفونى بۆكردم و وتى هاوڕێیەكى براكەت هاتووە و وتویەتى كوڕەكەتان دوێنێ شەو بەزۆپا سوتاوە و ئیستا لەنەخۆشخانەى تەوارى هەولێرە. هەربۆیە بەپەلە لە قوتابخانە گەڕامەوە و لەگەڵ خێزانى براكەم و دایكم و خوشكێكمدا، بەرەو هەولێر رۆشتین. لاى عەسر گەیشتینە هەولێر و لە رێگا بەتەنها بیرم لەوەدەكردەوە كەچۆن براى من بەزۆپا سووتاوە. چونكە من ئاگام لێبوو كەلەكاتى ئەو بەفربارینە زۆرەى ئەم دوایەدا هەموو كاتێ دایكم بەبراكەمى ئەوت لەگەڵ سەرما و سۆڵە وەزعتان چۆنە، براكەم بەپێكەنینەوە ئەیووت دایە گیان سەرماى چى تەنانەت لە ئاودەستەكانیشدا سپلیتمان هەیە و كارەبامان فوولە و یەك چركە ناكوژێتەوە، ئەى ئیتر زۆپاى چى و سوتانى چى .
كاتێ لاى عەسر گەیشتینە هەولێر و راستەوخۆ چوینە خەستەخانەى تەوارى یان ئەمێرجێنسى)Emergency(هەولێر و تەئكیدمانكرد كەبراكەمان لەگەڵ چەند كەسێكى ترلەوێیە. بەڵام لەگەڵ ئەوەى تا نزیكەى كاتژمێر دەى شەو لەوێ ماینەوە، نەیانهێشت بیبینین. ناچار چوینە ئوتێلێك تاكو بەیانى زوو واتە ئەمڕۆ دووبارە چوینەوە بەر خەستەخانە. ئەمجارە دایكم زۆر وەزعى خراپبوو و زۆر ئەگریا. دوكتۆرێك وتى لاى نیوەڕۆ مەجالتان ئەدەینێ بیبینن. نزیكەى سەعات یانزە بانگیان كردین و چوینە ژوورێ. براكەمان لەگەڵ كەسێكى تر لە قاوشێكى پشتەوە بوون. زۆربەى گیانى بەشاشى سپى بەسترابوو و ئاویشى بۆ هەڵواسرابوو. بەڵام ئاگاى لەخۆى بوو. دوكتۆرەكە وتى زۆر ماندوى مەكەن و وتى رێژەى 40% ى گیانى سووتاوە و مەترسى بۆسەر ژیانى نیە. پاش ئەوەى خێزانەكەى و دایكم زۆر گریان و بووە دەنگەدەنگ، دكتۆرێك تووڕەبوو و بەچەند سستەرێكى وت بیانبەنە دەرەوە، بەڵام من زۆر تكام كرد چەند دەقیقەیەك لەگەڵى بمێنمەوە. پاشتر یەكسەر ڕاستى هۆى سوتانەكەم لێپرسى. براكەم كەوتە جنێودانى دوكتۆر خەسرەو و شێخ لاهوور و وتى: ئەو شەوە نزیكەى یەك و نیوى شەو بەچەند سەیارەیەك بردویانین گوایا بۆگرتنى چەند كەسێك، بەڵام كە گەیشتونەتە گوندى ئەڵمانى، چەند حیمایەیەكى شێخ لاهوور شەش دەبەى بیست لیترى بەنزینیان داگرتووە و وتویانە ئەم شوێنە بسوتێنن. پاش ئەوەى براكەم لەگەڵ سێ كەسى تردا بەدوو دەبە بەنزینەوە دەچنە قاتى سەرەوە، چەند كەسێك لەقاتى خوارەوە بێ ئەوەى لەبیریان بێ چەند كەسێك لەسەرەوەن، چوار دەبە بەنزینەكەى تر دەڕێژن و ئاگرى تێبەردەدەن و دەست بەتەقەكردن دەكەن. براكەم ئەیگوت ئێمەش هاتینە خوارەوە و بەشپرزاوى بەناو ئاگرەكەدا خۆمان رزگا كرد بەڵام جلەكانمان گڕى گرت لەبەر ئاگرەكە و لەبەر ئەو بانزینەى پێمانا رژابوو. پاشان بردویانن بۆ مستەوسەفى عەسكەرى قەلاچوالان و لەبەرسەختى برینەكانیان، بەرەبەیانى زوو بەسەیارەى ئیسعافى ئەوێ، بەرەو هەولێریان بردوون. پاش ئەوەى دوكتۆر خەسرەو و شێخ لاهوور هەڕەشەى كوشتنیان لەهەر كەسێك كردووە كە یەك وشە لەسەر ئەم كارە لاى یەكێك باس بكات .
بەپەلە نووسینی گێڕانەوەى بەسەرهاتى راستەقینەى براكەم دەس پێكرد كە بە شاهیدى ........ تەنها لەبەر ئاسوودەكردنى ویژدانى خۆم و بۆ ئابرووبردنى ئەم تاقمە تیرۆریستەیە كەخۆیان ناوناوە یەكێتى و دەزگاى زانیارى و حكومەت. باهەموو لایەك بزانن ئەم تاقمە چەند درۆزنن، چەند تاوانبارن. ئەكرا براكەى من ئەو شەوە بەزیندوویى تاكو مردن بسوتێت و مناڵ هەتیوبێت و ژن بێوەژن و دایكى جەرگ سووتاو و برا و خوشكى كۆستكەوتوو، تەنها بۆ هەوەسێكى شێخ لاهوور و دوكتۆر خەسرەوى پیاوكوژ و تاوانبار. مەگەر ئەو گەنجە خوێنگەرمانەى سەر شەقام حەقى براكەم و هەموو ستەملێكراوەكانى وەك براكەم بسێنن .
ئەمەڕاستیەكی گرنگ و ناشاراوەیە، كە كۆمەڵە بابەتێكی گرنگ لە پشتەوەی شاشەی تەلەڤیزیۆن و بابەتە گشتیەكانی حكوومەت و دەسەڵاتە داپلۆسێنەرەكانەوەن كە هیچ كەس جیا لە باوەڕ پێكراوەكانی خۆیان ئاگاداری نین و تەنیا كەسانێك لەو كارەساتانەی پشتەوە، ئاگادارن، كە نۆكەرانی خوودی ئەو دەزگا داپڵۆسێنەرانەی خاوەن دەسەڵاتن. بە پێدانی بەڵێنی درۆی درێژخایەن و بابەتی سەیروسەمەرە و كات كوشتنی خەڵك و گەمە كردنی بە ژیانی كۆمەڵانی چەوساوەی خەڵك، سەرپۆش دەخەنە سەر جەنایەتەكانی پشتەوەی پەردە.
بەڕێوە بردنی خزمەتگووزاری و چاك سازی و بەرەوپێش بردنی ژیانی كۆمەڵانی خەڵك و پێك هێنانی ئاسایش و دامەزراندنی بنەمایەكی بەهێز و چالاكی پەروەردە وفێركردن و بارهێنانی بەرەیەكی ساغ و بەهێز و پێشكەوتوو و داهێنەر، چاودێری ڕاستەقینەی ئەو خەڵكانەی تینوی ژیان و ئازادیەكانی خۆیانیان و هەتا ئەمڕۆ بە كردەوە نرخی ئەو ئازادیەیان داوە، بەلای سەرۆك و بەڕێوەبەرانی ئەو حكوومەتە گەندەڵ و بێ ئابڕووی هەرێمی كوردستانەوە، بایەخی نیە و بەهێند ناژمێردرێت. ئەوەتا بەزەییان بەو لاوە فریوخواردووانەی خۆشیان دانایە و ئەوانیش بەوجۆرە بەختی ویستی گەندەڵ و دیكتاتۆرانەی خۆیان دەكەن.
بەڵام دزی و درۆ و خۆفرۆشی و فرۆشتنی سامان و سەروەتی ماددی و كەسایەتیەكانی كەسی و كۆكردنەوەی دراو و لەبیر بردنەوەی ئەركەكرداریەكان و وێرانكردنی هەست و دەروونی دانیشتوانی ئەم هەرێمە، ئەركێكی گرنگی ئەوان بووە و هێشتاش هەر دەس هەڵناگرن و درێژە بەو كردەوە شەرمەزار و ڕووڕەشیەی خۆیان دەدەن. لە خوێندنەوەی بابەتی سەرەوەی برای چەكداری ئەو حكوومەتە گەندەڵە تۆزقاڵێك ئەو كارە نەهێنیانەی ئەوان دەردەكەوێت. بەڵام ئێستا ئەوان خۆیان لە سووتاندن و وێرانكردنی ئەو كەناڵە هەواڵدەرە، بێ تاوان و بێ خەبەر دەژمێرن و وا خەریكن ئەو كەسانە بەو تاوانەوە بەرنە بەر دەم دادوەری خۆفرۆش و هاوڕێی خۆیان، كە كەوتوونە بەر دەس ڕێژی گوللەی چەكدارەكانی پارتی دێمۆكڕاتی بێ ئابڕوو و ئاژاوەگێڕ و نەتەنیا دەرمانیان ناكەن، بەڵكوو دەبێت بەجەستەی خوێناوی بۆ وەڵام و پرسیارە مرۆڤ تۆقێنەكانی دادوەری بێ ئابڕو، بچنە هۆڵی دادگا.
كەوابوو ڕووخان و ڕمانی دەسەڵاتی گەندەڵ و ڕەهای كوردستان و ئایینی سەرەتان. تەنیا ڕێگەی گەیشتن بە هەموو ئاواتەكانی خەڵكی كوردستانە. چونكە ئەگەر ئەو دەسەڵاتە هەرەس بێنێت، هۆزی مەغووڵی كوردیش كە مەسعوود و مەسعودیەكانن، كۆتاییان دێت. زۆر جێگای ترس ودڵەخورپەنیە، ڕاستە كە ئەوان هەر كەس پێیان خۆش بووە بە بیانوو یان بێ بیانوو لە كوردستاندا كوشتوویانە، بەڵام ئەگەر سەیری دەسەڵاتی مەغوولەكان بكەین، بەشی زۆری دونیا لەدەس ئەوان دابوو، بەڵام سەرەنجام قەڵا ودەسەڵاتەكەیان تێكڕما و گەڕانەوە بۆ سەر زێدی خۆیان بۆ مەغوولستان. مەسعوود و هۆزەكەشی دەبێت وەكوو ئایین پەڕوباڵایان بكرێن و بێ دەسەڵات و دەستەوەستان لە گۆشەیەكی هەرێمی كوردستان لە ژێر چاودێری سەرپەرشتیارانی دواییدا بن و گوڤاگوڤا دەسەڵات و هەستی نامۆییان لەمێشك بسڕدێتەوە. ئەگینا كوردستان هەروا گۆڕەپانی قەڵاچۆكردنی شارەزا و هۆزانانی كورد دەبێت لەلایەن ئەو نامۆیانەوە.
بۆیە گرژی و درێژە دان بە مانگرتن و هەر لەوكاتەشدا یەكگرتوویی ڕیزەكانی كۆمەڵانی خەڵك بۆ وەدەس هێنانی مافە خواراوەكانیان، زانستی و فەلسەفی و كرداریانەیە. خۆ بواردن لەو ئەركە، بێ بەش بوون لە ژیان و دوور كەوتنەوە لە شارستانیەت و پێشكەوتن و ئازادیەكانی هاووڵاتیانە.
چەند خاڵێكی گرنگ دەبنەی هۆی ڕزگاری خەڵكی كوردستانی باشوور كە بەزوویی وەبەرچاو بگیرێن
خاڵی یەكەم، هەڵوشانی ئەو دەسەڵاتە گەندەڵەی حكوومەتی هەرێم و ئەسپاردنی بە هێزی ڕوناكبیری كوردستان بەهەموو پێكهاتەكانیەوە و بێ دەسەڵاتكردنی مەسعوود و بارزانیەكان بەگشتی.
خاڵی دووەم شوڕشێكی كرداری لە دژی ئایین و گەندەڵیەكانی ئایین. هەر كەسێك لەماڵی خۆی قورئان و نووسراوەكانی ئایین ئاگر تێ بەربدا یان بیخاتە ناو سەتڵی خۆڵ و خاشكەوە و یان ئایین بەشێوەیەكی خێرا و كاریگەرانە سنووردار بكرێتەوە و بانگ و قوولەقوولی مەلا قەدەغە بكرێت و كەس بۆی نەبێت بە جلوبەرگی ئایینەوە بێتە ناو كۆمەڵ و لە پێ ڕاگەیشتن بە مزگەوتەكان بەتەواوی خۆیان بپارێزن و كۆڕی پەروەردە و فێركردن ڕێگە بە هیچ دایك و باوكێك نەدا مناڵەكەی بەرێتە بەر خوێندنی ئایینی لە مزگەوت و لای مەلا. مەلا، موچەی دیاریكراوی بۆ نەبڕدرێتەوە و مەلایەتی وەكوو پیشە لە هەرێمدا نەمێنێت و وەكوو دیاردەیەكی هەر ناشیرین و دزێو و بێ ڕێز سەیری بكرێت.
خاڵی سێیەم، فێركردن، بەشێوەیەكی گشتی و چالاكانە، فێركردنی فەلسەفە، زانستی سیاسی، ئابووری و دەروونناسی و هونەری و كرداری بێت و زمانی ژیانی هاووڵاتی، زمانی دیالۆگ بێت و زمانی بەڵگە، زمانی دوان و زمانی درێژەدان بەژیان و گووزەران بێت و خەڵكان فێر بكرێن زانست وكرداری بەرزی فەلسەفەیان خۆش بوێت. بەتایبەتی دەبێت ئافرەتان فێر بكرێن لە جێگەی دراو زێڕی زۆر بەخۆهەڵواسین، دەستەوملانی فەلسەفە و سیاسەت و هونەربن و ڕەوشی پەڕتووك خوێندنەوە و هاوڕێ بوونی پەڕتووك دنەبدرێت و پەڕتووكخانەكان، ماڵی هەموو كەس بن و زانكۆ و دامەزراوی زۆری زانستە جۆراوجۆرەكان زیاتر بكرێن و ڕێگەی خوێندن ئاسانتر و هەرزانتر بكرێتەوە بۆ ئەوە هەموو هاووڵاتێك بتوانێت درێژە بەخوێند و فێربوون بدا و هەروەكوو ئەفلاتوون ئاماژەی داوە، ئەگەر تەنیا یەك هاووڵاتی لە بەرژەوەندیەكانی دەسەڵات بێ بەش بێت، دەێبتە كۆیلە و دەسەڵاتیش پووچ و بێ مانا دەبێت. سەرپەرشتیاری خەڵك دەبێت زیاتر لە دووساڵ دەسەڵاتی سیاسی نەبێت و هەر دوو ساڵ جارێك سەرپەرشتیاران بگووڕدرێن بۆ ئەوە زۆرینەی خەڵك فێری سەرپەرشتیاری بكرێن و جیاوازی دروست نەبێت و كەسێكی سەرپەشتیار دەبێت شارەزایەكی باش و ڕێكوپێكی لەبواری سیاسیەت و سەرپەشتیاری دا هەبێت.
خاڵی چوارەم، ئاسایش بەتەواوی پێك بهێندرێ چونكە بنەمای فاكتۆر یان هۆكار، لە پەیوەندی ژیانی مرۆڤدا، پەیوەندی هەیە بە ئاسایشێك كە ئێمە هەستی پێ دەكەین و كاتێك كە ئێمە هەست بە ئاسایش دەكەین، ئێمە خۆشخاڵین، گۆڤا وهێمنن، ڕازین و ئەمجار ئێمە هاودەنگی دەكەین و باوەڕمان هەیە بە ژیان و چوونە پێش و پێشكەوتن و ژیاریەكی بەرزتر و كاتێك ئاسایشمان هەیە ئازادین، ژیان مانادارتر دەبێت و چالاكتر دەبێت. كاتێك ئاسایشمان هەیە، زمانی دیالۆگ دروست دەبێت و نامۆیی كۆتایی دێت. بەوجۆرە هەموومان لە بەرەوپێش بردنی كۆمەڵێكی چالاك، چالاكانە تێدەكۆشین. كاتێك ئاسایشمان نیە، بە پێچەوانەوە، ئێمە نوقمی نیگەرانی و پەشۆكاوی دەبین و تەنگ وچەڵەمەكان زیاتر دەبن و زمانی دیالۆگ دەبەسرێت و هاوئاهەنگی نامێنێت و باوەڕ بەیەكتر دەمرێت و ترس و دڵەخورپە و نائومێدی بەژیان دروست دەبێت و بەوجۆرە ژیان دەچێتە ناو ناچالاكیەوە.
خاڵی پێنجەم، دەبێ هێزەسەربازیەكانی ئەمریكا و بنكەكانی دیكەیان لەناو خۆی هەرێمی كوردستان بچنە دەرەوە و سەربازانی ئەوان پێویستە بگەڕێنەوە سەر ژیان و ماڵی خۆیان و لە خۆڕا ژیانی خۆیان لەناو هەرێمی كوردستان دا نەكووژن كە بوونیان ترسوخۆفی بۆ هاووڵاتیانی كوردستان لێ دەكەوێتەوە.
خاڵی شەشەم، كوشتن و هەڵواسینی مرۆڤ وەكوو سزای هەڵە و كردەوەی بێ جێ، هەڵبگیرێت، هەتا ئەگەر ئەوكەسە كەسێكیشی بەدەس كووژرابێت.
خاڵی حەوتەم، بەندیخانە لە كوردستاندا نەمێنێت و ئەو كەسانەی تووشی هەڵەی جواروجۆر دەبن، شوێنێكیان بۆ دیاری بكرێت كە بۆ ماوەیەك وانەیان پێ بگووترێن و هەموو ڕۆژێكیش دوكتۆری دەروونناسی و دوكتۆری تەندروستی چاوپێكەوتنیان بكەن وماوەكەش لە ساڵێك زیاتر نەبێت و لەوماوەیەشدا بچوكترین بێ ڕێزیان پێ نەكرێت. تەنیا فێر بكرێن بۆ ئەوە لە داهاتوودا تووشی هەڵەی لەو بابەتە وجۆرەكانی دیكە نەبنەوە.
خاڵی هەشتەم، هیزی چەكداری حكوومەتی داهاتوو، لەناو شار نەبێت و دوور لە ژیان و گووزەرانی خەڵكی ئاسایی دوور بن و هیچ جۆرە چەك و تەقەمەنیەك لە دەس خەڵك دا نەبێت. چونكە نزیك بوونی هیزی سەربازی لە ژیان و گوزەرانی خەڵك، لە ڕوانگەی دەرونناسیەوە، ترس و دڵەخورپە بۆ مناڵان و تەنانەت بۆ كەسانی مەزن و پێگەیشتووش دروست دەبێت.
خاڵی نۆهەم، ئافرەتان بە ڕێژەیەكی زۆر لە ئیش وكارەكانی حكوومەتی داهاتوودا بەشدار بن و ژن مارە كردن و تەڵاق دان و تالوق كردنی هەڵگیرێت و چیتر ئایین ژیان و مافەكانی ئافرەتان پێشێل نەكات. دین و ئایین بچنەوە ناو گۆشە و قوژبنەكانی ماڵی ئەوەكەسە كە خۆی حەزی بە كۆیلە بوونە و هەر كەس سوێند بە قورئان بخوا، بێ ڕەوش و بێ كردارە و وەكوو مرۆڤێكی ناژیار و نامۆ سەیر بكرێت و دەوڵەت و دەسەڵات دەبێت ئەكادێمی بن و شتێكی جیا و سەیر و سەمەرەی خەڵك نەبن. سەرپەرشتیارانی هاووڵاتی دەبێت بەجۆرێك بجووڵێنەوە، كە هەر هاووڵاتێیەك كە هەر جۆرە گرفت وكێشەیەكی بۆ پێش هات، بەبێ ترس و دڵەخورپە، ڕاستەوخۆ سكاڵاكەی بەرێتە لای سەرپەرشتارەكان.
خاڵی دەهەم، بەسۆسیالیست كردنی هەموو دام و دەزگای سەرپەرشتیاری و ئابووری هەرێم. چەوسانەوەی مرۆڤ بەدەستی مرۆڤ هەڵبگیرێت و خەڵك دنەبدرێت بۆ ژیان و بۆ چێژ بردن لە جیهانی جوانی سروشت و پەروردە وفێر كردنی فەلسەفە و بوارەكانی دیكەی زانست، ئامانجی سەرەكی سەرپەرشتیاران بێت و هاووڵاتی سامان و سەروەتی وڵات بێت و ڕژانی دلۆپە خوێنێك بەهەر هۆیەك دەگەڕێتەوە سەر ئەستۆی سەرپەرشتیاران و هەموو تەنگ و چەڵەمەیەك بەزمانی دیالۆگ و گفوگۆ دەبێ چارەسەر بكرێت.
بە وەبەرچاو گرتنی ئەو خاڵانە، دەتوانین هیودار بین كە داهاتووێكی ڕوناك و پێشكەوتوو و خۆش و بەختەوەرمان دەبێت و گوللە و تۆپ و فڕۆكەی دەسەڵات ئیتر گیانی كەسی هاووڵاتی ناستێنێت و سەربازی دەسەڵاتیش بەدەستی هاووڵاتی مۆمی ژیانی ناكووژێتەوە. چونكە ئەو كات كۆمەڵێكی هۆشیار و هۆشمەندمان دەبێت و گرنگتر لە هەمووان ئایینمان لە ژیان و گوزەران دەچێتە دەر و ئابووری وڵات دەبێتە هی هەموو هاووڵاتیان. ئەگینا پێچەوانەی هەر یەك لەوانەی ئاماژەیان پێ درا، بجووڵێنەوە، كارەساتە نەخوازراوەكان بەردەوام دەبن و ڕۆژ بە ڕۆژ ژیاری دەكشێتەوە دواوە و تیرۆر و قەڵاچۆ كردنی هاووڵاتی و كووشتنی ڕەوش و كردار و زانست و زمانی دیالۆگ، بەردەوام دەبێت و شەپۆلی ناڕەزایەتی خۆپێشاندەران هەروا ئاسان و دڕندانە دەدرێتە بەر دەس ڕێژی گوللەی پارێزەرانی كۆنەپەرستی.
سەردەم سەردەمی ئازادی و وەدەس هێنانی مافە گرنگەكانی خۆمانە و كاتی پساندنی زنجیرەكانە و هەر دەسەڵاتێك لە خزمەت ئاوات و ئامانجەكانی هاووڵاتی دانەبێت، دەبێت گۆڕ بكرێت و لەسەر سەكۆی دەسەڵات وەكوو تۆپی پێ بەشەق لێی بدرێت و بهاوێژرێتە گۆشەی لەبیربردنەوە. كەوابوو ئەو كاتە هاتووە كە خۆپێشاندەران هەتا دوایین هەنگاو لە خۆپێشاندان بەردوام بن.
دەبینن سەرتاپای ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست شوڕشی شۆڕشگێڕان لەپێناو ئازادیەكانی مافەكانی مرۆڤی هاووڵاتی دا، تەشەنەی كردووە و گەلێك شوێنی لەخۆی گرتووە. لە ئێران لە ناو ڕژیمی دڕندەی مەلاكان، لە كاتێك دا زۆر دڕندانە هاووڵاتیان دەدرێنە بەر دەس ڕێژی گوللەی مەلاكان و ئایینی ئیسلامی مەحەمەدی، هەر بەوجۆرەش خۆپێشاندان و ناڕەزایەتیەكان بەردەوامن و هاووڵاتیان گەیشتوونە ئەو ئەنجامە كە دەبێت ڕژیمی مەلاكان بەخۆیان و قورئانەكەیانەوە تووڕ بدرێن و بخرێنە ناو زبڵدانەوە چونكە بنەماكەیان لەگەڵ دژایەتی كردنی ماف و ئازادیەكانی گەلانی ئێران دامەزراوە و هەر بۆیە دەبێت تێك بڕمێت. هەر بەو مەبەستە خۆپێشاندانی گەلانی ئازادیخوازی ئێران درێژەی هەیە.
لە لیبی لە كاتێكدا كە سەرۆكی لیبی زۆر دڕندانە هاووڵاتیانی خۆی دەكووژێت، بەڵام هاووڵاتیان ناچەمێنەوە و تازە بڕیاریان داوە كە دەبێت ئەم دەسەڵاتە وەكوو كارتۆن بپووكێتەوە و وەكوو ئاسن بتوێندرێتەوە و وەكوو تەنەكە پان بكرێتەوە. شۆڕش بەو مەبەستە درێژەی هەیە. كەوا بوو بژی شۆڕش سەركەوێ شۆڕش.
سڵاو بۆ هێزی جەماوەری ڕاپەڕیوی شاری سلێمانی و گشت شار و گوندەكانی كوردستان كەلەگەڵ ئەو خۆپێشاندەرانە دا هاوڕێ و هاودەنگن. هەروەها سڵاو لەگیانی ئەو بەختكردووانە و هیوای باشبوونەوەی هەرچی زووتریش بۆ زامی زامدارەكانی ئەو كارەساتانە و سڵاو بۆ دایك وباوكانەش كە ڕۆڵەی ئاوا جوامێریان بۆ كۆمەڵ دروست كردن.
های گەندەڵەكانی ناو هەرێم، چاوچنووكەكان و ترسنۆكەكان!
پێتان وابوو كە پێنووسی سەردەشت عوسمانی خوێندكار و ڕۆژنامە نووس دەكەوێتە سەر زەوی و وەكوو جەستەكەی لەگەڵ خاكدا تێكەڵ دەبێتەوە و،
واتان زانی وەكوو ئاوی ئاش كە بڕدرا، ئیتر بەرداشەكانیش بێ جووڵە دەبن و جارێكی دیكە سووڕ ناخۆنەوە
واتان زانی كە بە جێگۆڕكە كردنی جێگەی شووم و دزێوی خۆتان، خۆریش جێگەی خۆی دەگۆڕێت و تاریكایی بە سەر شوێنی ژیاندا دەكێشێت و ئیتر ئێوەش وەكوو شەمشەمە كوێرەكان،
دم دەنێنە ناو خوێنە ڕژاوەكانی نووسەران و دایم خوێنیان دەخۆنەوە و ،
ئیتر جارێكی دیكە نووسەر و ڕۆژنامە نووسێك لەدایك نابێتەوە.
بەڵام نا سەیركەن چەند گەوج و كەرن،
پێتان وایە سوڕانی زەویش لە دەس ئێوەدایە،
چۆنتان حەز لێبوو ئاوایە،
هەر بەوبیرە كەرانەوە
پێتان وابوو كوشتنی سەردەشت عوسمانیش
كۆتایی كارە،
بەڵام هەی گەمژەی نە
ئێستا سەرەتای كارە،
هەی گەوجی نە
هەی بێ ئابڕووی نە
هەی نەخوێندەواری نە
هەی گوڕگە برسیەكانی چیا
ئێوە هەر جەستەكەتان كوشت.
بەڵام ئەوەتا سەردەشت عوسمان لەهەموو كاتە گرنگەكان لەگەڵ هاووڵاتیانی خۆیدایە و لەگەڵ دەنگی هەر ئازادیخوازێك دێتەوە.
لەگەڵ وشەی هەر فەلسەفە و زانستێك كە ئایینی سەرەتان گڕ دەدا
و لەگەڵ هەر دەنگێكی ئازادی هاووڵاتی،
كە قەڵا و كۆشكی مەسعوودی مەغوول و مەسعوودەیەكان وە لەرزین دەخا،
سەردەشت عوسمان جارێكی دیكە دێتەوە و،
بە پێنووسەكەی تۆماری سەرتاپای تاوانی مەسعوودی مرۆڤ كووژ
دەنووسێتەوە و،
بە ملیۆن جار ئەم تاوانە بەگوێی ئازادیخوازان دەڵێتەوە و،
جیهانی مرۆڤایەتی لە مەسعوودی مەغوولی هەرێم
ئاگادار دەكاتەوە و،
لە هەر گۆشەیەكی ئەو جیهانەوە
بۆ خوشك و برا و هاووڵاتیانی خۆی،
سەردەشت عوسمان
پەیام و تۆماری یەكبوونیان بۆ دەنێرێتەوە.
لەوێ،
سەردەشت عوسمان،
پێنووسەكەی
دەگرمێنێ و،
سەرتاپای قەڵای تاوان و شەرمەزاری ئێوە
مەغوولەكان
دەڕوخێنێ و،
دەسەڵاتەگەندەڵ و ترسناكەكەتان
جارێك و بۆ هەتاهەتایە
دەڕمێنێ و،
ئەو مژدەیە بۆ دایكی خۆی و،
هەموو ئەو دایكانەی كە ئازیزەكانیان بەدەستی ئێوەی تاوانبار كوژراون
دەگەێنێ.


نووسەر
سەردەشت هەژار برایەكی سەردەشت عوسمان