شۆڕشی ئۆکتۆبەری رووسیا (سۆڤییەت) بە سەڕۆکایەتی "لینین" و حزبی بەلشەوی و هەڵگڕی دروشمی مارکسییەت لە سەرەتای سەدەی رابردوودا سەرکەوتنی بەدەست هێنا. دواتر سەرکەوتنی شۆڕشی چینی بە سەرکرداییەتی "ماوتستۆنگ". ئەو دوو ئەزمونە ئەو کات کاردانەوەیان هەبوو لەسەر ڕا و بۆچوونی نەتەوە ژێر دەستەکانی دنیا، بە تایبەتی لە نێو گەنج و ڕۆشنبیران و نووسەر و چینی زەحمەتکێش. بەو مانایەی کە ئەو ئەزمونە شەعبیەتی پەیدا کرد و جەماوەریی بۆ دروست بوو.
----------------------------

چین و رووسیا، لەو ڕاستییە گەیشتن و هەوڵیندا ئەو هەلە بقۆزنەوە و پارتی سیاسیی دروست بکەن لە نێو ئەو نەتەوانەدا کە سەر بەخۆیان بن، بەڵام مێژوو پێمان دەڵێت کە رووسیا زیاتر تەقەلای خۆی چڕ کردەوە بۆ ئەو مەبەستە، تا ڕادەیەک سەرکەوتنی بەدەست هێنا بە دروست کردنی "پارت و رێکخراوی شیوعی و کۆمۆنیستی" لە وڵاتانی دنیادا، بە تایبەتی لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست دا. 

لە نێو نەتەوەی کوردیش گەنج و نووسەران و خەڵکی زەحمەتکێش سۆزیان لا دروست بوو بەرامبەر بە ئەزمونی رووسیا و چین، کە ئەمە بوو بە هۆکاری دروستبوونی زەمینەیەک بۆ گەڕان بەدوای پارتێک و سەرکردەیەک کە بڕوای بەو ئەزمونانە و فەلسەفەی مارکسی هەبێت بۆ کۆبوونەوە لە دەوری. میللەتی کوردیش وەک هەر نەتەوەیەکی ژێر دەست، جێگە سەرنجی  چینییەکان و رووسەکان بوو و دەڕکیان بەوە کرد بوو کە ئەو زەمینەیە هاتۆتە ئاراوە کە بتوانن لە رێگەی دروست کردنی "ئەحزابی شیوعی" لە وڵاتانی عیراق، ئیران، تورکیا و سوریا دەستیان بگات بە کۆمەڵگەی کورد بە مەبەستی پەیدا کردنی دۆست و لایەنگر بۆ بەکارهێنانیان بۆ بەرژەوەندیی و مەرامە سیاسیی و ئابوورییەکانیان لە ناوچەکەدا. 

لە باشووری وڵات، دوای ئەوەی حزبی شیوعی عیراقی  لە سەرەتای ساڵانی هەفتاکانی سەدەی ڕابردوو فەشەلی هێنا، بە تایبەتی دوای چوونە بەرەیەک لەگەڵ رژێمی بەغداد بە فیتی روسەکان، ئەمە هۆکارێکی گرنگ بوو، کە  لە نێو گەنجان و نووسەران و ڕۆشنبیران و چینی زەحمەتکێش جەماوەریی ئەو پارتە رووی لەکز بوون کرد، لە ئەنجامدا بۆشایی سیاسیی دروست بوو، کە دۆخێکی لەبار بوو بۆ گەڕان بەدوای بەدیلکدا. "کۆمەڵەی مارکسی لینینی" لەو بۆشاییەدا دروستکرا لە لایەن چەند کەسێک و تاڵەبانی. ئاشبەتاڵی بنەماڵەی بارزانی شەڕی عیراق و ئیران لە ساڵی ١٩٨٠ و زوڵم و ستەمی حزبی بەعس، سێ فاکتەری گرنگ بوون بۆ رەخساندنی زەمینەی گەشە کردنی "کۆمەڵەی رەنجدەران".

لە ناوەڕاستی حەفاتاکان تا ساڵی ١٩٨٩، نەوەی نوێی خوێن گەرم، خەڵکی توڕەی ناڕەزا، خوێندکار، نووسەر، رۆشنبیری شۆرشگێر پۆڵ پۆڵ لە دەوری ئەو رێکخراوە تازەیە کۆبوونەوە، بێ ئاگا لەوەی کە دامەزرێنەرانی ئەو رێکخراوە و سکرتێرەکانی بەبێ بڕوا بوون بە "کۆمۆنیزم"، سەرکردایەتیی پارتێکی سیاسیی لەو جۆرەیان کردوە و لەگەڵ خۆیان و میللەت درۆیەک و تاوانێکی ئێجگار مەزنیان ئەنجامداوە بەم هەڵوێستەیان. سەرانی کۆمەڵە بە دامەزراندننی ئەو ریکخراوە سیاسییە  تەنیا مەبەستیان ئەوەبووە جەماوەر کۆ بکەنەوە و بۆ بەرژەوەندیی خۆیان بەکاریان بهێنن بە مەبەستی پارە کۆکردنەوە لە دەرەوە و ناوەوەی وڵات و ناو دەرکردن و بوون بە سەرکردە. 

"کۆمەڵەی رەنجدەران"، بە هەزاران گەنج لە ژێر دروشمی ئەو رێکخراوە سیاسیدا بە هوتافی:
"بژی کۆمەڵە"
بەرەو پەتی سێدارە
هەنگاویان نا، بە هەزاران کەس زیندانی کران و بە هەزاران پێشمەرگە گیانیان فیدایی ئەو دروشم و رێبازە کرد بەبێ ئەوەی بزانن کە لە بیناغەدا کەسانێک ئەو رێکخراوەیان دروستکردوە بڕوایان نە بە مارکسیەت هەبوو و نە بە "کۆمینیزم" و "کۆمەڵەی رەنجەدەران" تەنیا ئاشێک بوو کە ئاشەوان بە خوێن و کەللەی کوڕی هەژار و زەحمەتکێشی نێو میللەت ئەو ئاشەی دەگێرا. 

تاڵەبانی یەکەم سکرتێری "کۆمەڵەی مارکسی لینینی کوردستانی" لە پەرتوکی دیداری تەمەندا لە لاپەڕە ١٥دا دەڵێت " من نەچوو بووم ببم بە سکرتێری کۆمەڵە" "چوو بووم بۆ ئەوەی تاقم و دەستانەی ئەو بیر و ڕایانەیان هەیە کۆیانبکەمەوە". دوایی تاڵەبانی هەر خۆی ددان بەوەدا دەنێت، کە "نەوشێروان مستەفا" دەستنیشان دەکات لە بری خۆی بۆ شوێنەکەی کە ببێ بە سکرتێری کۆمەڵە.

لە هەمان پەڕتووکدا تاڵەبانی دەڵێت " لە چاو پێکەوتنێکدا لەگەڵ نەوشێروان مستەفا، هەوڵم دا تەشویقی بکەم کە دەوڕێکی باش ببێنێ".
لە درێژەی وەڵامەکەی تاڵەبانی دەڵێت:
" نەوشێروان وەک ئەو جۆرە مارکسیانە نەبو کە هەڵواسرابێت بە جوڵانەوەی شیوعیەوە".
ئەوەی جێگە سەرنجە "نەوشێروان مستەفا ئەمین" خۆی ددانی بەوە ناوە کە بڕوای نە بە مارکسییەت هەبووە نە بە "کۆمۆنیزم"، لە پەڕتووکی" لە کەناری دانوبەوە بۆخرەی ناوزەنگ لە لاپەڕە ١٧٢" دا نەوشێروان نووسیویەتی (بڕوام بە "کۆمۆنیزم" نەبوو). 

کۆمەڵەی رەنجدران، لە بیناغەوە بۆ ئەوە دروست نەکراوە خەڵک پەروەردە بکات بە عەقیدەی "مارکسی لینینی" بۆ جۆشدانی خەبات و رێبازی "ماو"،  هەر وەک چۆن لە میللەت گەیەنرا بوو، بەڵکو کۆمپانیایەک بووە لە ژێر دەسەڵاتی تاڵەبانی و خەلكیان بۆ دەستنیشان کردوە بۆ بەرێوەبردنی.
لە پەڕتوکی دیداری تەمەن لە لاپەڕە ١٠٩دا تاڵەبانی دەڵێت:
"من و نەوشێروان نەخشەیەکمان دانا نەخشەکە ئەوە بو کەوا نەوشێروان لە گەڵیاندا ئیش بکات و هەندێ لەو برادەرانەی لە دەرەوە هاتبونەوە و دەور و ناویان هەبوو، بە ئاشکرا، یان بە دزی، ئیش بکەن، وەکو د. کەماڵ خۆشناو و هەندێ لە برادەرانی تر کرابون بە کۆمەڵە، وەکو سەید کەریم". 

لە ئاست خوارەوەدا هەڵوەشاندنەوەی کۆمەڵە لە ساڵی ١٩٨٩دا کارێگەری دەروونی هەبوو، ئەمە بوو بە مایەی غەمباری و بێ هێوایی بە تایبەتی بۆ ئەو تاکانەی کە بۆ ساڵانێکی درێژ خەبات و ماندوبوونی خۆیانیان تیاددا چڕکردبووەوە و خەون و ئاواتی سیاسیی و عەقیدەییان پێوە بەستبووەوە.
هەڵوەشاندننەوەی کۆمەڵە بەو ئاسانیە لە ئاست سەرکرداییەتی کارێگەری لەسەر باری دەروونی هیچ یەک لە سەرانی کۆمەڵە و یەکێتی نەبوو، ئەمیش لەبەر ئەوەی هەر لە بیناغەوە بۆ ئەوان کۆمەڵە تەنیا ئامراز بوو. ساڵی ١٩٨٩ پێیان وابوو ئەو ئامرازە ئێکسپایەر بووە و پێویستیان بە ئامرازێکی ترە بۆ کۆکردنەوەی نەوەی نوێ لە دەور و خولی سەرکردایەتییەکی کۆنە مەلایی و جەلالی پیر و خەڕۆ بوو.
 دووبارە بە مەبەستی بەرژەوەندیی و گیرفان پڕ کردن!

پەرتوکی، نەوشێروان مستەفا ئەمین " لە کەناری دانوبەوە بۆ خڕەی ناوزەنگ"