هەشت په‌ڕله‌مه‌نتاره‌ نه‌زانه‌که‌ی گۆڕان لە بەغداد

Tuesday, 23/11/2010, 12:00

كەسێك دەستی پیس بوو . ناتوانی كاریكی پاك بكات.
ئەوەی میژووی پیسبێ ناتۆانی ئایندەیەكی پاك دابین بكات. جەلال بەدریژای تەمەنی سیاسیی خۆی كاریكی باش و پاكی نەكردەوە تامرۆڤ بیزی بێت، که‌ بەدەستی پاكەوە تەوقەی لەگەڵدا بكات. ئەم زەلامە تەنیا شایەنی یەك نازناوە ئەویش (پیس).
لەشی سیاسیی كۆمەڵگا وەك لەشی مرۆڤ وایە.كە ڤایرۆسێك چووە ناو جەستەی مرۆڤێكەوە، ئه‌گه‌ر جەستەی ئەو مرۆڤە هێزی بەرنگاربوونەوەی ‌نەبوو، لەشی هەمیشە نەخۆش و لاواز و بیتوانا ده‌بێت لەئاست گرفتەكاندا، سه‌ره‌نجام چۆك دادەات .لەشی سیاسی كۆمەڵگاش وایە، که‌سه‌ سیاسیە ناپاک و نه‌فامه‌کانی رۆڵی ئه‌و فایرۆسه‌ ده‌بینن و جەستەی كۆمەڵگا داوەشێنن، ئه‌گه‌ر كۆمەڵگاش توانای ڕزگاربوونی لەو فایرۆسە سیاسییەی نەبوو، ئیدی ئەو كۆمەڵگایە هەمیشە لاواز و نەخۆش و بێئایندە دەبێت.
لەشی سیاسیی كوردی لەدوای شیخی نەمرەوە دووچاری فایرۆسی مەلایی وجەلالی بووە، چونكە هیزی هوشیاریی كۆمەڵگا بەره‌نگاری ئەودووانە نەبووتەوە. لە 1960 تا ساڵانی 2010 جەستەی كۆمەڵگای كوردی ئیفلیج بووە. میژووەكەمان رەچەتەی پزیشكێكی هوشیاری تۆماركردووە.


زمانی گۆڕان:
بەپێ سیستەمی دیالیكتیكی كۆمەڵایەتی، كۆمەڵگا هەمیشە لە ڕەوتی گۆڕاندایە. گۆڕانی پۆزیتیف و گۆڕانی نیگیتیف. پێوەری دیلەمۆی گۆڕانەكان ڕۆشنبرانی ڕادیكاڵی ئه‌و کۆمه‌ڵگایه‌یه‌. جیاوازی لەنیوان ڕادیكاڵ و نۆڕماڵدا، ئه‌وه‌یه‌، که‌ ڕادیكاڵ خیراتر و توڕەتر دەڕوانیتە كێشەكان. دوو جۆر ڕادیكاڵیش هەیە: (ڕادیكاڵی پریمتیف، که‌ بڕوای بە گەڕانەوەی كۆمەڵگا هه‌یه‌ بۆ سەدەكانی ڕابووردوو، وەك ئیسلامیەكان. دووه‌میش ڕادیكاڵی مۆدیڕن ئەمانه‌ش بڕویان بەئایندەیەكی ڕوناك و مۆدیڕن هەیە، یانی پیش ڕووداوەكان شیلگەریانە باس لە ئایندا و له‌ گۆڕان دەكەن وەك (كوردستانپۆست).

نۆڕماڵ زیاتر پابەندە بە سیستەمی تڕادیسۆینی كۆمەڵایەتی و سیاسییەوە. ئەوەی زمانی گۆڕانی پژان بەڕیزانی گردەكە نەبوون، بەڵكوو ئەو پینوس وكەللە هوشیارانە بوون، که‌ لە سەنگەری كوردستانپۆستەوە ڕاپەڕین و هەردوو دەسەڵاتی مافیای كوردییان خستە ژیر پرسیارەوە. سوپایەك لە نەوەی نۆییان فیری ڕاپەڕین كرد، كە جەستە پیسەكەی جەلالی لە نیوخویدا بۆگەنی كرد و چەند ئەندامیكی سەركردایەتی جیابوونەوە.
ویستی گۆڕان بەرگێكی ئۆرگانی سیاسیی بەبەردا بڕا. كۆبوونەوەی ئەو جەماوەرە زۆرە لە دەوری گۆڕان ڕۆڵی ڕۆشنبیرانی هەندەرانی گۆڕانی گەیاندە ئەو ئاستەی، که‌ پلەی سیهەمی رێکخراویی سیاسی وەربگرێت.
لەگشت كۆمەڵگاكانی رۆژهەڵاتدا. لە گۆڕانكاریەكاندا (گڕوکفێك) دروست دەبێت. ڕاستە سوپایەك لە نەوەی كۆن و نۆی لە سیاسەتی جەلالی بیزار بوون، لێ لە پاڵ ئەمانەدا كۆمەڵی ساختەچیش لە پیناوی گەیشتن بە ویستە تایبەتیەكانیان خۆیان ترازاندە نیو گۆڕانەوە.+1
نەوشیروان مسته‌فا وەك كەسایەتییه‌كی سیاسی دیار و ڕابەری گۆڕان، توشی شۆكیكی خۆش بوو، کاتێک ژمارەی گۆڕانخۆازانی له‌ هه‌ڵکشاندا بینی، هەردوو سەركەوتنەكەی بینی.لێ ئەو بەرێزە لە بەسیستەمكردن و ئۆرگانیزمەكردن و هەڵبژاردنی كادێراندا هەڵەی زۆركرد.

1: لیستەكەی كاك نەوشیروان زۆر لاوازە....(كوردستانپۆست)
2: كاك نەوشیروان توشی شۆكمان نەكەیت (كوردستانپۆست)
3: یەكەم خیانەتی گۆڕان (كوردستانپۆست)
4: دەكرێت تیرۆرستێك ببێ بە سەرۆكی ووڵاتیكی دیموكراس (كوردستانپۆست)
5: كاك نەوشیروان پردیك دروست ناكات كەسانیك بەسەریدا تیپەڕن. كۆشكی دەسەڵاتی لی داگیربكەن (گۆڤاری نیوەند).
بۆخۆیندنەوەی ئەم وتارانە سەردانی كوردستانپۆست نووسەران بكە.
6: وەزیر و وەزارەت سەفیر و سەفارەت...شەقشەقەن یان دەستكەوت ..(كوردستانپۆست).
ئەمانە و ئەو وتارانەی تر، كە لەسەر گۆڕان نوسرا و پیشبینیكردن بوو بۆ هەڵەی گۆڕان.

بەداخەوە چونكە ئەندامانی گۆڕان لەڕۆحدا جیاوازیكی زۆركەمییان له‌گه‌ڵ جه‌لالییه‌کاندا هه‌بوو، چونکه‌ كۆلتوری سیاسییان لەتەك جەلالی یه‌که‌ و له‌ته‌ک مه‌لاییشدا نزیکه‌ بۆیه‌ نه‌یان توانی نه‌ گۆڕان بکه‌ن و نه‌ له‌ گۆڕانیش بگه‌ن.‌

لە یەكه‌م برٍیاری سیاسییدا (دەنگدان بەجەلال) توشی هەڵەبوون. ڕاڤەكردن لەسەر هەڵەی بچوك لەمپەردانانە بۆ رێگاگرتن له هەڵەی گەورە.

هەشت په‌ڕله‌مه‌نتاره‌ نه‌زانه‌که‌ی گۆڕان لە بەغداد:
نەك لەعیراقدا لەگشت كۆمەڵگادا هەمەڕەنگەكاندا. ڕۆحی نەتەوەی زاڵ زالە بەسەر ڕۆحی نەتەوەی چەماوەدا. كورد لەعێراقدا لە ژیر ڕۆحی زاڵی كۆلۆنیالیستی عەره‌بیدا چەماوەتەوە. تیگەیشتن و تینەگەیشتن لەم هاوكیشەیە شیوەی دیالۆگ و سیستەمی كاری سیاسی نێونەرانی كورد لەبەغداد دەنەخشینێ.لەساڵی 1921 تا 2010 دیالۆگ لەنیوان عەرەبی زال و كوردی چەماوەدا پارسەنگیكی مرۆیی وەرنەگرتووە، هۆكەشی ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ نۆینەرانی كورد، که‌ هه‌میشه‌ لاوازو بێ مۆڕاڵ و خاوه‌ن ڕەوشتێکی نه‌ته‌وه‌یی نه‌بوون. چوارساڵ نیۆینەرانی كورد لە پەرلەمان و سەرۆكی عیراق بەناو كورد و وەزیری دەرەوەی بەناو كوردجیگیری سەرۆك وەزیران بەناوكورد چیان كرد؟
ئەم پرسیارە گۆڕانی دروستكرد. دەبوایە گۆڕان لەیەكەم بڕیاری سیاسیاندا ڕوویەكی بەهیز و ئازا و جەربەزەیانەی ئۆپۆزسیونیان نیشانی كۆمەڵگای كوردی وعیراق بدایە. پچوككردنەوەی جەلال و دەسەڵاته‌که‌ی یانی دوورکه‌وتنه‌وه‌ و خانەنشینكردنی لە سیاسەت. ئەلتەرناتیفێك بۆ جەلال پیچەوانەكەی دەنگدانه‌، ئه‌میش به‌ واتای، که‌ بڕواهینانە بە سیاسەت و كەسایەتی پیسی جه‌لال. گۆڕان ئەگەر گەركیان بێت ڕوویان لەڕووی سیاسیە قاچاخچییە كوردەكانی بەغداد جیاوازتر بێت.دەبوو دەنگ و ڕەنگی بڕیاری سیاسیی خۆیان دوور له‌ پارتیی و له‌ یه‌کێتی رابگرتایه‌ و جودابووایه‌.

بڕیاری سیاسیی وەك چەقۆیەكی تیژ وایە بەدەست منداڵێكەوە :
ئەگەر بەهوشیاریەوە مامەڵە له‌گه‌ڵ بڕیاڕێکی سیاسییدا نه‌که‌ین، وه‌ک ئه‌وه‌ منداڵه‌ی لێدێت، كەچەقۆكە بەبێ برینداربوون و خۆینڕشتن نادات بەدەستەوە. یان بەرانبەرەكەی برینداردەكات یان خۆی. دەبێ چ ئیستراتیج‌، یان تاكتیكێك لەپشت ئەوبڕیارە چاوشۆڕەی گۆڕانەوه‌ بێت؟ ئەگەر دوو ڕیكخراو خاوەنی یەك بڕیاری سیاسیی بوون، كەواتە ئەو دوو ڕیكخراوە خاوەنی یەك ئیستراتیجی سیاسیین. یەكیتییەكان سووربوون لەسەر هەڵبژاردنەوەی جەلال وەك سەرۆك كۆمار. ئیستراجیتیان ئەوەیە ئەگەرجەلال سەرۆككۆمار نەبێت یه‌کیتییه‌کان و جەلالییەكان رۆڵیان که‌م ده‌بێته‌وه‌ و له‌ خانه‌ی نه‌بوواندا حیسابیان بۆ ده‌کرێت. .ئیستراتجیتی پارتی وهەڵبژاردنی جەلال لەلایەن مەسعودەوە. هەرچەندە مه‌سعود لە سیاسەتدا گەوجانە بیردەكاتەوە، لێ لە هەڵبژاردنی جەلالدا سیستەمی (سایكۆلۆجی سیاسی) بەكارهێنا.
(سایكۆلوجی ئەو هیزە دەرونیە كە لە ناخەوە كۆنترۆڵی ئاوزان عه‌قڵی مرۆڤ دەكات) مسعود له‌مه‌دا هوشیارانە ئەو بریارەی داوە، نەك لەئاست خۆشەویستی كورد و ریزگرتنی بۆ جەلال، بەڵكو ئەو بیز لەجەلال دەكاتەوە گەرەكێتی بەهەر شیویەك بێت جەلال لە دەسەڵات و سیاسەتی باشوری كوردستان دوور بخاتەوە، تەنیا خۆی لەباشوردا خاوەنی بڕیار بێت. ئەگەر ئەمانە مەزەنەش بن، لێ ڕاستی تێدایە. ئەی ئیستراتجیتی (گۆڕان) لە هەڵبژاردنه‌وه‌ی جەلالدا چییە؟
نۆینەرانی گۆرٍان هیندە ساویلكەن، ئه‌گه‌ر پێیان وابێ هەڵبژاردنی جەلال بۆ سەرۆك كۆمار (ویستی نەتەوەیی)یه‌، ئەوە باشتره‌ بیر لە كاسپییەكی تر بكەنەوە، نەك له‌ سیاسەت، چونکه‌ به‌مه‌دا سه‌لماندیان ئه‌وانه‌ له‌ ئه‌لفبای سیاسه‌تیش نازانن، چونكە لە ڕۆحی ئیستراتیجییه‌تی جەلالی و مەلاییدا مۆرٍاڵ و ڕەشتی نەتەوەیی تێدا نییه‌، هەرچی قسەیەكیش لە سەر نەتەوە و ئەركی نەتەوایەتی دەكەن. دۆگماسییە واته‌ (چەلەحانی سیاسیە) 2+

ئامانجی بڕیاری سیاسیی لە ڕۆحی دەستكەوتی سیاسیدا نییە، بەڵكو لە ڕۆحیی بڕیاركە دایە
ئەنوەر سادات، كە زانی شەری نیوان عەرەب ئیسرائیل بەشیكە لەپارسەنگی هیزی نیوان دووجەمسەری شەری سارد. بڕوای دیالۆگی ڕٍاستەوخۆی لەتك ئیسرائیل دا. ئه‌مه‌ (بڕیاریكی ژیرانەبوو)+3، لێ عەرەب خۆیندنەوەیان بۆ ئەو بڕیارە سیاسییە گەوجانە بوو، (لەكۆبوونەوەی ووڵاتانی كۆمكاری عەرەبی لە بغداد) میسریان خستە دەرەوەی بازنەی کۆبوونه‌وه‌که‌. دوایی ئیخوان مسلمینیش ساداتیان تیرۆر كرد.
یەكێك لە پیاوە سیاسییە ناودارەكانی جیهان (هیلمۆت شمیت) گریا ووتیان بۆ دەگریت؟ ووتی: چونکه‌ عەرەب لە هوشیاریی سادات ناگەن. سادات تیرۆر كرا، كۆمەڵگای میسریان ب ۆسەدەیەك گەرانە دواوە بڕوانە ئەم وینەیە (2010 قاهیرە).


دوای ماوەیەك ووڵاتانی عەرەبی رێچكەی ساداتایان گرت و لە تەك ئیسرائیلدا رێکكەوتن .كە حافز الاسد بڕیاری دا، سوپای سوریا هاوبەشی دەركردنی سەدام لە كۆیت بكات. دوای ماوه‌یەك رەخنەی لەخۆگرت و بە هەڵەیەكی گەوره‌ی دانا، چونكە لە ئیستراتیجی ئەمەریكی نەگەیشتبوو.
سه‌رانی کورد وایان له‌ خه‌ڵکی کورد کرد، که‌ لە دوای 2003 كە بڕیار بدات، نیشتمانەكەی بەشیك بێ لە عێراق، هەڵەیەكی گەورەیان كر .
ئەو هەشت ناسیاسی و نه‌زانه‌ی گۆڕانیش لەبەغداد، كە بڕیاریاندا دەنگ بەجەلال بدەن هەڵەیەكی گەورەیان كرد، ئیتر نە جەماوەر بڕوای جارانیان پێدەمێنی، نەڕۆشنبیرانی (دەرەوەی گۆڕان) بەچاویكی ڕێزە دەڕواننە گۆڕان.
نەوشیروان مستەفا ووتی: (لە كوردستانی عیراقدا هیچ دامەزاروەیه‌ك نییە، لێپرسینەوە لە نۆێنەرانی هەریم لە بەغداد بكات)+4. لێره‌دا منیش ده‌ڵێم، ئاخۆ دەبێ به‌ بێ لێپرسینه‌وه‌ كێ بڕیاری دابێت،‌ گۆڕانیش دەنگ بەجەلال بدات؟
لەپشت ئەم هەڵەیەوە ڕاستییەك هەیە. لەپشت ئەم ڕاستییەشەوە هەڵەیەك. لەپشت بڕیاری هەڵەی گۆڕانەوە ڕاستیەكیش هەیە، كە گۆڕان و پەرلمانتارانیان فڕیان بەسەر كاری دبلۆماسی و سیاسییەوە نییە. زۆربەیان نەك لە بواری سیاسییدا خاوەنی كەسایەتی هوشیار و دیار بن، بەڵكو لە زۆر لایەنەوە، كەسانیان تیدایە تاوانبارن به‌رامبه‌ر به‌ مافه‌ کۆمه‌ڵایه‌تیی بە مافە مرۆوییەكان: (ئافرەت و ژانی لە دایك بوونیكی تر) هەڤاڵ كویستانی نۆینەری گۆڕان. ئەم پەرلەمانتارە. ماوەی نزیكەی ده‌ ساڵە ڕۆحی دوو ئافرەتی پڕكردووە لە ژان. دایكێكی لە سۆزی منداڵەكەی كردووە. منداڵێكی لە سۆز و بۆنی سنگی دایكی كردوە. بینینی یەكتری لێ قەدەغەكردوون. ئەنفالی دوو ڕۆحی ناسكی دوو ئافرەتی كردووە. ماوەی 20 ساڵە سەرگەرمی پاشقولگرتنی یاسا و بیرۆكراتیە لە بانكە بەریتانییەكان، یانی ئەم نووسەرە لەخەمی كەڵەكردنی سەرمایەدایە. دوو دادگای له‌نده‌ن و سلێمانی له‌سه‌ره‌، ئەگەر كەسێك خۆشەویستی بۆجەرگی خۆی نەبوو ناتوانی بە سۆزەوە باوەش بۆ منداڵی كەسێكی تر بگرێتەوە؟ ئەم زەلامە دەتوانی باس لە منداڵێكی بێ دایكی ئەنفالكراو بكات؟ كەسێك منداڵی خۆی خۆش نەویت ناتوانی باس لە خۆشەویستی نیشتمان بكات.که‌سێک رێز بۆ یاسای به‌ریتانی و کوردستان دانه‌نێت، چۆن ده‌توانێت یاسا ده‌توانێت یاسا سه‌روه‌ر بکات و گه‌له‌که‌ی له‌ بێ یاسایی بخاته‌ قۆناغی به‌یاساکردن و گۆڕانکاری بکات؟
لە پشت ئەو بڕیارە سیاسییە هەڵەیەوە ڕاستییەكی تێدایە.كە سالارعەزیز باسی لێوەكردوە. ئەندامانی پەرلەمانتارانی كورد لە بەغدا كاسبی دەكەن، نەك سیاسەت (دكتور محمود عوسمان نزیكەی نیو سەدەیە سیاسەت دەكات..وەك بنێشتی كوردی كۆن بە شەڕواڵی سیاسیەوە نووساوە).
چوارساڵی ڕابردوو، چۆارساڵی داهاتوو... گۆڕان چ گۆڕانێك لە سیاسەت و ئاوزانی سیاسی كورد دەكات؟ ئەوە ئێمەین بڕیار دەدەین، بڕیارەكان باشن، یان هەڵە، چۆنكە ئێمە لە دەرەوەی بازاڕی سیاسیی باشووری كوردستان، ڕاڤە لەسەر بەرژەوەندی كورد دەكەیەن. نەك له‌ سه‌ر بەرژەوەندی خۆمان .


سەرچاوەكان :
1: هیوادارم كاك نەوشیروان پیرێكی ئاخرشەڕ نەبێت....سالار عزیز ڕۆژنامەی ئاوینە 2010-04-22
(زوربەی كادیرەكۆنەكانی ناوگۆڕان تاڕادەیەك هیچ تموحێكی تایبەتیان نەماوە ولەڕووی ئابوریەوە لە گەنجەكان دامەزراوترن.ئەم حالەتە ڕەنگەلەناوگەنجەكاندا زۆرتربێت لەكاتی هەڵبژاردندا لەنێوكانیدەكاندا ئەو ڕۆحیەتەت دەخویندەوە كە هەمویان لەهەڵی ئەوەدابوون كە دەربچن).

2:دكتۆر بەرهەم بەتواناترین سیاسەتمەداری كورد لە بواری(دۆگماسی) چەلەحانێی سیاسی دادەنرێ. لەچاوپیكەوتنیكدا لەتەك ڕۆژنامەی حریەتی توركی ووتی:
(ئەگەر سەركەوتن بەدەستنەهێنین.كوردی نەتەوەی ڕادیكاڵ بەڕووماندا قیتدەبنەوە.) هەمان زەلام لە چاوپیكەوتنیكی ڕۆژنامەگەریدا لەسلیمانی ووتی(پیویستە لەدوویو حمرینەوە بە (گۆڕانیشەو) لەسەر مەسەلە نەتەوەیەكان یەك دەنگبین,) بەراوركردن لەم چەلەحانیەی دكتور بەرهەم ئەو ڕاستیە دەردەكەویت.كە نوینەرانی كورد لە بغداد خاوەنی هیش ئیستراتجیتیكی نەتەوەی نین ئەگینا بۆ لە نەتەوەی ڕادیكاڵ دەترسن......كوردستانپۆست.
3: البحپ عن ژات..محمد انور السادات
4: ڕۆژنامەی ڕۆژنامە(هەواڵ وسیاسەت) ژمارە 552..2009=10=20