ده‌سه‌ڵاتی کوردی و سیناریۆی حکومه‌تکردن!
Sunday, 22/01/2012, 12:00
له‌سایه‌ی باڵا ده‌ستی سیاسی بۆرژوازی کوردیدا حکومه‌تکردن بۆته ته‌ڵه‌یه‌ک بۆ گیانی خه‌ڵکی قوربانیده‌ر و هه‌ژاری کوردستان، بیست ساڵ سیاسه‌تی فیفتی به فیفتی ئه‌م ده‌سه‌ڵاته نادادپه‌روه‌ره، بیست ساڵ دزی و تاڵانی سامانی کوردستان و ده‌ستبه‌سه‌راگرتنی جومگه‌ی ئابووری و سیاسی، بیست ساڵ زاڵکردنی فه‌رهه‌نگی دواکه‌وتوانه‌ی ئایینی و ناسیونالیستی هه‌ناوی کۆمه‌ڵگای کوردستانی داڕزاندووه. سیناریۆی کابینه‌ی حه‌وته‌می حکومه‌تی حیزبی یه‌کیتی و پارتی، به هه‌مان شێوه‌ی ڕابردوو، هه‌مان ئه‌و حیزبانه و هه‌مان ئه‌و ڕووخسارانه به هه‌مان پڕۆژه و سیاسه‌ت و ڕه‌فتاری جارانیانه‌وه، به‌گیانی پاراستنی به‌رژه‌وه‌ندی حیزب و بنه‌ماڵه‌کانیانه‌وه، به‌ده‌وڵه‌مه‌ندکردنی خۆیان و ده‌ستوپێوه‌نده‌کانیانه‌وه، ده‌سه‌ڵاتی به‌رێوه‌بردنی کۆمه‌ڵگا ده‌گرنه‌وه ده‌ست. ده‌ستاوده‌ستپێکردنی حکومه‌ت له‌نێوان یه‌کێتی و پارتیدا گه‌مه‌یه به‌هه‌ستی جه‌ماوه‌ر و مه‌به‌ستی سه‌ره‌کی چه‌وسانه‌وه و چاوبه‌ستی خه‌ڵکی کوردستان و زیاتر درێژه‌دانه به‌قۆرخکردنی ده‌سه‌ڵاتی ئه‌م هه‌رێمه.
کێبڕکێی پارتی و یه‌کێتی له‌سه‌ر حکومه‌ت به‌ده‌سته‌وه‌گرتن ته‌نیا له‌پیناو بردنی به‌شی زیاتری داهاته، نه‌ک به‌ڕێوه‌بردنی کۆمه‌ڵگاو هێنانه کایه‌ی دادپه‌روه‌ری کۆمه‌ڵایه‌تی. له‌وه‌ش سه‌یرتر هه‌ریه‌ک له‌م حیزبانه له‌ناوچه‌ی ژێر ده‌سه‌ڵاتیاندا هیچ پابه‌ندنبن به‌بڕیاره‌کانی حکومه‌ت و یاساکانی په‌رله‌مانه بێفه‌ڕه‌که‌ی خۆشیان. ته‌نانه‌ت له‌بارودۆخێکی نوێدا که پارتی له‌یه‌کێتی باڵاده‌ستربووه، به‌ئاره‌زووی خۆی مه‌رجه‌کانی حکومه‌تگرتنه‌ده‌ستی به‌زۆر به‌سه‌ر حیزبه‌کانی تردا ده‌سه‌پێنێت. نه‌هامه‌تیه‌کانی شه‌ڕکردن له‌سه‌ر ئه‌م حکومه‌تکردنه یه‌ک له‌دوا یه‌که‌ی بیست ساڵه‌ی یه‌کێتی و پارتی، شه‌ڕی ناوخۆو ئاواره‌کردن و برسیکردن و پێشێلکردنی ماف و ئازادیه‌کان و دوا ده‌ستکه‌وتیشیان سه‌رکوتی ناڕه‌زایه‌تیه‌کانی حه‌ڤده‌ی شوباتی ساڵی ڕابردوو بوو. ئه‌م ده‌سه‌ڵاته هه‌ر به ووشه حکومه‌ته ئه‌گینا به مانای ووشه‌که نه‌ک حکومه‌ت به‌ڵکو دوو ده‌سه‌ڵاتی چه‌ته‌گه‌ر و کۆنه‌په‌رستن، هه‌میشه‌ش به یاسای خێڵه‌کی و بنه ماڵه‌یی کاریان کردووه، چونکه نه‌‌ڕێز بۆ یاساکانی خۆیان داده‌نێن، نه بۆ ڕای جه‌ماوه‌ر. به‌ڵام هه‌رده‌م مل که‌چی ئاغاکانیان، ئه‌گینا ئه‌وه له خۆرا نیه که قاسم سولیمانی سه‌رۆکی فه‌یله‌قی قودسی ئێرانی ده‌ڵێت: کاربه‌ده‌ستانی ئێراق و خوارووی لوبنان به ئیراده‌ی ئێمه هه‌ڵده‌سوڕێن.
له‌گه‌ڵ هه‌ر نوێ بوونه‌وه‌یه‌کی کابینه‌ی حکومه‌ته‌کانیاندا ڕێژه‌ی پێشێلکاریه‌کانیان زۆرتر و بێمافکردنی هاووڵاتیان زیاتر ده‌بێت. ئه‌مانه به په‌رله‌مان و سه‌رۆکی هه‌رێم و حکومه‌تیانه‌وه زاده‌ی حیزبه‌کانیانن، گه‌رچی سه‌ری زمان و بنی زمانیان ئه‌وه‌یه به‌هه‌ڵبژاردن هاتوون، که‌چی بۆ ته‌نیا چرکه‌یه‌کیش ناتوانن گوێ له داخوازیه‌کانی جه‌ماوه‌ر بگرن و له‌ده‌رکردنی یاساکان و جێبه‌جێکردنیشیاندا هه‌مان سیسته‌می پواوی دواکه‌وتوانه و هه‌مان سیاسه‌تی دژه مرۆیی پێشووتر دووباره ده‌که‌نه‌وه. ئه‌گینا گه‌ر ئێمه ئاوڕێک له‌ڕاپه‌ڕینی 1991 بده‌ینه‌وه، جه‌ماوه‌ری چه‌وساوه‌ی کوردستان بۆ ده‌سه‌ڵاتی ناسیونالیستی یه‌کێتی و پارتی خه‌باتیان نه‌کرد، تا ببنه مڵۆ‌زم بۆ گیانیان و له‌جیاتی ژیانێکی ئاسووده و ئارام، خه‌ڵک بیست ساڵ کوێره‌وه‌ری بچننه‌وه. پاش ئه‌و هه‌موو ساڵه و تا ئه‌م ساته‌ش له‌گه‌ڵ ئه‌و بۆدجه زۆره‌شدا که‌هه‌یه، نایانه‌وێت ژیان و گوزه‌رانی شایسته بۆ مرۆڤه‌کان دابین بکه‌ن و کرێی کرێکاران و بیمه‌ی کۆمه‌ڵایه‌تی بێکاران له ئاستێکدا بێت له‌گه‌ڵ ژیانی ئه‌م سه‌رده‌مه‌دا بگونجێت، سه‌ره‌ڕای ڕێگرتنیان له ئازادیه سیاسیه‌کان و ئازادی ڕاده‌ربڕین و ئازادی مه‌ده‌نی و ئازادی تاک. داخوازی خه‌ڵک گۆڕینی شێوه‌ی حکومه‌تکردنی یه‌کێتی و پارتی نیه، به‌ڵکو گۆڕینی ناوه‌رۆک و سروشتی ئه‌م حکومه‌ته‌یه، به‌حکومه‌تێکی هه‌ڵبژێراوی ئازاد، که‌وه‌ڵام به‌داخوازیه‌کانی جه‌ماوه‌ربداته‌وه.
له‌ناخی کۆمه‌ڵگای سه‌رمایه‌داریدا حکومه‌تی پاک و بێگه‌رد بوونی نیه، جا له کۆمه‌ڵگای کوردستانی ژێر چه‌پۆکی میلیشیایی و بێ یاسایدا ده‌بێ حکومه‌ت به‌ڕێوه‌بردن چ مانایه‌کی هه‌بێت؟ که‌ڕه‌ش و سپی ده‌سه‌ڵاتی بۆرژوازی جیاوازی نه‌بێت و هه‌موو ڕه‌نگ و حیزبه‌کانی له‌سه‌ر چه‌وسانه‌وه‌ی کرێکاران و دابه‌شکردنی داهاتی کۆمه‌ڵگا کۆک بن. کاتێک ڕیفۆرم و کرانه‌وه و ئاوه‌دانی و که‌ڵه‌که‌بوونی سامان ته‌نیا بۆ چینی سه‌رمایه‌داران بێت، کاتێک هه‌ستکردن به‌به‌رپرسیارێتی به‌رانبه‌ر کۆمه‌ڵگا له پراکتیک و ڕه‌فتاریاندا وون بێت، کاتێک سیاسه‌ت و پلان و پڕۆژه‌کانی به‌ناو حکومه‌ت بۆ به‌هێزکردنی حیزب و ده‌وڵه‌مه‌ندکردنی سه‌رکرده‌کانی بێت، ئیتر به‌چ پێوه‌رێک ده‌توانرێت بووترێت ئه‌و حکومه‌ته نوێنه‌رایه‌تی خه‌ڵک ده‌کات. گه‌ر چاوێک به فایلی گه‌نده‌ڵی و تاڵانی وه‌زاره‌ته‌کانیاندا بخشێنینه‌وه، ئه‌ندازه‌ی تاوانه‌کانیان به‌رانبه‌ر خه‌ڵکی کوردستان له ڕاده‌یه‌کدایه، له‌هیچ قوژبنێکی دنیایی بۆرژوازیشدا به‌وجۆره نه‌کراوه. به‌پێی ئه‌زموونێکی تاڵ له‌گه‌ڵ ئه‌م ده‌سه‌ڵاته کوردیه بۆرژوازیه‌دا، کاتی ئه‌وه هاتووه کرێکاران و خه‌ڵکی سته‌ملێکراو ڕیزه‌کانی خۆیان یه‌کبخه‌ن و بزووتنه‌وه‌یه‌کی سیاسیانه‌ی به‌هێز دژی ده‌سه‌ڵاتی بۆرژوازی کوردی بێته کایه‌وه. ده‌بێ خه‌ڵکی چه‌وساوه‌ی کوردستان خۆیان حکومه‌تێکی شۆڕشگێڕانه له‌به‌ره‌ی کرێکاران و چه‌پ و پێشکه‌وتنخوازان و ئازادیخوازان بۆ هێنانه‌دی داخوازیه‌کانیان له‌دادپه‌روه‌ری و ئازادی و یه‌کسانیدا دابمه‌زرێنن، نه‌ک حکومه‌تی کارتۆنی به‌زۆر سه‌پێندراوی پڕ واده‌و به‌ڵێنی درۆی پارتی و یه‌کێتی.
له‌سیستمی سیاسی سه‌رمایه‌داریدا حکومه‌ت نوێنه‌ری چینی سه‌رمایه‌داره، نه‌ک زۆرێنه‌ی کۆمه‌ڵگه که کرێکاران و خه‌ڵکی سته‌ملێکراون. له‌م ئه‌زموونه بیست ساڵییه‌ی کوردستانیشدا که ده‌سه‌ڵاتی دامه‌زراو له‌سه‌ر بنچینه‌ی فیدراڵی قه‌ومی شکستخواردووه، نه‌توانراوه خه‌م و ئازره‌کانی خه‌ڵکی چه‌وساوه ساڕێژ و خواست و ئاواته‌کانیان بهێنرێته دی. چونکه له‌بارودۆخێکی ئاڵۆزکاوی ژێرده‌سه‌ڵاتی میلیشیا ئیسلامی و قه‌ومی وه‌ک عێراقدا ته‌نیا جیابوونه‌وه و پێکهێنانی ده‌وڵه‌تێکی سکولار و سه‌ربه‌خۆ و هه‌ڵبژێراوی ئازاد له‌لایه‌ن خه‌ڵکی سته‌مدیده‌وه ده‌توانێ هیواو ئاواته‌کانی جه‌ماوه‌ر وه‌دی بهێنێت، نه‌ک ئه‌و فیدراڵیزمه‌ی مه‌به‌ست لێی پاراستنی ده‌سه‌ڵاتی پارتی و یه‌کێتی بێت، له دابه‌شکردنی داهات و سامانی کوردستان. ده‌بێ ڕۆڵی پۆزه‌تیڤی ده‌وڵه‌ت له‌کۆمه‌ڵگادا مسۆگه‌رکردنی ئاستێکی به‌رز له‌ژیان و گوزه‌ران و ئارامی و ئۆقره‌یی بێت، ئه‌وه‌ش ئه‌و ده‌وڵه‌ته‌یه که ئێمه خوازیاریین، نه‌ک ده‌وڵه‌تی بۆرژوازی که‌جێی متمانه‌و بڕوای چینی کرێکار و خه‌ڵکی زۆرلێکراو نیه، چونکه ناکۆکه له‌گه‌ڵ سه‌رده‌مدا و ناتوانێ وه‌ڵام به پێویستیه‌کانی کۆمه‌ڵگا بداته‌وه.
ئه‌مڕۆ بارودۆخێکی نه‌خوازراو له کوردستاندا هاتۆته ئاراوه و گه‌مه‌ی نێوان ده‌سه‌ڵات و سێ حیزبی ئۆپۆزسیۆن له شاردنه‌وه‌ی ڕاستیه‌کاندا بۆته مۆته‌که له‌سه‌ر شانی خه‌ڵک، خۆپیشاندان و مانگرتنه‌کانی حه‌ڤده‌ی شوباتی جه‌ماوه‌ری کوردستان به‌م یاریه کۆتایی پێهێنرا. ئێستاش ئه‌م ده‌سه‌ڵاته به هه‌موو ئاڵوگۆڕه‌کانی کابینه‌کانی به‌ناو حکومه‌ته‌وه نه‌یتوانیوه هیچ کام له قه‌یران و گرفته‌کان چاره‌سه‌ر بکات، ناوچه‌ی کێشه له‌سه‌ره‌کان وه‌ک خۆی ماوه‌ته‌وه و ده‌سه‌ڵات مامه‌ڵه‌ی بازرگانی پێوه‌ده‌کات. لایه‌نی په‌روه‌رده و ته‌ندروستی و پیشه‌سازی و کشتوکاڵی و فه‌رهه‌نگی و کۆمه‌ڵایه‌تی ڕۆژ به‌ڕۆژ به‌ره‌و خراپتر ده‌چن. ئه‌مه جگه له‌وه‌ی پانتایی ئازادی ڕوو له خواره‌و پێشێلکاری مافه‌کانی خه‌ڵک له‌لایه‌ن ده‌سه‌ڵاته‌وه ڕوو له زیادبوونه، بیری کۆنه‌په‌رستی و دواکه‌وتوانه ڕه‌واجی په‌یداکردووه و هه‌وڵده‌درێت کۆمه‌ڵگا له دنیایی شارستانی و مۆدێرن دوور بخرێته‌وه. هه‌روه‌ها نه‌توانراوه سنوره‌کانی کوردستان له هه‌ڕه‌شه‌ی ووڵاتانی چوارده‌ور بپارێزرێت، ئێستاش پاش چوونه‌ده‌ره‌وه‌ی سوپای ئه‌مه‌ریکا له عێراق، هاوکێشه‌ی نوێ بۆ دابه‌شبوونی هه‌ژموونی ووڵاتانی دراوسێ و ده‌ستخستنه ناو کاروباری عێراق و کوردستان به‌تایبه‌تی له‌لایه‌ن ئێران و تورکیاوه زیاتر په‌ره‌یسه‌ندووه.
له‌م ڕاستایه‌دا ڕزگارکردنی کۆمه‌ڵگه له هێزی کۆنه‌په‌رست و دیکتاتۆریه‌تی چینی بۆرژوازی حاکم، له‌گره‌وی یه‌کگرتنی هێزی چینی کرێکاره له‌حیزبی سیاسی خۆیدا به به‌شداری پێشکه‌وتنخوازان و ئازادیخوازانی کۆمه‌ڵگه، سه‌ره‌ڕای ئاماده‌یی دۆخێکی شۆڕشگێڕانه‌ی له‌بار له‌ناوچه‌که‌و جیهاندا دژ به دیکتاتۆریه‌ت و ده‌سه‌ڵاتی بۆرژوازی، کوردستان و عێراقیش له‌م گۆڕانکاری و جووڵانه‌وه جه‌ماوه‌ریانه به‌دوور نیه‌و له هه‌موو سات و چرکه‌یدا چاوه‌ڕوانی ناڕه‌زایه‌تی و خۆپیشاندان و ڕاپه‌ڕین ده‌کرێت، به‌ڵام جێبه‌جێکردنی گۆڕان و ڕیفۆرمی ڕیشه‌یی له کۆمه‌ڵگه‌دا به‌نده به‌ڕێکخراویی هێزی چینی کرێکاره‌وه.
نووسەرەکان خۆیان بەرپرسیارێتی وتارەکانی خۆیان هەڵدەگرن، نەک کوردستانپۆست
