ئۆجەلان پیرۆزبایی لە هێزەكانی باشووری كوردستان كرد
Saturday, 10/04/2010, 12:00
ڕۆژی چوارشەممە ڕێبەری گەلی كورد عەبدوڵڵا ئۆجەلان دیداری هەفتانەی لەگەڵ پارێزەرانی ئەنجام دا و پیرۆزباییەكانی ڕۆژی 4ی نیسانی هەڵسەنگاند و گوتی:
"لەڕاستیدا پرسەكه ئەوه نیه كه ئەو رۆژە ڕۆژی لەدایكبوونی منە و لەو شاره یان لەو گوندە چاوم به دونیا هەڵهێناوە، بەڵكو مەسەلەكه ئەوەیه كه گەلی كورد ئەو ڕۆژەی وەكو رۆژی ڕابوونەوەی خۆی لە قەڵەم دەدات و پیرۆزی دەكات. سوپاس و پێزانینی خۆم بۆ هەموو ئەو كەسانە پێشكەش دەكەم كە سەردانی گوندەكەمیان كردووه و ڕەنجیان له بەشداریكردنەكەدا كێشاوە. گرنگ ئەوەیه كه ناوەرۆكی ئەو رۆژە مایەپووچ نەكرێت. لە رۆژهەڵاتی ناوین كولتوورێكی لەو جۆرە هەیە، من رێز لەو كولتوره دەگرم بەڵام هەمدیسان دووبارهی دەكەمەوە كە پێویستە ئەو كولتوورە لە جەوهەرەكەی دوور نەخرێتەوە، هەروا بەبێ مەبەست ئەو قسانه ناكەم، بۆیه پێویستە راوەسته لەسەر ناوەرۆكی مەبەستەكەم بكرێت و تێگەیشتنیشی گرنگە. من لەو بڕوایەدام كە بەدرێژایی تەمەنم زۆر كارم كردووه و گەلی كوردیش لەدەوری ئەوكاره كۆبووەتەوه.
لەلایەكی دیكە ئۆجەلان جەژنی ڕابوونەوەی له سوریانییەكان پیرۆز كرد و ئاماژەی بەوەكرد كە دەربارەی مەسیحیێتیدا دەستی بەلێكۆڵینەوه كردووە و بەمشێوەیه بیروبۆچوونی خۆی لەم ڕووەوە دەربڕی:
"سوریانیەكان نوێنەرایەتی مەسیحییەكانی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست دەكەن، پێویستە مەسیحییەكانی رۆژئاوا بەتایبەتی، باش لە مەسیحییەكانی رۆژهەڵات تێبگەن. سەرجەم گەلانی ناوچەی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست پێویستیان بە ڕابوونێك هەیه".
ئۆجەلان سەرنجی دایە سەر گرنگی قۆناغی ئێستا و ئاماژەی بە مانگی گوڵانی داهاتوو كرد و گوتی: " لەوانەیه لەو مانگەدا رووداوی هەستیار روو بدەن، پێویستە هەر لەئێستاوه بۆهەموو پێشهاتێك ئامادەبین، ئیتر كورد لەمەودوا ناتوانێت ڕێگای مامناوەندی بگرێتەبەر، دەشێ لەدووتوێی پرۆسەی داهاتوودا پاكتاوكردن یان چارەسەری پەرەبسێنێت".
پارتی داد و گەشەپێدان ئاكەپە هەزاران كوردی بەگرتندا و پرۆسەی گرتنەكەش بەردەوامە، جگە لەهێرشە جەستەییەكانی كه ناژمێردرێن.
ئۆجەلان بەبیری هێنایەوه كە تەڤگەری گەلی كورد لەچوارچێوەی 3 قۆناغدا گەشەی كردووه و قۆناغی سێیەمیان ساڵی 2002 كۆتایی پێهاتووه و ئەوان بۆ ئەوەی دەرفەتێكی دیكه بۆ ئاكەپه بڕەخسێنن قۆناغەكەیان درێژكردووەتەوە.
ئۆجەلان گووتی: "بەڵام ئاكەپه هەمیشە هەوڵی داوە سەرقاڵمان كات. بەر لەئێستاش گوتومە كه ئەوەی ئاكەپە دەیەوێ پاكتاوكردنە. ماوەی 17ساڵه رۆڵی خۆم گێڕا. بارێكی قورسیان خستەسەر شانم، ئەوەی كه لێره پێم دەكریت ئەوەیه كه پەره به پرۆسەی ئاشتی بدەم، بەڵام دەرفەتەكانی بەردەستم زۆر كەمن. بۆیه لەمەودوا ئێوه سەرپشكن لەوەی كه چۆن هەڵسوكەوت دەكەن؟ یان چ جۆره سیاسەتێك دەگرنەبەر؟"
ئۆجەلان هەروەها ئەو گفتوگۆیانەی سەبارەت بە دەستووری بنچینەییش دەكرێن، هەڵسەنگاند. ئۆجەلان ڕایگەیاند كه: ئەو پێشنیارنامەیەی ئاكەپە ئامادەی كردووە، جێ بە كوردان نادات. پێشنیارنامە بۆ دەستوورێكی بنچینەیی وا نییە كە كورد پەسندی بكات، نەك تەنیا دەربارەی كورداندا، بەڵكو ئەو دەستوورە ڕێ لەبەردەم دیموكراسیش ناكاتەوه".
ئۆجەلان داوای كرد كە دەستووری بنچینەیی ساڵی 1921بخرێتە ڕۆژەڤەوە و كاری پێبكرێت، لەبەر ئەوەی دیموكراتیە و، لە ئەنجامی هاوكاری كوردان و دەوڵەتدا پێك هاتووە.
ڕێبەری گەلی كورد عەبدوڵڵا ئۆجەلان دەستنیشانی كرد كە پێشنیارنامە پێشنیاركراوەكەی ئاكەپە ئامادەی كردووە، جێ بە كوردان نادات، كوردان لەدەرەوەی بازنەی دانوستانە‌كان سەبارەت بە دەستوور دەهێڵێتەوە. سەرەڕای ئەمەش ئەو پێشنیارنامەیە ڕێ لەبەردەم كرانەوەی دیموكراتیك ناكاتەوە.
ئۆجەلان سەرنجی ڕاكێشایە سەر دوو هەڵوێسی هەژموونگەرا و بەو شێوەیە دوا:
"لەلایەك، توركە فاشیستە سپیەكان هەن، كە جەهەپە و مەهەپە نوێنەرایەتیان دەكەن. لەلایەكی تردا ڕێبازی دەسەڵاتداری ئیسلامی هەیە كە ئاكەپە سەركێشی دەكات. ناتوانم بڵێم كە ئەو هێڵەی ئاكەپە نوێنەرایەتی دەكات، لە هی توركە فاشیستە سپییەكان مەترسیدارتر نییە. بەگوێرەی من هەردوو لا دیموكرات نین، خاوەن هەڵوێستی هەژمونگەرایین. ئەوەی یەكەمیان ناوەندەكەی ئانكارایە. ئەوەی دووهەمیشیان، هێڵی قەیسەری- كۆنیایە كە سەرمایەی سعودیان لەپشتەوەیە. هەردوو لایەن خاوەن مێژووی جودان. دەستەی یەكەمیان لەسەر فاشیزم و ئۆلیگارشی توركانی سپی دامەزراوە. ئەوە درێژەپێدەری زهنییەتی ئیتحاد و تەرەقیە. دوای دامەزراندنی كۆمار، ئەوانە مستەفا كەمالیان گەمارۆدا و بێكاریگەریان كرد".
ئۆجەلان بەبیریهێنایەوە كە ئەو كات لەناو دەوڵەتدا لەبەرامبەر كوردان دوو ڕێباز دەركەوتنە ڕوو: ئەوەی یەكەمیان ڕێبازی ئینگلیس بوو كە عیسمەت ئینینۆ سەركێشی دەكرد و لە كادیرانی ئیتحاد و تەرەقی پێكهاتبوو. ڕێبازی دووهەمین، مستەفا كەمال و فەتحی ئۆكیار بوو.
ئۆجەلان دەستنیشانی دەكات كه هێڵی توركە فاشیستە سپییە عەلمانییەكان، كوردانیان پاكتاوكرد و ڕیشەی ئەو زهنییەتەش بۆ دەستووری بنچینەیی ساڵی 1924 دەگەڕێتەوە كە تا ڕۆژگاری ئەمڕۆمان بەردەوام بووە.
ئۆجەلان سەبارەت بەم مژارە ئاوها بەردەوام بوو:
"دەستووری بنچینەیی ساڵی 1924 بەرهەمی زهنییەتی ڕێبازی توركە فاشیستە سپیەكانە. دەوڵەت لە ساڵی 1920دا لە كەسایەتی مستەفا سوبحیدا جوڵانەوەی چەپی پاكتاو كرد.هەروەها لە كەسایەتی سەعیدی نورسیشدا، ڕێبازی ئیسلامیان پاكتاوكرد. ئەگەر زهنییەتی دەستووری بنچینەیی ساڵی 1924 كەمێكیش گۆڕابێت، هەر خۆی پاراستووە. ئەمڕۆش ئەو ز‌هنییەتە لەلایەن جەهەپە و مەهەپەوە نوێنەرایەتی دەكرێت.
ئۆجەلان ڕێبازی دووهەمین، ئیسلامی فاشیزمی ئاكەپه كە ڕیشەكەی بۆ دەوڵەتی ئیسلامی ئەمەویەكان دەگەڕێتەوە، وەك دەسەڵاتداری لە دژی ئیسلام بەناوكرد و گووتی:
هەردوو هێڵەكە، جێگەیەك بۆ كوردان تەر‌خان ناكەن و بەمشێوەیە درێژەی بە هەڵسەنگاندنەكانی دا:
"پێویستە بەدەپە و هەموو لایەنە دیموكراتیكیەكان، باش لەو ڕاستییە تێبگەن: لە هەردوو ڕێبازدا، ڕێ بە كرانەوەی دێموكراتیك نادرێت. كورد و لانە دیموكراتیكەكان، ناچار نین هیچ یەك لەو لایەنانە هەڵبژێرن.
بەدەپە و لایەنە دیموكراتەكان، دەتوانن هەوڵ بۆ دەستوورێكی دیموكراتیك بدەن. با پێشنیارەكانی خۆیان ڕابگەیەنن. مژارەكانی ڕێژەی بەربەستی هەڵبژاردنەكان و دیموكراسی ناو پارتییەكان زۆر گرنگن.
كورد دەبێ پشتگیری لە دەستوورێكی بنچینەیی بكەن كە ئەوان پەسند دەكات و ڕێ بە كرانەوەی دیموكراتی دەدا. ئەگەر ئاكەپەش ئەوە پێكبێنێت پشتگیری لێ بكەن، ئەگەر جەهەپە و مەهەپەش بیكەن پشتگیریان لێ بكەن. بەڵام دەستوورێك دان بە مافەكانی كوردان دانەنێ و دیموكراسی بە بنەما وەرنەگرێ، لەلایەن كوردانەوە پشتیوانی لێ ناكرێت".
ئۆجەلان داوای كرد كە دەستووری بنچینەیی ساڵی 1921بخرێتە ڕۆژەڤەوە و كاری پێبكرێت، لەبەر ئەوەی دیموكراتیە و، لە ئەنجامی هاوكاری كوردان و دەوڵەتدا پێك هاتووە. دەبێ بەدەپە، بۆ خستنە ڕۆژەڤی دەستووری ساڵی 1921 لە هەو‌ڵدانێكی چڕوپڕدا بێت.
ڕێبەری گەلی كورد سەبارەت بە یەكێتی نەتەوەییش پەیامی گرنگی دا و گووتی: دەبێت كورد ئیدی كورد بۆ یەكێتی نەتەوەیی تێبكۆشن و داوای كرد كە لەهەر پارچەیەكی كوردستاندا لەپێناو یەكێتی و ئاشتی نەتەوەییدا خەبات بكەن.
ڕێبەری گەلی كورد بە ئاماژە كردن بە هەڵبژاردنە پەرلەمانییەكەی ئێراق باسی لە گرنگێتی یەكێتی نەتەوەیی كرد.
ئۆجەلان ئەوەی بەبیرهێنایەوە كە لەهەڵبژاردنەكانی ئێراقدا كورد لەئێراق 57 كورسی بەدەستهێناوە و گووتی:
"یەك بەرەیی باشووری كوردستان باشە، من پیرۆزباییان لێدەكەم. ژمارەی كورسییەكانیان هەندێك كەمبۆتەوە. پێشتریش گووتبووم كە وادیارە دژوارە بەمڕەنگە بەسەربكەون. پێداویستیی كوردان بە یەكێتی نەتەوەیی هەیە. پێویستە تاڵەبانی و بارزانی بۆ ئەم مەبەستە تێبكۆشن. من بەبۆنەی هەڵبژاردنەكانەوه پیرۆزباییان لێدەكەم. سەركەوتنیان بۆ دەخوازم.
ئۆجەلان داوای كرد كە لەهەر پارچەیەكدا خەبات بۆ یەكێتی و ئاشتی نەتەوەیی بكرێت و گووتی:
" مەسەلەی جەردەوانان هەیە، تاوانی زۆریان كردووە، بەڵام دەتوانن دیداریان لەگەڵدا بكەن و ئاشتی بێتەدی. كۆنگرەی جڤاكی دیموكراتی، كەجەدە، دەتوانێت ئەو خەباتە بەڕێوە ببات."
ئۆجەلان باسی لە بەڕێوەبەرایەتی هەرێمییەكانیش كرد و داوای كرد كە نەبنە پاشكۆ و درێژكراوەی دەوڵەت لەهەرێمەكاندا و گووتی؛ با ئەو تێگەیشتنەی كەوا شارەوانێتی كۆمینه هەرێمییەكان بەبنچینە دەگرێت، جێگیربكرێت. ئۆجەلان لەمبارەیهوە وەها هەڵسەنگاندنی كرد:
" پێویستە كۆمینە هەرێمییەكان دابمەزرێنرێن. ئەگەر ئەم خەباتە پشت بە جڤاك ببەستێت، ئەوا دەوڵەتیش ڕێزیان لێدەگرێت. ئەگەر چاوەڕێی پارە بن لە دەوڵەت، ئەوا ناتوانن هیچ شتێك بكەن. دەبێت دەستبەرداری ئەو چەمكە ببن. ئەو مۆدێلەی كەوا لەباشوور پێكهاتووە ناوەندگەرایی - دەوڵەتە، ڕەشنووسێكی دەوڵەت - نەتەوە هەیه. بەسەرناكەوێت، دادەڕزێت و پووچ دەبێت و دەڕوات. بەڵام لەبەرئەوەی مۆدێلی ئێمە پشت بە كۆمەڵگا دەبەستێت ئەوا هەمیشە بەرەو پێشەوه دەچێت. دوای ئەوەی كە كۆمینی دیموكراتی دابمەزرێنرێت، پێویستی بەمەش نامێنێت. ئەگەر لە هەموو دەڤەرێكدا رێكخراوەبوونێكی بەهێز پێكبێت، ئەوا شتی پەراوێزی وەك پارەش لەگەڵ خۆیدا دێنێت. دەكرێ كۆمینە هەرێمیەكان وەك كۆنفیدراسیۆنەكانی هەرێمی خۆیان ڕێكبخەن. پرسەكانی كۆمەڵگە دەكرێ بەو ڕەنگە چارەسەر ببن ، من ناڵێم هەموو شت سەدی سەد بەو ڕەنگە چارەسەر دەبێ ، لەوانەیە لە هەلومەرجی توركیادا هەموو شتێك سەدی سەد چارەسەر نەبێ ، بەڵام لەسەدا پەنجا دەكرێ پەرە بە چارەسەری بدرێ ، هەر بۆ ئەوەش دەبێ ڕەنجێكی مەزن بدرێ و ، زۆر هەوڵ بۆ ڕێكخستەكردن بدرێ".
ئۆجەلان رێكخراوەبوونی كوردانی لە ئەوروپا هەڵسەنگاند و گووتی:" ڕێكخستنی ئەوروپا ڕێكخستنێكی كەجەكەیە و ، وەها درێژی بەو هەڵسەنگاندنەی دا:
"دەبێ ڕێكخستنێكی وەك كەجەكە هەبێ كە یاساكانی ئەوێ ڕەچاو بكات ، هەموو شتێك لەوێ ئاشكرا و ڕوونە ، ئەگەر لەوێ لەو هەرێمانە ئەو شێوازەی ڕێكخستن سەربكەوێت، ئەوا كاریگەریان لەسەر یەكتر دەبێ.
ئۆجەلان سڵاوی لە گیراوان و تەواوی كوردستانیانی ئەستەمبوڵ كرد و، باسی لەو نامانەش كرد كە لە بسمیلەوه بۆی هاتوون و، داوای لە خەڵكی بسمیل و حەسەنكێف كرد كە لە بەرامبەر دروست كردنی بەنداوی ئیڵسوو ڕاوەستن ووتی ، هیچ پەیوەندیەكی ئەو بەنداوە بە ئاودانەوە نییە ، ئامانجیان سەربازیە و ، پرۆژەیەكی ستراتیژییه".
ڕێبەری گەلی كورد عەبدوڵلا ئۆجەلان دەربارەی تێكۆشانی ئازادی ژن، هەڵسەنگاندنی گرنگی كرد و گووتی؛ ئەو لەو باوەڕەدایە كە ژن لە سەر بابەتی ئازادی خۆی پێشخستووە و، داوای له ژنان كرد كە لە هەموو بوارەكاندا خۆیان پەروەردە بكەن.
ئۆجەلان دەربارەی بابەتەكە گووتی: ژیانی من لە ماوەی 61 ساڵدا بە تێكۆشانم لە دژی چەمكی ناموسی ساختە كە سەپێنراوە، گوزەرا. دەركەوتنم لە گوندیش بەوەوە پەیوەست بوو، من لەو باوەڕەدام كە ژنان لە مەسەلەی ئازادیدا پێشكەوتوون".
ئۆجەلان بۆ پێشكەوتن و ئازادی ژن سەرنجی بۆ سەر گرنگی پەروەردە ڕاكێشا و وەها درێژەی بە لێدوانەكەی دا:
" من پێشتر باسم لە ئاكادیمیای ژنی ئازاد كردبوو ، دەبێ ئەوە بەجددی لە بەرچاو بگیردرێ، لە هونەرەوە بگرە تا وەرزش، لە تەندروستیەوە بگرە تا كلتوور و مۆد، دەبێ ژنان لە هەموو بوارەكانی ژیاندا خۆیان پەروەردە بكەن، دەبێ ئەوەش تەنانەت لە جلوبەرگەكانیشیان ڕەنگ بداوەتەوە، من بەر لە چەند ڕۆژێك هەواڵێكم خوێندەوە كە ژنێكیان بۆ مۆدێل لە ئۆكرانیاوە هێناوەتە باتمان، زۆر پێكەنینم بەوە هات ،چۆن دەبێ ؟ میزۆپۆتامیا ناوەندی مۆدەیە، گرنگ ئەوەیە كە مرۆڤ ئەو ڕاستیە بێنێته ئاراوە ، ناڵێم كە ژنان با هەرگیز بیر لە خۆیان نەكەنەوە، بەڵام ئەگەر كۆمەڵگا نەبێ ، تاكەكەس بەتەنیا ناتوانێ شتێك بكات، هەندێ كەس ویستیان ئەو چەمكە لە نێو پەكەكەدا پێشبخەن، ئەو كەسانەی لەنێو ئێمە هەڵهاتن دەیانویست وەها بكەن ، بەڵام بە بۆچوونی من ، ئەو كەسانە بە هاوسەرگیریەكی سادە، ژنیان لە ناوبرد".
نووسەرەکان خۆیان بەرپرسیارێتی وتارەکانی خۆیان هەڵدەگرن، نەک کوردستانپۆست
