کتێب سووتاندن..

Friday, 21/08/2009, 12:00

دیارە چاو بە مێژوودا بگێڕینەوە دیاردەى كتێب سووتاندن یان لەناو بردن و ڕێگە گرتن لە بڵاو بوونەوەى كتێب، هەمیشە پیشەى دەسەلاتە نا دیموكراسى و نا عەقڵانیەكان بووە. بۆیە سووتاندنى كتێب لە لایەن دەسەڵاتەكانەوە دەگمەن نەبووە، هەر لە كتێبەكەى مۆنتیسكۆوە تاكو فڕێدانى كتێبى نێو كتێبخانەكانى بەغداد بۆ دیجلە لە لایەن هۆلاكۆوە، تا ئەو شوێنەى نووسەر بۆ مانەوەى كتێب، دەبوو زمانى تایبەت بدۆزێتەوە، وەك (كلیلە و دیمنە)، كە لە ترسى دەسەڵات لەسەر زمانى ئاژەڵان نوسراوە. لێرەدا وێنەیەكى واقیعیمان دەست دەكەوێت لە مێژووە وە كە دەسەڵات هەمیشە دووژمنى كتێب بووە، دیارە ئەو كتێبانەى كە لەگەڵ عەقڵى ئەواندا ناكۆكە. بۆیە دەبینین دەسەڵاتە تۆتالیستارەكان هەمیشە لە هەوڵى سڕینەوەى ئەبەدى نووسەردا بوون، تا گەیشتۆتە ئەو ڕادەیەى لەگەڵ لە دایك بوونى تێكسدا مەرگى نووسەرەكە ئامادە بووە!
بۆ ئەوەى ڕەهەندەكانى پشت سووتانى كتێبمان بۆ دەركەوێت لە لایەن دەسەڵات و خوێنەرەوە، دەبێت جیاكارى بكەین لە تێگەیشتن.
تێگەیشتنى سلبى: زۆرجار لەلایەن دەسەڵاتەوە دەكرێت بۆ كتێب، دەسەڵاتە دیكتاتۆرەكان لە بێ ئاگاییەوە پەلامارى كتێب نادەن و لەناوى نابەن، بەڵك و زۆر بە وریاییەوە مامەڵە لەگەڵ دەق دەكەن و لەگەڵ یەكەم پەڕەو وشەو ڕستەدا، بە عەقڵێكى (خۆویستانە) داخڵى تێكست دەبێ و لەگەڵ خوێندنەوەى رستەیەكى زیاتر و پەڕەگرافێكى تردا، لەگەڵ تێكستەكەدا دەكەوێتە ناكۆكیەوە، وردە وردەش نا كۆكیەكان زیاتر دەبێ و تا دەگاتە دوا وشەى كتێبەكە، بەرچاوى تاریك دەبێ و ئیتر عەقڵ هیچ ڕۆڵێك نابینێ و پاشە كشێ دەكات، بۆیە هەموو خوێندنەوەى دەسەلچاتى دیكتاتۆر بۆ ئەو كتێبانەى كە لەگەڵ عەقڵى ئەودا یەك نایەتەوە، دواجار حوكمى دەسەڵاتانەى بەسەردا دەدات و عەقڵ غایب دەبێ و بڕیارى نا مەنتقى بەسەردا ئەدا، بۆیە لە پشت ئەم خوێندنەوە دەسەڵات مامەڵەى بنەبڕكردن ولەناو بردن و فەوتان، بە وەسیلەى جیاجیا پەیڕەو دەكات و هەوڵى سڕینەوەى ئەبەدى ئەدا، بۆیە سووتانى هەموو كتێبێك لە بنەڕەتدا لە لایەن دەسەڵاتەوە، نەهێشتنى تۆوى وشەى نووسەرە. دەشبینین مامەڵەى سوڵتە لەگەڵ كتێبى نەیاریدا، مەمەڵەى سەربازى دوا بڕیارى ئەوە!
خوێندەوەى ئیجابى: ئەم خوێندنەوەیە هەمیشە خوێنەرە جدیەكان دەیكەن، خوێنەر بەوپەڕى عەقڵەوە دادەبەزێتە ناو تێكستەوە و تا كۆتایش بە عەقڵ تەعامول لەگەڵ تێكسدا دەكو بە چاوى ڕەخنەوە تێكست دەخوێنێتەوە و بە دوور لە هەر مامەڵەیەكى (عنف و عەتف). خوێنەر چۆن بەوپەڕى ئازادى خۆیەوە مافى خوێندنەوەى تێكستى هەیە و هەڵى دەبژێرێتن ئاواش مافى ڕەفز كردنى تێكست و نووسەرەكەى هەیە. بۆ ئەوەى زیاتر بچمە نێو باسەكەم دەبێ چەند پرسیارێك لە خۆمان بكەین:
ئایا سوتاندن كتێب لە لایەن خوێنەرەوە جیایە لەگەڵ ئەوەى دەسەڵات دەیكات؟ ئایا هەمان مەبەست هەیە؟ ئایا مەنتیق زاڵە یان نا؟ ئایا سووتانى كتێب لە لایەن خوێنەرەوە ماناى ئەوەیە خوێنەر رێزى كتێب ناگرێ؟ یان ڕاى پێچەوانەى نووسەرەكەى قبوڵ ناكات؟ ...هتد بۆ ئەوەى زیاتر بەرچاومان روونتر بێت دەبێ وەڵامى ئەم پرسیارانە بدەینەوە.
سوتانى كتێب لەلایەن خوێنەرەوە ماناى ئەوە نیە خوێنەلرڕێز لە وشە ناگرێت. ماناى ئەوە نیە بایەخ بە كتێب نادات. سوتانى كتێب لاى خوێنەر ماناى قەتع كردنى خودى خوێنەرە لەگەڵ تێكستا، ئەمە ئامانجى پشت سووتاندنى كتێبە لای خوێنەر، بەڵام بە پێچەوانەوە لاى دەسەڵات سووتانى كتێب ماناى سڕینەوەى تۆوى وشەیە لاى نووسەر.... بۆیە خوێنەر بۆى هەیە بەهەر وەسیلەیەك بێت نووسەر قەتع بكات، چ بڕیارى نەخوێندنەوەى یان سووتانى بدات. لێرەدا من پشتگیرى لە سوتانى كتێب ناكەم، بەڵام بە مافى خوێنەرى دەزانم نوسەر قەتع بكات. بۆیە ڕام وایە مەنتق زاڵە لە سووتانى كتێبدا لە ئاستى خوێنەر خۆیدا.
حەز دەكەم جیاكاریەك بكەم؛ ئایا عەقڵى خوێنەر و سوڵتە وەك و یەك وایە، كە خوێنەریش ڕاى جیاواز قبوڵ ناكات؟! هەڵەیەكى زۆر زەقە كەلە یەك ئاستدا سەیریان بكەین، چونكە زۆرینەى خوێنەر یان كەم خوێنەر دەبینیت لە كتێبخانەكەیدا دەیان جۆرى كتێب لە ئاستى جیاجیا نەخوێنێتەوە، دەیان نووسەر لەگەڵ فیكریدا یەك نایەتەوەو كتێبەكانیشى دەكڕێت! كەواتە خوێنەر لە ئەساسا دەیان جۆرى فیكر دەخوێنێتەوەو هاو فیكریشى نیەو كەمجار دەبینى كە بە وەسیلەى سووتان، قەتعى نووسەرى دابێت.
هەر لێرەوە حەز دەكەم سەرنج یاخود دیوێكى ڕاستى پشت سووتانى كتێبەكانى فەرهاد پیرباڵ ببینین، هەموومان لامان ڕوونە فەرهاد كتێب كەلێكى زۆرى هەیە، پڕە لە ڕەخنەى سیاسى و ڕەفز كردنى دەسەڵات، ئەوە لە ئاستى فیكرى فەرهاد دا چ لە كتێب و چ لە كۆڕو سیمینارەكانیدا هەستى پێدەكرێت، بۆیە زۆرێك خوێنەر پێدەچێت لە ڕێگەى فەرهادەوە ئۆپزسیۆن لە عەقڵیا باڵا بووبێ و ..هتد بەڵام لە چركەى ئەخیرا و لە لۆستایمدا، فەرهاد دێت و پێچەوانەى فیكرى خۆى دەبێتەوە، پێش ئەوەى فەرهاد بڕیارێكى وابكات دەبوو حسێبێك بۆ خوێنەرەكانى خۆى بكات، چونكە فەرهاد یان یارى بە خۆى دەكات یان بە خوێنەرەكانى؟! دەبوو فەرهاد چۆن بە نووسینەكانى زۆرێك لە خوێنەرەكانى دژى دەسەڵات ئاراستە دەكرد، ئاواش لاى ئاسایى بوایە كە خوێنەرەكانى دژى خۆى و كتێبەكانى وەستانەوە!!